Гагра страницӑн кодне пӑхни

{{Хула çинчен|Гагра|[[Ӳкерчĕк:Coat of arms of Gagra.svg|100px]]|[[Грузи]]|[[Абхази]]|[[1308]]|[[1932]]|11 959|2021||43°19′ ç.ш.|40°15′ х.т.д.}}
'''Гагра''', '''Га́гры'''<ref>[http://slovari.yandex.ru/dict/geography/article/geo/geo1/geo-1077.htm?text=%D0%93%D0%B0%D0%B3%D1%80%D1%8B&stpar1=1.1.3 «Словарь современных географических названий»]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} кĕнекепе килĕшӳллĕ икĕ ячĕ те анлă саралнă</ref> ({{lang-ab|Гагра}}, {{lang-ka|გაგრა}}) — [[Грузи]]н [[Хура тинĕс]] хĕрринчи курорт хули.

== Тавралăхĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Gagripsh_old.gif|thumb|300px|«Гагрипш» ресторан сăнĕ. Революцичченхи фото çинче.]]
Гагра — ăшă та йăмăх сăрăллă [[Грузи]] курорчĕ, [[Сочи]]н аэропортĕнчен 36 çм тухăçалла тӳлеклĕ  бухтă хĕрринче вырнаçнă. Тусен хӳтлĕхĕпе кунта хăй евĕр микроклимат, ăшă тинĕс сывлăшĕ — чуна ытамлать. Ту хушăкĕсемпе вĕрекен çилсем хулари сывлăша уçăлтарсах тăраççĕ. Хулара темиçе юханшыв — [[Жоэквара]], [[Гагрыпш (юханшыв)|Гагрыпш]], [[Аныхамца]], [[Репруа (юханшыв)|Репруа]]. Анăçалла тата кăнтăр-тухăçалла Пицунда хырлăхĕ хӳхенсе ӳсет.

== Халăх йышĕ, хула тытăмĕ ==
Халăх йышĕ — 11 959 çын (2021).

== Климат ==
Кунта [[Субтропиксем|Вăтаçĕр тинĕс субтропик]] климачĕ хуçаланать. Гагра — Хура тинĕс çыранĕнчи чи ăшă та типĕ вырăн. Çулталăкри вăтам температура +17&nbsp;°C, хĕлле ăшă та çемçе — вăтам  температура +11&nbsp;°C. Çулла типĕ те шăрăх (+35°С — +38&nbsp;°C). Çулталăкра 1300 мм таран нӳрĕк ӳкет. Шыва кĕмелли сезон çу уйăхĕнче тапранать те чӳк уйăхĕнче тин вĕçленет. Тинĕсри шыв 27—29°С таран ăшăнать.

== Кун-çулĕ ==
Пирĕн эрăччен I ĕмĕрте грек сутăçĕсем Триглиф факторине туса хураççĕ. Пирĕн эрăччен I ĕмĕрĕн иккĕмĕш пайĕнче [[Рим империйĕ|Рим империн]] пăхăнăвне кĕрсе ӳкет. II ĕмĕрте Нитика карманĕ пулса тăрать. Каярах, IV—V ĕмĕрсенче, çак вырăнта Аббата абхаз карманне никĕс хураççĕ, унăн ишĕлчĕкĕсем халиччен те выртаççĕ.

[[XIV ĕмĕр]]те кунта генуйсем çитеççĕ, сутă-илӳ факторине никĕслеççĕ. Пьетро Висконти [[1308]] çулта  хатĕрленĕ карттă çинче ăна «Хакара» тенĕ.

[[XVI ĕмĕр]]те [[генуйсем|генуйсене]] [[турккăсем]] хăваласа яраççĕ.

Абхазие Раççей çумне официаллă [[1810]] çулта хушнă пулин те, Гагра империн сĕм сферинче пулман. [[1830]] çулта кăна Сухум-Калерен генерал-майор Гессе çарпуçлăхĕпе гарнизон янă, вăл «Абаата» кармана туртса илет те унăн хӳтлĕх çурт-йĕрне çирĕплетме тытăнать. [[Крым вăрçи]] пуçлансан карман хӳтлĕхне пăрахăçлаççĕ.

Çак чаплă кану вырăнне Ольденбургский тиккĕ ([[Николай II|Николай II-ĕн]] тăванĕ) никĕсленĕ.
[[Ӳкерчĕк:Gagra.jpg‎‎‎|thumb|Гагра хули. Тинĕс енчен]]
Тинĕс хĕрринче [[кермен]], шыв сиплев сывлăх çурчĕсем, виллăсем, чаплă çуртсем, вăйă çурчĕсем, меллĕ калаçу кĕтесĕсем туса лартнă. [[Швейцари]]нчен «Гагрипш» ятлă хăна çурчĕпе ресторана куçарса килнĕ, «Альп Гагри» патне çул тунă, тинĕс хĕрринче парк тума тытăннă. Тиккĕ Гагрăран чаплă та пуян курорт тăвас тенĕ, [[Раççей]]рен ют çĕршыв курорчĕсене юхса каякан ылтăн пурлăхсене чакарас шутпа ĕçленĕ, вырăс [[Монте-Карло|Монте-Карлине]] тума тăрăшнă.
[[Ӳкерчĕк:GagraColonnade.jpg|thumb|300px|left|Гагра, хула паркĕнчи колоннада сăнĕ]] Çак кун курортăн çуралнă кунĕ шутланать. Тинĕс хĕрринче парк уçнă, унта агава, пальма, лимон тата апельсин йывăçне, кипарис лартнă. Паянкунхи Гагрăра паллă парк, ресторан çурчĕ «Гагрипш», тата  Ольденбургский тиккĕ керменĕ, колоннада пур. [[1911]] çулта Гагрăна пĕрремĕш çулçӳревсĕсем Германирен килнĕ.

[[1912]] çулхи [[çу, 17]] Гагрăна Николай II император килсе курнă.

[[1992]]—[[1993]] çулсенчи [[грузин-абхаз хирĕçĕвĕ]]нче хулара çапăçусем пынă.

Халĕ, вăрçă вĕçленсен, хула хăйĕн вырăнне туйса çулçӳрев усламне аталантарать. Чылай пайăр хăна çуртне тăваççĕ, вăхăта канăçлă ирттермелли çурт нумайланать. Курортăн чи паха сезонĕ — утă, çурла тата авăн уйăхĕсем.

== Культура тата спорт ==
* [[Даур Ахвледиани ячĕллĕ стадион]]

== Гагра ӳнерте ==

=== Гагрăра çапса ӳкернĕ фильмсем ===
* «[[Весёлые ребята (фильм)|Весёлые ребята]]» (1933—1934??))
* «[[Будь здоров, дорогой (фильм)|Будь здоров, дорогой]]» ([[1981]])
* «[[Зимний вечер в Гаграх (фильм)|Зимний вечер в Гаграх]]» ([[1985]])
* «[[Исчезнувшая империя (фильм)|Исчезнувшая империя]]» ([[2007]])

== Паллă вырăнсем ==

== Галерейă ==
<gallery>
Ӳкерчĕк:A_tribute_to_Romantism.jpg|[[Абхазири вăрçă (1992-1993)|Грузин-абхаз хирĕçĕвĕ]]нче ишелтернĕ театр, 2009 çул тĕлне юсаман
Ӳкерчĕк:Gagra old church.jpg|[[Тура Амăшĕн Пукрав храмĕ]]
Ӳкерчĕк:Gagra Station.JPG|[[Гагра (чарăну)|Гагра]] вокзал çурчĕ
Ӳкерчĕк:Monument_in_Gagra_(1).jpg|[[Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи]]нче пуç хунă паттăрсен палăкĕ
Ӳкерчĕк:Gagrypsh-2008-08-05-13.jpg|[[Гагрыпшь (платформа)|«Гагрыпшь»]] вокзал çурчĕ
Ӳкерчĕк:Gagra.jpg|Гагра, [[Хура тинĕс]] енчен
Ӳкерчĕк:View_of_new_Gagra.jpg|«Çĕнĕ Гагра» сăнĕ тӳперен
Ӳкерчĕк:DaurAhvledianiStadium-2008-08-05-6.jpg|[[Даур Ахвледиани ячĕллĕ стадион]] умĕнчи  [[футболист]] кӳлепи
Ӳкерчĕк:Gagrypsh.jpg|Гагра, «Гагрипш» сăнĕ 
Ӳкерчĕк:Gagra train tunnel.jpg|Гагра чукун çул тоннелĕ
Ӳкерчĕк:Sculpture_in_Gagra.jpg|Кӳлепе
Ӳкерчĕк:Gagra. Аbkhazia.jpg|Гагрăн анăç енчи тинĕс çыранĕ
</gallery>

== Çавăн пекех ==
* [[Кавказăн Хура тинĕс çыранĕ]]

== Вуламалли ==

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://gagra-city.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160430174709/http://gagra-city.com/ |date=2016-04-30 }} Гагра хулин официаллă сайчĕ
* [http://www.go-gagra.info Гагра курорт-хулан порталĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211205222316/http://go-gagra.info/ |date=2021-12-05 }}
* [http://www.Gagry.com Хула çинчен] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141219162041/http://www.gagry.com/ |date=2014-12-19 }}
* [http://webcam.abhazia.com Гагра хулинчи вебкамера] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100519055854/http://webcam.abhazia.com/ |date=2010-05-19 }}
* [http://www.apsny-life.com/gallery/thumbnails.php?album=4 Гагра хула фотографи] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090802065057/http://apsny-life.com/gallery/thumbnails.php?album=4 |date=2009-08-02 }}
* [http://weathermap.biz/ru/Gagra.html Çутçанталăк пулăмĕ: Гагра] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720221031/http://weathermap.biz/ru/Gagra.html |date=2011-07-20 }}
* [http://reklamagagra.ucoz.ru/ Ретро ГАГРА]

{{stub}}
{{Хура тинĕс курорчĕсем}}
{{Абхази}}

[[Категори:Гагра]]
[[Категори:Абхази курорчĕсем]]
[[Категори:Грузи курорчĕсем]]
[[Категори:Абхази хулисем]]
[[Категори:Грузи хулисем]]