Йĕлтĕр

Йĕлтĕр — юр тăрăх çӳремелли япала. Йĕлтĕр икĕ 150 — 200 сантиметр тăршшăллĕ йывăçран, е пластикран тунă, пуçĕсене шĕвĕрлетнĕ пластинка евĕр. Икĕ вăрăм (150 — 200 сантиметр), йывăçран е пластикран тунă пластинкасен, ĕсен пуçĕсен çивĕчленнĕ пулаçĕ. Урана йĕлтĕр çине çыхса çирĕплетеççĕ, хальхи вăхăтра çирĕплетме ятарлă пушмак усă кураççĕ. Йĕлтĕр юр тăрăх лайăх шунă пирки унпа юр тăрăх çӳреççĕ.

Истори

Йелтĕрпе ярăнакан, Швеци. Пирĕн эрăччен 1050 çул. Авалхи чул çинче касса тунă ӳкерчĕк (Böksta Runestone)

Йĕлтĕрçĕ, Альтăри чул çинче касса тунă ӳкерчĕк, (аялта сылтăмра), пирĕн эрăччен 1000 çул

Камуспа (пăлан уринчен сӳнĕ тирĕпе çапнă) нанай сунарçă йĕлтĕрĕ. Амурск хулин музейĕнчи экспонат.

Мускав Руçĕн çарĕ харçăра, XVI ĕмĕр. Иванов С. В. ӳкерчĕкĕ, 1903

Йĕлтĕре çурçĕр халăхĕсем сивĕ çанталăклă вырăнсене куçнă хыççăн шутласа кăларнă. Вăл вырăнсенче пурăнмашкăн çынсен юр тăрăх çӳремелле пулнă, хăш-пĕр чух юрĕ питĕ тарăн пулнă. Чи малтан, йелтĕрсене щутласа кăларас умĕн, юр тăрăх утмалли хатĕре, шутласа кăларнă тесе шутлаççĕ. Вĕсен пусмалли лаптăкĕ самай сарлакарах пулнă, урана юр ăшне путма паман. Теприсем çавăн пекех йĕлтĕре çунаран тунă тесе шутлаççĕ.

XIX ĕмĕр вĕçĕнче — XX ĕмĕр пуçламăшĕнче йĕлтĕр спорчĕ аталанма пуçланă. Спорт йĕлтĕрĕн вăрăмĕшĕ 170-220 см., сарлакĕшĕ 5-8 см. Вал йĕлтĕрсене çарта усă курма пуçланă. Вăл вăхăтрах йĕлтĕр патаккисене шутласа кăларнă.

Йĕлтĕр спорчĕ

Йĕлтĕр спортне икĕ пысăк ушкăн уйăрма пулать:

• йĕлтĕрпе ăмăртни
• сăртран йĕлтĕрпе анмалли спорт

Чупмалли йĕлтĕр

Тĕнчери малта пыракан спорт инвентарьне тăвакан пиллĕк компанин чупмалли йĕлтĕрĕсен чи паха моделĕсем. Сулахайран сылтăмалла: Rossignol, Madshus, Salomon, Fischer, Atomic.

Туçи йĕлтĕрĕсем

Скиборд (туçи йĕлтĕрĕсем)

Туçи йĕлтĕрĕ — ту сăртĕнчен тата туçи йĕлтĕр спортĕнчи йĕлтĕр тĕсĕ.

Литература

• Лыжи // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
• Why is ice and snow slippery? The Tribo-physics of skiing, L. Karlöf, L. Torgersen Axell, D. Slotfeldt-Ellingsen
• Sliding Friction of Polyethylene on Snow and Ice, L. Bäaurle, Swiss Federal Institute of Technology, Zurich
• Friction characteristics between ski base and ice — fundamental lab scale tests and practical implications, P. Sturesson, Uppsala Universitet
• Performance Skiing: Training and Techniques to Make You a Better Alpine Skier, G. Thomas, ISBN 0-8117-3026-3
• Teflon® Paraffin Low Friction Wax for All Snow Conditions, DuPont Technology
• The complete quide to cross-country ski preparation, N. Brown, ISBN 0-89886-600-6