Тундра

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Тундра (пĕлтерĕшсем) пăхăр.
Тундра
Арктика тундри. Врангель утравĕ.

Ту́ндравăрман ӳсентăранлăхĕн çурçĕр енче выртакан çутçанталăк зони, тинĕс е юханшыв шывĕсем илмен пĕрмай шăннă тăпраллă уçлăхсем. Тундра тайга зонинчен çурçĕререх вырнаçнă. Тундра шурлăхлă, торфлă, чуллă. Тундрăн кăнтăр чиккине Арктика пуçламăшĕ теççĕ.[1] Çурçĕр енчен тундрă арктика пушхирĕ патне çитет [2]. «Тундрă» терминпа Антарктика çутçанталăк зонисене палăртнă чухне те усă кураççĕ.

Классификаци[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Туçи тундрисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Полонина Боржава çулла
Ай-Петринская яйла
Тĕп статья: Туçи тундри


Антарктика тундри[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Климат[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тундра, Аляске утă уйăхĕнче.

Чĕрчун тата ӳсентăран тĕнчи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Раççей тундрин экологи кризисĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çын çутçанталăка уямасăр ĕçленине пула (чи малтанах нефте уçласа илнĕшĕн, нефть пăрăхĕсене туса хурса эксплуатациленĕшĕн) раççей тундрин чылайăш пайĕ экологи катастрофи лакăмне лекнĕ. Нефть пăрăхĕсенчен чĕрĕ тавар юхса тухса тавра территорине варалать, çунакан нефть кӳллисем тата унчен ӳсентăрăнпа витĕннĕ, халĕ вара пĕтĕмпех çунса кайнă территорисем сахал мар тĕл пулаççĕ.

Çĕнĕ нефть пăрăхĕсене хунă çĕрте пăлансене куçса çӳреме хушă хăвараççĕ пулин те чĕрчунсем пур чухне те вĕсене тупаймаççĕ.

Тундра тăрăх автопуйăссем унталла-кунталла çӳреççĕ, вĕсем ӳсентăран витĕмне пĕтерекен мусора хăвараççĕ. Çăпаталлă транспорт аркатнă тундра тăпра сийĕ темиçе теçетке çул иртсен кăна чĕрĕлет.

Çак ĕнтĕ тăпрана, шыва тата ӳсентăранлăха вараласа пырать, пăлансен тата тундрăри ытти чĕрчунсен йышне чакарать.

Арктика тундр. Врангель утравĕ
Арктика тундр. Врангель утравĕ

Çавăн пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Цинзерлинг Ю. Д. География растительного покрова Северо-Запада европейской части СССР. — Л., 1932
  • Тундра / Александрова В. Д. // Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 26).
  • Грибова С. А. Тундры. — Л., 1980

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ БЭС, статья «Арктика»
  2. ^ Александрова, 1977

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]