Гафний страницӑн кодне пӑхни

{{Элементсен периодикăллă системи2}}
{{Хими элеменчĕ|Гафни (Hf)<!--Назва-->|72<!--Атомний номер-->|шурă-кĕмĕл тĕслĕ туптанакан металл<[[Ӳкерчĕк:Hf-crystal bar.jpg|200px|Гафни]]<!-- Зовнішній вигляд-->|178,49<!--Атомна маса-->|167<!--Радіус атома-->|575,2 (5,96)<!--Енергія іонізації-->|[Xe] 4f<sup>14</sup> 5d<sup>2</sup> 6s<sup>2</sup><!--Електронна конфігурація-->|144<!--Ковалентний радіус-->|(+4e) 78<!--Радіус іона-->|1,3<!--Електровід'ємність-->|0<!--Електродний потенціал-->|4<!--Степені окислення-->|13,31<!--Густина-->|0,146<!-- Питома теплоємність--><ref name="ХЭ">{{кĕнеке
|автор          = Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
|часть          = 
|пуçелĕк       = Химическая энциклопедия: в 5 т.
|оригинал       = 
|ссылка         = 
|ответственный  = 
|издание        = 
|место          = Москва
|издательство   = Советская энциклопедия
|год            = 1988
|том            = 1
|страницы       = 504
|страниц        = 623
|серия          = 
|isbn           = 
|тираж          = 100 000
}}
</ref>
|23,0<!--Теплопровідність-->|2&nbsp;503<!--Температура плавлення-->|(25,1)<!--Теплота плавлення -->|5&nbsp;470<!--Температура кипіння-->|575<!--Теплота випаровування-->|13,6<!--Молярний об'єм-->|гексагоналлă<!--Структура решітки-->|3,200<!--Період решітки-->|1,582<!--Відношення c/a-->|n/a<!--Температура Дебая-->}}

{| style="text-align: left; background-color: #ffbfff; width: 100px; height: 100px;" border="0" cellpadding="4" cellspacing="0"
| style="width: 50%; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>Hf</big></big>
| style="width: 50%; text-align: right; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>72</big></big>
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="right"
| colspan="2" | '''178,49'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);"
| colspan="2" | '''[Xe] 4f<sup>14</sup> 5d<sup>2</sup> 6s<sup>2</sup>'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="center"
| colspan="2" | <big>''Гафни'''</big>
|}
'''Гафни''' — ({{lang-la|Hafnium}})  шурă-кĕмĕл тĕслĕ йывăр ирĕлекен метал, 72 [[Атом номерĕ|атом номерлĕ]] [[хими элеменчĕ]].


=== Тĕнчери гафни ресурсĕсем ===

[[2007]]-мĕш çулта 99 % тасалăхнă гафнин хакĕ вăтамран $780 килограмшăн пулнă /<ref>[http://infogeo.ru/metalls infogeo.ru/metalls] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101203141922/http://infogeo.ru/metalls/ |date=2010-12-03 }}</ref>
Тĕнчери гафни ресурсĕсем, гафни двуокиçĕпе шутласан, 1 миллион [[тонна|тоннăран]] кăшт пысăкрах.
Çĕршывсем хушинче çакăн патнерех:
* [[Австрали]] — 630 пин тонна ытла,
* [[ЮАР]] —287 пин тонна яхăн,
* [[США]] — 105 пин тоннăран кăшт пысăкрах,
* [[Инди]] — 70 пин тонна яхăн,
* [[Бразили]] — 9,88 пин тонна.
Гафни чĕртаварĕн ытларах пайĕ тинĕс хĕрринче сапаланнă [[цирконп]]а çыхăннă.
[[Раççей Патшалăхĕ|Раççейпе]] [[СНГ]]ра, никама пăхăнман специалистсем пĕлтернĕ тăрăх, питĕ пысăк. Çак енĕпе аталансан тĕнче лиерне тухма та май пур. [[Украина|Украинăра]] та гафни ресурсĕсем пысăк.Нумайрах чухне гафни [[лопарит]па, [[циркон]]па, [[бадделеит]]па тата сайраçĕрметалĕллĕ гранитсемпе çыхăннă. 
[[Ӳкерчĕк:Hafnium bits.jpg|thumb|left|Гафни катăкĕсем]]


== Физика пахалăхĕсем ==
[[Ӳкерчĕк:Hf-Hafnium.JPG|thumb|left|250px|Гафни]]
Гафни [[ăшă нейтронсем|ăшă нейтронсене]] питĕ лайăх çăтать (ядерла эфективла касни 10² [[барн]] яхăн), çав вăхăтрах ун хими аналогĕн, [[цирконин|циркони]], çак кăтарту 100 яхăн сахалрах (0.2 барн). Çавăнпа ядерла реактăрсен [[ТВЭЛ]]ĕсен валли усă куракан цирконие гафнинчен çине тăрса тасатмалла. Çутçанталăкра сахал сарăлнă изотопĕ <sup>174</sup>Hf [[альфа-аркану|альфа-арканупа]] пайланать. [[Çурма аркану тапхăрĕ]] 2{{e|15}}çул.
 
==Изотопĕсем==
{{main|Гафни изотопĕсем}}

=== Пĕлтерĕшле хими çыхăнăвĕсем ===
[[Ӳкерчĕк:Hafnium(IV) oxide.jpg|thumb|left|Гафни диоксичĕ]]
'''Икĕ валентлă гафни çыханавĕсем'''

* ''HfBr<sub>2</sub>'' — сывлăшра хăйне хăй çункакан хытă, хура тĕслĕ япала. 400&nbsp;°C гафнипе гафни тетрабромичĕ çине пайланать.  

* ''Hf(HPO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>'' — кӳкĕрт йӳçĕкĕпе фтороводород йӳçĕкĕнче ирĕлекен шурă порошок. Гафни тăварĕсене ортофосфор йӳçĕкĕпе хутшăнтарса тăваççĕ. 

'''Виçĕ валентлă гафни çыханавĕсем'''

* ''HfBr<sub>3</sub>'' — хура кăвак хытă япала.  400&nbsp;°C гафни дибромичĕпе тетрабромичĕ çине пайланать. Гафни тетрабромидне [[водород]]па е [[алюмини|алюминипе]] хĕртсе тăваççĕ..

'''Тватă валентлă гафни çыханавĕсем'''

* ''HfO<sub>2</sub>'' — тĕссĕр моноклинла кристалсем (тачăлăхĕ — 9,98 г/см³)е тĕссĕр тетрагоналлă кристалсем(тачăлăхĕ — 10,47 г/см³). Юлашки t<sub>ир</sub> 2900&nbsp;°C ирĕлĕт, шывра сахал ирĕлет, диамагнитлă,  ZrO<sub>2</sub> сĕлтĕрех, тата [[Катализ]] пахалăхĕсем кăтартаççĕ. Гафни металне [[кислород]]ра хĕртсе, е гафнин дисульфатне е диоксалатне хĕртсе тăваççĕ. 

* ''Hf(OH)<sub>4</sub>'' — сĕлтĕсемпе е водород перекиçĕпе ирĕлесе пероксигафниата куçакан шурă тусан. 

* ''HfF<sub>4</sub>'' — тçссĕр кристалсем. t<sub>ир</sub> 1025&nbsp;°C, тачăлăхĕ — 7,13 г/см³. Шывра ирĕлет. 300&nbsp;°C [[азот]] юхăмĕнче çак çыхăнăва  (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>[HfF<sub>6</sub>] хĕртсе тăваççĕ.

* ''HfCl<sub>4</sub>'' — 317&nbsp;°C сублимацилекен шурă тусан. t<sub>ир</sub> 432&nbsp;°C. Гафни металĕ, гафни карбичĕ е гафни окиçĕпе кăмрăк шутăшне [[хлор]]па çыхăнтарса тăваççĕ. 

* ''HfBr<sub>4</sub>'' — бесцветные кристаллы. Сублимируются при 322&nbsp;°C. t<sub>пл</sub> 420&nbsp;°C. 500&nbsp;°C хĕртнĕ гафнине [[кăмрăк]] хутăшне [[бром]] пăсĕпе çыхăнтарса тăваççĕ.  

* ''HfI<sub>4</sub>'' — сарă кристалсем.  427&nbsp;°C сублимациленет тата  1400&nbsp;°C диссоциленет. 300&nbsp;°C йодпа гафние пĕрлештерсе тăваççĕ.
[[Ӳкерчĕк:Apollo AS11-40-5866.jpg|thumb|right|Сылтăм аял кĕтесре уйăх çине вĕçнĕ Апполон çинчи гафний шăранчăкĕнчен тунă ракетăн соплисем]]

== Асăрхатарусем ==

{{асăрхавсем}}

== Вуламалли ==
* Химия и технология редких и рассеянных элементов. Ч. 2. Под ред К. Большакова. Изд. 2. М.: Высшая школа, 1976.{{ref-ru}}
== Каçăсем ==
{{Commons|Hafnium}}
{{wiktionary|hafnium}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Hf/key.html Гафни Webelements сайтра]
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb072.htm Гафни хими элеменчĕсен вулавăшĕнче] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161113161918/http://n-t.ru/ri/ps/pb072.htm |date=2016-11-13 }}
* [http://periodic.lanl.gov/elements/72.html Hafnium] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080602014423/http://periodic.lanl.gov/elements/72.html |date=2008-06-02 }} at [[Los Alamos National Laboratory]]'s [http://periodic.lanl.gov/default.htm periodic table of the elements] {{ref-en}}
* [http://www.americanelements.com/hf.htm Hafnium Technical & Safety Data]{{ref-en}}
* [http://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search/r?dbs+hsdb:@term+@na+@rel+hafnium,+elemental NLM Hazardous Substances Databank – Hafnium, elemental]{{ref-en}}
* [http://online.wsj.com/article/SB119481053795589302.html Intel Shifts from Silicon to Lift Chip Performance]{{ref-en}}
* [http://www.intel.com/technology/45nm/index.htm?iid=homepage+marquee_45nm Hafnium-based Intel 45nm Process Technology]{{ref-en}}



{{chem-element-stub}}

[[Категори:Металсем]]