Томск

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Томск (пĕлтерĕшсем) пăхăр.
Томск
Хула гербĕ
Томск облаçĕн гербĕ
Патшалăх: Раççей
Регион: Томск облаçĕ
Никĕсленĕ: 1604
Хула, çултан: 1782
Халăх йышĕ, пин çын: 574 (2018)
Хула лаптăкĕ: 294,6 км2
Геогр. анлăхĕ: 56°29′19″ ç. ш.
Геогр. вăрăмлăхĕ: 84°57′08″ х. т. д.


Томск — Раççей хули, Томск облаçĕн администрацийĕ вырнаçнă вырăн.

Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Томск хулин чылайăшĕ Томь шывĕн сылтăм хĕрринче вырнаçнă. Хуларан 50 çм Обь шывĕ, Мускава çитме 3,5 пин çухрăм. Томскран çурçер еннелле 12 çухрăмра Северск хупă хула, совет вăхăтĕнче «Томск-7» ятлăскер.

Хула лаптăкĕ — 294,6 çм². 4 пая пайланать: Киров, Совет, Ленин тата Октябрь районĕсем. Историллĕ районсем: Воскресенски сăрчĕ, Шурлăх, Шуркӳл, Анатпа Туçи Елани, Заисточье (Тутар слободи), Кӳлхыç, Каштак, Кирпĕч, Мухин Тĕмески, Хăйăрлăх, Уржатка, Черемошник, Швед сăрчĕ, Юрточ сăрчĕ, Шăтăк. 1970–1980-мĕш çулсенче çитĕнекен ачасем хăйсем хушшинче ытти районсене ят пачĕç: Аул, Заисток, Лондон, Мачта, Пахча, Парис, Техас, Шанхай.

2005 çулта хула çумне Светлый поселокне, Тимирязевски тата Дзержински салисене, Лоскутово, Эушта, Киргизка ялĕсене, Копылово чукун çул чарăнăвне çыпăçтарнă. Унчен Томск хули шутнĕнчи анклав Аэропорт посёлокĕ халĕ Томск районĕн Мирненски ял тăрăхне кĕрет.

Климат[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Климачĕ вăтам континентлă. Çул вăтам температур: 0,9 °C. Сивĕсĕр тапхăрĕ 100-120 кун пулать. Хĕлĕсем шартлама сивĕ та вăрăм, чи сивĕ палăртнă температура −55 °C (1969 çул, кăрлач). Кăрлачăн вăтам температури: −17,1 °C, утăн вăтам температури: +18,7 °C. Çулта 568 мм чухлĕ нӳрĕк ӳкет.

Халăх йышĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хусан чиркĕвĕ, Томск
Çул Халăх йышĕ, çын
1604 хĕсметре 90
1620 хĕсметре 238
1626 хĕсметре 386
1646 хĕсметре 1 045
1699 хĕсметре 918, пурĕ 2 000 яхăн
1745 хĕсметре 5 762
1795 хĕсметре 4 788
1801 7 125
1825 10 867
1840 11 700
1858 14 071
1866 22 753
1880 33 800
1897 52 221
1911 111 417
1917 101 129
1920 90 961
Çул Халăх йышĕ, çын
1923 75 680
1926 92 485
1929 103 000
1939 145 000
1946 178 000
1959 248 800
1970 338 400
1979 420 700
1989 501 600
1994 496 500
1998 477 700
2001 483 566
2002 488 863
2003 488 509
2004 488 299
2005 509 568
2006 512 572

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Томск хули, йывăç çурт архитектури

1604 çулхи кăрлачăн 20-мĕшĕнче эушта йăхĕн кнеçĕ Тоян вырăс патши Борис Годунов патне элчисемпе пынă, хăйсене Мускав патшалăх влаç айне илме тата Томь шывĕ çинче кăркăссемпе калмăксенчен хӳтĕленме сыхлав карманне лартма ыйтнă.

1604 çулхи пуш уйăхĕн 25-мĕшĕнче Борис Годунов Сургутри хусах пуçлăхне Гаврила Писемскине тата Тобольскри стрелецсен пуçлăхне Васили Тыркова Томь шывĕ çинче карман тума, тавралăхри халăха Расççей патши пăхăнăвне кĕртме хушса янă.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]


Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.