Сивлек вăрçă

	Сивлек вăрçă
Вăхăт	пуш, 5 1946 — раштав, 26 1991
Вырăн	Пĕтĕм тĕнче, космос.
Пĕтĕмлетни	СССР арканăвĕ, ; Германи пĕрлешĕнни,; Варшава килĕшĕвĕ ĕçне вĕçлени, Югославипе Чехословаки арканăвĕ.
Тăшмансем
Ӳкерчĕк:Warsaw Pact seal.png ВКЙ тата ЭПК:; СССР; Албани; Болгари (1990 çулчен); Венгри (1990 çулчен); ГДР (1955—1990); Польша; Румыни (1989 çулчен); Чехословаки (1990 çулчен); Куба (1961 çулчен); Китай ; КХДР; Ангола (с 1975); Вьетнам; Лаос; [[]]; Афганистан (1978 çултанпа); Икĕпат (1952—1972); Сири; Ирак; Ливи (1969 çултанпа); Палестина; Алжир; Мозамбик; Эфиопи (1974 çултанпа); Конго Республики; Инди; Индонези (1959—1965); Никарагуа (1979—1990); Кени; Сенегал; Мали (1968 çултанпа); Мьянма; Комбоджа (1975 çултанпа); Шри-Ланка ; Бангладеш ; …	ÇАПУ тата ЕЭП:; АПШ; Бельги; Аслă Британи; Франци (1966 çултанпа); Германи (1955 çултанпа); Греци; Дани; Исланди; Испани; Итали; Канада; Люксембург; Нидерландсем; Норвеги; Португали; Турци; Япони; Тайвань; Кăнтăр Корей; Австрали; Çĕнĕ Зеланди; Кăнтăр Вьетнам; Таиланд; Малайзи; Израиль; Иран (1979 çулчен); Пакистан; Сауд Аравийĕ; КАР; Заир; Бахрейн; Катар; Кувейт; ПАЭ; Оман; Тамил-Илам;
Çарпуçсем
паллă мар	паллă мар
Енсен вăйĕсем
паллă мар	паллă мар
Çухатнисем
паллă мар	паллă мар

Сивлек вăрçă^[1] — пĕтĕм тĕнчери геополитика, экономика тата идеологи сферисенче Совет Союзĕпе тата унăн тăмарĕсемпе, пĕр енчен, тата АПШ-па тăмарĕсем — тепĕр енчен, хушшинче 1940-мĕш çулсенчен пуçласа 1990-мĕш çулсем пуçламăшĕччен пынă конфронтаци.

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Конфронтацин паллă пайĕ идеологи шутланать. Капитализм тата социализм моделĕсен хирĕçлевĕсем сивлек вăрçăн тĕп сăлтавĕ пулаççĕ. Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче çĕнтерӳ тупăшланă икĕ мăнаç патшалăх кашни хăйĕн идеологи тĕлĕпе тĕнчене урăхлатас тесе хăтланаççĕ. Вăхăт иртнĕçем конфронтаци икĕ енĕн те идеологин тĕп элеменчĕ пулса тăрать.

«Сивлек вăрçă» термина пĕрремĕш 1947 çулхи акан 16-мĕшĕнче АПШ президенчĕн Гарри Трумэнăн канашçи, Бернард Барух хăйĕн Кăнтăр Каролина штачĕн элчисен палатти умĕнче каланă.^[2]

Сивлек вăрçăн пуçламăшĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи вĕçленнĕ хыççăн советсен сĕмне Тухăç Европа патшалăхĕсем лекеççĕ, çак вара, уйрăмах Польшăра Лондонри поляксен эмиграцири правительстви маар, советсем майлă правительствăна йышăннипе Аслă Британипе АПШ килĕшмесĕр Совет Союзне хирĕçлеме тытăнать.

1945 çулхи ака уйăхĕнче Аслă Британи премьер-министрĕ Винстăн Черчĕл СССР-а хирĕç вăрçă планне хатĕрлеме хушать. Çак шухăш пĕтĕмлетĕвĕсене Черчĕл хăйĕн мемуарĕсенче çырать:^[3]

пĕрремĕшĕ, Совет Раççейĕ ирĕкле тĕнчешĕн вилĕмлĕ хăрашу пулса тăчĕ;

иккĕмĕшĕ, пĕр тăхтамасăрах ăна хирĕçле çĕнĕ фронт йĕркелемелле;

виççĕмĕшĕ, çак фронта Европăра тухăçалларах куçармалла;

тăваттăмĕшĕ, анкăл-американ çарĕсен тĕп чăн тĕллевĕ — Берлин;

пиллĕккĕмĕшĕ, Чехословакие ирĕке кăларасси, американ çарĕсем Прагăна кĕресси паллă вырăн йышăнать;

улттăмĕшĕ, Вена хулине, тĕрĕссипе пĕтĕм Австрие анăç патшалăхсем, тепĕр енчен, вырăс Совечĕсемпе пĕрле, ертсе пымалла;

çиччĕмĕшĕ, Тито маршалăн Итали пирки хапсăнусене чармалла…

1946—1953[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Европа территоринче пĕр-пĕрне хирĕç тăракан вăрçă-политика блокĕсем

1947 çулхи пушăн 12-мĕшĕнче АПШ президенчĕ Гарри Трумэн Греципе Турцие вăрçă тата экономика пулăшăвĕ пама 400 миллион доллар уйăрнине пĕлтерет.

1953—1962[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хрущёв «ирĕлĕвĕ» пуçлансан тĕнче вăрçи тухас хăрушлăх чакнă — уйрăмах çак особенно это было характерно для конца 1950-х гг, увенчавшегося визитом Хрущёва в США.

1962—1979 (Разрядка)[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Разрядка международной напряжённости

1979—1985[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1985—1991[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статьясем: Перестройка, 1989 çулхи çĕнĕ политика шухăшлавĕ

Сивлек вăрçă пулăмĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Икĕ полярлă тĕнче 1959 çулта

Икĕ полярлă тĕнче 1980 çулта

Сивлек вăрçăн урокĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Сивлек вăрçин астăвăмĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Музейсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Сивлек вăрçин музейĕ (пĕлтерĕшсем)

«Сивлек вăрçинче çĕнтернĕшĕн» медаль[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ӳкерчĕк:Coldwarvic.jpg

Cold War Service Medal — «Сивлек вăрçинче çĕнтернĕшĕн» медаль (АПШ)

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Кавычкăсăр пĕчĕк сасă паллинчен пуçласа сивлек вăрçă çырма сăмахсар сĕнет: Лопатин В. В. Прописная или строчная? Орфографический словарь / В. В. Лопатин, И. В. Нечаева, Л. К. Чельцова. — М.: Эксмо, 2009. — 512 с., стр. 469
^ (english) Bernard Baruch coins the term «Cold War» 16 April 1947 — wwww.history.com
^ Вторая мировая война. Черчилль У. Сокр. пер. с англ. Кн. третья, т. 5-6. М 1991, С. 574.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Сб.

Lewkowicz, Nicolas, The German Question and the Origins of the Cold War, IPOC, Milan, 2008 Пламя "холодной войны": Победы, которых не было. = Cold War Hot:Alternative Decisuicions of the Cold War / под ред. Питера Цуроса, пер. Ю.Яблокова. — М.: АСТ, Люкс, 2004. — С. 480. — (Великие противостояния). — 5000 экз. — ISBN 5-17-024051

Федоров Александр Викторович Трансформации образа России на западном экране: от эпохи идеологической конфронтации (1946-1991) до современного этапа (1992-2010). — М.: МОО "Информация для всех", 2010. — С. 202. — 500 экз.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

[1] Кавычкăсăр пĕчĕк сасă паллинчен пуçласа сивлек вăрçă çырма сăмахсар сĕнет: Лопатин В. В. Прописная или строчная? Орфографический словарь / В. В. Лопатин, И. В. Нечаева, Л. К. Чельцова. — М.: Эксмо, 2009. — 512 с., стр. 469

[Bernard_Baruch-2] (english) Bernard Baruch coins the term «Cold War» 16 April 1947 — wwww.history.com

[3] Вторая мировая война. Черчилль У. Сокр. пер. с англ. Кн. третья, т. 5-6. М 1991, С. 574.

[1]

[2]

[3]