Каспи тинĕсĕ

Координаты: неизвестный формат аргумента
«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Каçпи тинĕсĕ
лезг. Кас гьуьл авар. Хазар ралъад азерб. Xəzər dənizi дарг. Каспила урхьу казах. Каспий теңізі перс. دریای خزر/ دریای مازندران туркм. Hazar deňzi
Координаты: неизвестный формат аргумента
Азербайджанта çырана хум çапать
Азербайджанта çырана хум çапать
ПатшалăхсемРаççей Федерацийĕ Раççей Федерацийĕ
Казахстан Казахстан
Иран Иран
Азербайджан Азербайджан
РегионсемАçтăрхан облаçĕ, Дагестан, Атырау облаçĕ
Тинĕс шайĕнчи çӳллĕшĕ−28 м
Калăпăш78 200 км
Калăпăш78 200 км³
Çыран хĕрри тăршшĕ7000 км
Чи пысăк тарăнăш1025 м
Вăтам тарăнăш208 м
Минераллĕн тĕсĕсахал тăварлă
Тăварлăхдо 13 ‰
Шыв пухăмĕн лаптăкĕ3 626 000 км²
Каспи тинĕсĕ позици картти халлĕхе çук.
Çывăх тата Ватам Тухăç позици картти халлĕхе çук.
Caspian Sea Khezeshahr beach
Каспи тинĕсĕ
Terra Satellite (MODIS)
Стенька Разин (Василий Суриков)

Каспи тинĕсĕ — Çĕр çинчи чи пысăк кӳлĕ, Европа Азипе çыхăннă çĕртре вырнаçнă.

Географи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каспи тинĕсĕ S латин сас палли пек курăнать, тăршшĕ çурçĕртен кăнтăра - 1200 çухрăма яхăн, анăçран тухăçа - 195-435 çухрăм, вăтам вăрăммăшĕ — 310-320 çухрăм.Лаптăкĕ яхăн 400 пин çм2. Каспи тинĕсĕ физика-географи енĕпе виççĕне пайланать - Çурçĕр Каспи, Вăтам Каспи тата Кăнтăр Каспи. Килĕштернĕ чикĕ Çурçĕр тата Вăтам Касписем Чечен утравĕ - Тюб-Караган сăмсахĕ йĕррипе пырать, Вăтам тата Кăнтăр Касписемпе - Пурăну (Жилой) утравĕ - Ган-Гулу сăмсахĕ йĕррипе пулать. Лаптăк шучĕсем:

  • Çурçĕр Каспи — 25 %
  • Вăтам Каспи — 36 %
  • Кăнтăр Каспи — 39 %.

Каспи тинĕсĕнчен шыв ыхса тухмасть, шывĕ тăварлă, 0,05 ‰ Атăл юхса кĕнĕ çĕртре, 11—13 ‰ кăнтăр-тухăçĕнче. Шыв шайĕ часах улшăнать, халĕ - 28 м аялтарах Тĕнче океанĕн шайĕнчен. Тинĕс шывĕн лаптăкĕ - 371 000 çм² майлă, чи тарăннни - 1025 м.

Этимологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ячĕ хуртан пулса кайма пултарать - хур тинĕсĕ. Каспи тинĕсĕ хăйĕн ятне çавсенчен илсе юлнă. Каспи тинĕсĕн хăйĕн пурнăçĕнче 70 ят пулнă - Гиркан тинĕсĕ, Хвалын тинĕсĕ, Хазар тинĕсĕ, Абескун тинĕсĕ, Сарай тинĕсĕ, Дербент тинĕсĕ, Сихай тинĕсĕ тата ытти йăхсен-халăхсен ячĕллĕ.

X - XIII ĕмĕрсенче Пăлхар тинĕсĕ ячĕ пулнă.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каспи тинĕсĕн çурутравĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Пысăк утравĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каспи тинĕсне юхса кĕрекен шывсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]