Пурçăн страницӑн кодне пӑхни

[[File:Bombyx mori Cocon 02.jpg|thumb|220px|Кокон, пысăклатса]]
[[File:kokonytutovogo.jpg|thumb|220px|Тутă нăррин коконĕсем, ĕсе пуçличчен]]
[[File:Khmersilk.JPG|thumb|220px|[[Камбоджа|Камбоджа]] пурçăнĕ]]
{{пĕлтерĕшсем}}

'''Пурçăн''' (чăваш чĕлхинче ăна, çавăн пекех, '''тарай''' та теççĕ) — [[тутă нăрри]] [[кокон]]ĕн çипписенчен тунă çемçе тĕрт. Чи малтанах вăл [[Китай|Китайран]] [[Европа|Европăна]] [[Пурçăн çулĕ]]пе турттарнă кирлĕ япала шутланнă. Пурçăн çиппи 800—1000 м тăршшĕне çитнĕ. Çиппи виççĕ кĕтеслĕ ĕлкеллĕ, вăл призма евĕр çутта сирсе ярса хитрелетет.

Пурçăна халĕ тĕнчере Китай нумай (50 % яхăн) тăвать. [[Инди]] 15 % яхăн, [[Узбекистан]] (3 % яхăн) тата [[Бразили]] (2,5 % яхăн) хатĕрлеççĕ. Çаплах пурçăна [[Иран]]ра, [[Таиланд]]ра тата [[Вьетнам]]ра çителĕклĕ тăваççĕ.

== Пурҫăн малтанхи историйĕ тата сарăлăвĕ ==
Малтанах пурҫӑна Китайра неолит тапхӑрӗнче, уйрӑмах 4000 ҫул каялла Яншао культуринче, тунӑ. Хальхи Чжэцзян провинцийӗнче пирӗн эрӑчченхи 2700 ҫулхи пурҫӑн юлашкийӗсем пур. Ҫитес пин ҫул хушшинче Китай пурҫӑн туса кӑларассине ҫеҫ тытса тӑнӑ. Пирĕн эрăчченхи I ĕмĕр вĕçĕнче Пурçăн çулĕ уçăлсан пурçăн туса илессипе суту-илÿ Китайран сарăлма пултарнă, Азипе Европăна çыхăнтарнă.<ref>[https://svoivkitae.com/proizvoditeli-tkanei-v-kitae Шёлк в Китае]</ref>

== Кунçул ==

== Тĕрлĕ тĕсĕсем ==
* Чесуча, тискер пурçăн, tussore, tussur, tusser, tusseh, tussah — [[Antheraea mylitta]] (бабочка‐павлиноглазка) тăвать — тачă, çăмăл тата вăтам, сарă-хăмăр сăрăллă.<ref>{{Cite web
 | url           = http://www.gazeta.ru/science/2008/05/26_a_2735430.shtml
 | title         = У китайцев отнимают шёлк
 | author        = Пётр Смирнов.
 | publisher     = [[Газета.ру]]
 | datepublished = çу, 26 - 2008 ç.
 | accessdate    = утă, 8 - 2008 ç.
 | archiveurl    = http://www.webcitation.org/61C3boot6
 | archivedate   = 2011-08-25
}}</ref>
* [[Малагаси пурçăнĕ]]

== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Тутă нăрри]]
* [[Шелководство]]
* [[Пурçăн çулĕ]]
* [[Вискоза сӳсĕ]]
* [[Альпак]]

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
{{wiktionary|пурçăн}}
{{commonscat|Silk}}
* [http://www.womenclub.ru/fashonhistory/1395.htm Шёлк: история нежной роскоши]
* [http://www.heriz.ru/shelk.html Как отличить настоящий шёлковый ковер]
* [http://www.valentina.ru/school.php?act=0&gr=4&lv=0&pc=0&statid=5 Подробно о росписи по шёлку] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304195721/http://www.valentina.ru/school.php?act=0&gr=4&lv=0&pc=0&statid=5 |date=2016-03-04 }}
* [http://www.valentina.ru/school.php?act=0&gr=4&lv=0&pc=0&statid=3 Пурçăн кун-çулĕнчен] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304131042/http://www.valentina.ru/school.php?act=0&gr=4&lv=0&pc=0&statid=3 |date=2016-03-04 }}
* [http://insectworld.ru/vernye-soyuzniki/shelk/ Шёлк — хаклă тĕрт]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://bigbord.net/stati/obo+vsem/8481.html Шелк — история, этапы (технология) изготовления] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201126114444/http://www.bigbord.net/stati/obo+vsem/8481.html |date=2020-11-26 }}
* [http://sumytex.in.ua/articles/shelk_istoriya_legendarnoy_tkani Пурçăн — чаплă тĕрт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110709080738/http://sumytex.in.ua/articles/shelk_istoriya_legendarnoy_tkani |date=2011-07-09 }}

{{Сӳссем}}

[[Категори:Тĕртсем]]
[[Категори:Çутçанталăк сӳсĕсем]]