Вырăс Америки

Вырăс Аме́рики — Раççей империн хальхи АПШ йышĕнчи Çурçĕр Америкăри, çав шутра Аляска, Алеут утравӗсем, Александр архипелагĕ тата хальхи лăпкă океан çыранĕнчи çĕрĕсем (Форт-Росс).

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1784 çулта Г. И. Шелихов (1747 —1795) ертсе пынă экспедици Алеут утравĕсене çитет. 1799 çулта Шелиховпа Резанов Раççей-американ компанине никĕслеççĕ, ĕçĕсене А. А. Баранов (1746 —1818) тытса пырать. Компани калансене тытса вĕсен тирне сутать, кунта хăйĕн пурăнан вырăнĕсемпе факторисене никĕслет.

1808 çултанпа вырăс Америкин тĕп хули Çĕнĕ Архангельск пулса тăрать. Американ территоринчи ĕçĕсене Раççей-американ компанийĕ туса пырать, унăн тĕп штабĕ Иркутскра пулнă, официаллă Вырăс Америкине малтан Çĕпĕр генерал-кĕпернетĕрлĕхне, каярах (1822 ç.) Тухăç-Çĕпĕр генерал-кĕпернетĕрлĕхне кĕртеççĕ.

Америкăри вырăс колонисенчи халăх йышĕ 40 000 çынна çитнĕ, вĕсен хушшинче ытларахăшĕ алеутсем пулнă.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Лисавет карманĕ (Гавай)

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вырăс-американ 1867 килĕшĕвĕ, Аляскăна сутни
История русской православной церкви на Гавайях
Православи Аляскăра
Сайт православного епископата на Аляске 2005 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
Научные статьи по истории Русской Америки
А. А. Кибрик НЕКОТОРЫЕ ФОНЕТИЧЕСКИЕ И ГРАММАТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РУССКОГО ДИАЛЕКТА ДЕРЕВНИ НИНИЛЧИК (АЛЯСКА) 2015 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
Вырăссем АПШ çарĕн хĕсметĕнче 2014 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.

Шаблон:Америкăна вырăссем колонилени

Ку Раççей историпе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

п • с • т Раççей империн администрациллĕ территорисем
Кĕпĕрнесем	Азов¹ \| Алтай² \| Архангельск \| Архангел хула* \| Аçтăрхан \| Баку \| Белгород \| Беларуç \| Бессараб \| Брацлав \| Букей \| Вильнă \| Витебск \| Улатимĕр \| Вознесени* \| Вологда \| Волынь \| Воронеж \| Ветке \| Гродо \| Грузи-Имерети \| Грузи \| Дербент \| Екатеринослав \| Елизаветполяк \| Енисей \| Изяслав \| Ингерманлад \| Иркутск \| Кавказ \| Хусан \| Калуга \| Киев \| Ковен \| Колывань \| Кострома \| Курск \| Кутаиси \| Литва \| Кĕçĕн Раççей \| Минск \| Могилёв \| Мускав \| Николаев \| Чулхула \| Новгород-Çурçĕр \| Новгород \| Çĕнĕ Раççей \| Олонец \| Ăренпур \| Орёл \| Пенза \| Перĕм \| Петроград \| Подол \| Полоцк* \| Полтава \| Псков \| Рязань \| Самар \| Санкт-Петербург \| Сарăту \| Çĕпĕр \| Чĕмпĕр \| Слобода-Украин \| Слоним \| Смулен \| Ставрополь \| Тавăр \| Тамбов \| Тĕвер \| Тифлис \| Тобольск \| Томск \| Тулă \| Ĕпхӳ \| Финлянд \| Харьков \| Херсон \| Холмск \| Чернигов \| Хура тинĕс \| Шемах \| Эриван \| Ярославль

Облаçсем	Амур \| Эрмен \| Батум \| Белостокская \| Бессараб \| Тан çарĕн \| Дагестан \| Байкал лешьен \| Имерети \| Кавказ \| Камчат \| Карс \| Каçпи \| Квантунь \| Кубань \| Ăренпур Кăркăсĕсен \| Омск \| Тинĕсçум \| Сахалин \| Тавăр \| Тарнополь \| Терĕк \| Тургай \| Урал \| Якут

Çеçенхир енĕн облаçĕсем	Акмола \| Çĕпĕр Кăркăсĕсен \| Çичшыв \| Семипалатинск

Туркестан енĕн облаçĕсем	Каçпи лешьен \| Самарканд \| Çичшыв \| Сырдарья \| Туркестан \| Фергана

Остзей енĕн кĕпĕрнисем	Курлянд \| Лифлянд \| Ревель \| Рига \| Эстлянд

Финлянди кĕпĕрнисем	Або-Бьёрнеборг \| Вазаск \| Выборг \| Куопиос \| Нюланд \| Санкт-Михельск \| Тавастгус \| Улеаборг

Польша Патшалăхĕн кĕпĕрнисем	Август \| Варшава \| Калиш \| Келец \| Краков \| Ломжа \| Люблин \| Мазовцы \| Петроковск \| Плоцк \| Подлясск \| Радом \| Сандомир \| Седлец \| Сувалки

Галиципе Буковина кĕпĕрнисем	Львов \| Перемăшль \| Тарнополь \| Черновцы

Уйрăм тăрăхсем	Катал лешьен тăрăхĕ \| Зеравшан тăрăхĕ \| Сухум тăрăхĕ \| Хура тинĕс тăрăхĕ \| Кяхта хула пуçлăхлăхĕ

Пăхăнуллă патш. йĕркелĕвĕсем	Абхаз кнеçлĕхĕ \| Авар ханлăхĕ \| Баку ханлăхĕ \| Букей Урти \| Бухар эмирачĕ \| Гури кнеçлĕхĕ \| Валахи кнеçлĕхĕ \| Хетьманщина \| Курлянди тата Семигали \| Имерети патшалăхĕ \| Карабах ханлăхĕ \| Картли-Кахети патшалăхĕ \| Коканд ханлăхĕ \| Нахичевань ханлăхĕ \| Молдави кнеçлĕхĕ \| Вырăс Америки \| Талыш ханлăхĕ \| Урянхай Ен \| Хива ханлăхĕ \| Шека ханлăхĕ \| Ширван ханлăхĕ
¹ Туртни 1914 çулхи кăрлач, 1 тĕлнелле пулман, ятне улăштарнă е пăрахăçланă йĕркелӳсене палăртнă. ² Çăлтăрпа (*) 1914 çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕ хыççăн йĕркеленĕ е ятне улăштарса тунă кĕпернесене кăтартнă.