Самарий страницӑн кодне пӑхни

{{Элементсен периодикăллă системи2}}
{{Хими_элеменчĕ|Самари / Samarium (Sm)<!--Ят-->|62<!--Атомный номер-->|кĕмĕл тĕслĕ сайра çĕр металлĕ  <!-- Тулаш ĕлки-->|150,36<!--Атом йывăрăшĕ-->|181<!--Атом радиусĕ-->|540,1 (5,60)<!--Ионизаци хăвачĕ-->|[Xe] 4f<sup>6</sup> 6s<sup>2</sup><!--Электрон конфигурацийĕ-->|162<!--Ковалент радиусĕ-->|(+3e) 96,4<!--Ион радиусĕ-->|1,17<!--Электроçуклăх-->|Sm←Sm<sup>3+</sup> -2,30 В <br />Sm←Sm<sup>2+</sup> -2,67 В<!--Электрод потенциалĕ-->|3, 2<!--Степени окисления-->|7,520<!--Тачăлăх-->|29,5<ref name="ХЭ">{{кĕнеке
|автор          = Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.)
|пай          = 
|ят       = Химическая энциклопедия: в 5 т.
|тăван ят       = 
|каçă         = 
|яваплă  = 
|кăларăм        = 
|вырăн          = Мускав
|издательство   = Советская энциклопедия
|çул            = 1995
|том            = 4
|страницăсем       = 289
|страниц        = 639
|сери          = 
|isbn           = 5—85270—039—8
|тираж          = 20 000
}}
</ref>|(13,3)<!--Теплопроводность-->|1350<!--Шăрану температури-->|8,9<!--Теплота плавления-->|2064<!--Вĕрӳ температури-->|165<!--Пăслану теплоти-->|19,9<!--Моль калăпăшĕ-->|ромбоэдăрла<!--Чĕнтĕр тытăмĕ-->|9,000<!--Чĕнтĕр тапхăрĕ-->|n/a<!--Отношение c/a-->|166,00<!--Дебай температури-->}}

{| style="text-align: left; background-color: #ffbfff; width: 100px; height: 100px;" border="0" cellpadding="4" cellspacing="0"
| style="width: 50%; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>Sm</big></big>
| style="width: 50%; text-align: right; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>62</big></big>
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="right"
| colspan="2" | '''150,36'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);"
| colspan="2" | '''4f<sup>6</sup>6s<sup>2</sup>'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="center"
| colspan="2" | <big>'''Самари'''</big>
|}

'''Самари''' — лантаноидсен ушкăнĕнчи металл.

== Истори ==
Элемента [[самарскит]] ((Y,Ce,U,Fe)<sub>3</sub>(Nb,Ta,Ti)<sub>5</sub>O<sub>16</sub>) тупса уйăрнă. Ку минерал ятне [[1847]]-мĕш çулта нимĕç химикĕ [[Розе Генрих]] сĕннипе [[Самарский-Быховец Василий Евграфович|В. Е. Самарского-Быховеца]] полковника, ту инженерне халаласа панă. Ă на Самарский-Быховец минерала тĕпчеме ярса панă пулнă. 

Çĕнĕ элемента спектрометри майĕпе [[Франци]] химикĕсем  [[Лафонтен]] [[1878]]-мĕш çулта тата [[Лекок де Буабодран, Поль Эмиль|Лекоком де Буабодран]] 1879-мĕш çулта тупнă. 1880-мĕш çулта элемнта уçнине Швейцари химикĕ  [[Мариньяк Жан Шарль Галиссард|Ж. де Мариньяк]] çирĕплетнĕ. Самарин таса металне

[[XX ĕмĕр]] пуçламăшĕнче кăна уйăрма пултарнă. 

== Уйăрни ==
Самари металлне [[металотерми]] е [[электролиз]] майĕсемпе уйăраççĕ. Тĕнчипе çулталăка темиçе çĕр тонна туса кăлараççĕ, нумайрах пайне [[моноцит]] хăйăрĕнчен ионылмаштаракан смоласемпе усă курса. 

== Хими пахалăхĕсем ==
Сывлăшра самари майĕпен кислородпа хутшăнать. Малтан Sm<sub>2</sub>O<sub>3</sub> оксид пленкипе витĕнет, кайран [[сарă]] тĕслĕ тусан пулса саланать.

Самари- хастар металл. Вăл йӳçĕксенче ирĕлет, сылăшра çунать, [[азот]]па хутшăнса нитрид пулать, [[кăмрăк]]па хутшăнса карбид пулать, халькогенсемпе хутшăнса 1,2,3- валентлă [[сульфид]], [[селенид]], [[теллур]]ид), [[водород]]па - [[гидрид]], кремнипе - [[силицид]], [[бор]]па - [[бор]]ид, [[фосфор]]па - [[фосфид]], [[мышьяк]]па - [[арсенид]], [[сурьма]]па - [[антимонид]], [[висмут]]па - [[висмути]]д тата пĕтĕм галогенсемпе.

==Изотопĕсем==
{{main|Самари изотопĕсем}}

== Усă курни ==

== [[Магнит материалĕсем]] ==
Самари хăватлă магнитсем тунă çĕрте анлă усă кураççĕ. [[Кобальт]] тата ытти метал хутăшĕсенче.

== [[Термоэлектрика материалĕсем]] ==
Нумай пулмасть SmSр пысăк КПД-па (50% яхăн) термоЭДС генерациленине палăртнă. <ref> [http://www.ioffe.rssi.ru/journals/ftt/2001/03/p423-426.pdf] </ref>). 130[[Градус Цельсия|°C]] таран ăшăтсанах (сахал потенциаллă ăшшă усă курассин малашдăхне палăртать) электроэнерги тăвакан КПД 67—85 % çитме пултарать (термоэлектронла эмиссипе е термоэлементсемпе пĕрле ĕçлетерсен). 

Паянхи кунах опытла генераторсем ăшă двигатĕлĕсемпе (çав шутра Дизель тата Стилинг двигатĕлĕсемпе) тупăшма хатĕр.

Самари радиаци çирĕплĕхĕ пысăк пулнă май, самари моносульфичĕнчен ăшша тӳрех электричествăна куçаракан реакторĕсене тунă çĕрте усă курма пулать.

== Пусăм туякан материалсем ==
Самари моносульфичĕ чи лайăх Пусăм туякан материалсен шутне кĕрет. Ăна пусăм туякан датчиксем тунă çĕрте усă кураççĕ.

=== [[Ядерлă энергетика]] ===
Самари ăшă нейтронсене лайăх çăтнине пула (6800 [[барн]]) [[Ядерла энергетика|ядерла энергетикăра]] [[атом реакторĕ|атомни реакторĕсен]] хăватне ылмаштарма усă кураççĕ. Нейтронсемпе лайăх çăтакан ытти элементсемпе танлаштарсан ([[бор]], [[кадми]]), вăл реактăрта "çунса каймасть". Нейтрон çăтнă хыççăн самари ытти изотопĕсем те нейтронсене лайăх çăтаççĕ. Нейтронсене чи вăйлă çăтакан изотоп Самари-149 (41000 барн).

=== Магнитокалори эффекчĕ ===
Самарипе стронци манганачĕсем питĕ пысăк магнитокалориллĕ эффектпа палăраççĕ, магнитла холодильниксем тунă çĕрте усă курма пултараççĕ. 

== Вуламалли ==

== Асăрхаттурусем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
{{commons|Samarium}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Sm/key.html Самари Webelements çинче]
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb062.htm Самари хими элеменчĕсен вулавăшĕнче] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091125205056/http://n-t.ru/ri/ps/pb062.htm |date=2009-11-25 }}

{{stub}}
{{Лантаноидсем}}

[[Категори:Лантаноидсем]]