Ла-Манш

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице

Ла-Манш тинĕс пырĕн касмос ӳкерчĕкĕ
Дувр сăнĕ, франци çыранĕ енчен
Ла-Манш тинĕс пырĕн Бретань çыранĕнчи утравăн Дю Геклен форчĕ
Франци çыранĕнчи Атлантика валĕн пайĕ

Ла-Ма́нш (фр. la Manche — çанă), çаплах Анкăл кана́лĕ (акăл. English Channel) — Францин çыранĕпе Аслă Британи хушшинчи тинĕс пырĕ.

Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Па-де-Калепе пĕрле Çурçĕр тинĕсне Атлантика океанĕпе çыхăнтарать. Вăрăммăшĕ 578 çм, хĕвел анăçĕнчи анлăшĕ 250 çм, хĕвел тухăçĕнчи — 32 çм, фарватерăн чи тарăн мар вырăнĕ 23,5 м. Ла-Манш айĕпе (Дуврпа Кале хушшинче) тоннель (пĕтĕмĕшле тăсăлăвĕ 52,5 çм, çав шутра 38 çм тинĕс пырĕн айĕпе) чавнă. Паллă портсем: Портсмут, Саутгемптон, Гавр, Шербур.

Ла-Манш урлă каçни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Шыв ишевçисем Ла-Манш кӳлмекĕ урлă йывăр тăрăмра — сивĕ шыв (15—18 °C çулл), хумсем тата çил (Бофорт шкалипе 4 балл хумхануллă чухне таранах ишеççĕ), çаплах шыв хăпарнипе тата аннипе çыхăннă юхăмсем — каçаççĕ. Çапла ĕнтĕ, Ла-Манша халиччен пĕлнипе 900 яхăн çын çеç ишсе каçма пултарнă (2008 ç. пуçламăш тĕлне) — Эверест тăррине хăпарнă çын йышĕ ытларах шутланать.

  • Этемлĕх кун-çулĕнче Ла-Манш кӳлмекне пĕрремĕш британ ишевçи Мэттью Уэбб 1875 çулта 21 сехет те 45 минутра каçнă. Пĕрремĕш хĕрарăм кӳлмеке 1926 çулта 14 сехет те 39 минутра (Гертруда Эдерле, АПШ) каçнă.
  • ССРП спортсменĕсем кӳлмеке кĕрешсе ишме килмен. Кӳлмеке атакăланă пĕрремĕш раççей çынни — ирĕклĕ ишевçĕ Павел Кузнецов (36 çулта) (2006 çулхи çурлан 22—23-мĕшĕнче, 14 сех. 33 мин. 25 çек.). Юрий Кудинов раççей çынни 2007 çулхи çурлан 24-мĕшĕнче тĕнчери шутлава виççĕмĕш вырăна 7 сехет те 5 мин. 42 çек. çырать. 2007 çулта кӳлмеке раççей икĕ хĕрарăмĕ çĕнтернĕ: çурлан 26-мĕшĕнче — Наталья Панкина (8 сех. 11 мин.) тата авăнăн 6-мĕшĕнче — Алла Кассиди (13 сех. 7 мин.).[1]
  • Ар çынсем хушшинче хăвăрт ишсе каçаканни — пăлхар ишевçи Петр Стойчев (2007 çул, 6 сех. 57 мин. 50 çек.); хĕрарăмсен йышĕнче — чех ишевçи Иветта Главачова (2006 çул, 7 сех. 25 мин. 15 çек.).
  • Çаплах Ла-Маншри мăран ишевсене те палăртаççĕ. Чи мĕшĕлтийĕ 28 ч. 44 мин. (Джеки Кобелл, Аслă Британи, 2010 çул).[2]
  • Луи Блерио франц çынни 1909 çулхи утăн 25-мĕшĕнче пĕрремĕш Ла-Манша ишсе каçнă.
  • 1974 çулта Ллехрид çынни (Уэльс) Бернард Томас, коракл çинче Ла-Манша 13 сех. çурă вăхăтра каçнă. Çак ĕçе Çурçĕр Дакотăри Мандан инди йăхĕсен вăкăр кимми XII ĕмĕрте Мадог тиккĕ куçса кайнă чухне илсе пынă уэльс кораклĕнчен пулса тухнă версине ăнлантарас тесе тунă.[3]
  • 42-çулхи Филипп Круазон франци çынни, алсă-урасăрскер, Ла-Манш урлă каçма пултарнă. Çак ĕçре вăл шывра тăнăçлă пулма ятарлă протезсемпе усă курнă, унчен эрнере 35 сехет хăтланнă. Филипп ишме Фолькстон бритон портĕнчен пуçлать те Виссан франци хулинче вĕçлет.[4]

Çав. пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]