Контент патне куҫ

Хустӑрма облаҫӗ

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Хустӑрма облаҫӗ
 

Хустӑрма облаҫӗн ялавӗ Хустӑрма облаҫӗн гербӗ
Администрациллӗ центр Хустӑрма
Лаптăкĕ

- Пĕтĕмпе
- шыв пайĕн %.

47

60 211 км²

Халăх йышĕ

- Пĕтĕмпе
- Йышлăх

69

560 825 ҫын çын патнелле (2025)
9,31 ҫын çын/км² патнелле

Федераци тăрăхĕ Вӑта федераллӑ округӗ
Экономика регионĕ Вӑта экономика районӗ
Регион номерĕ 44
Патшалăх чĕлхисем вырӑс
Кӗпӗрнаттӑр Сергей Ситников
Облаҫ Думин ертӳҫи Алексей Анохин
Гимн
Вăхăт тăрăхĕ ГВ +0300

Хустӑрма облаҫӗ (Кострома облаҫӗ, выр. Костромская область) — Раҫҫей Федерацийӗн субъекчӗ, унӑн йышӗнче облаҫ. Вӑл Вӑта федераллӑ округӗпе Вӑта экономика районне кӗрет.

Администрациллӗ центр — Хустӑрма хули. Облаҫри ытти пысӑк хуласем — Шарья, Буй, Нерехта, Галич, Волгореченск, Мантурово.

Облаҫӑн лаптӑкӗ — 60 211 км² (ВФОра иккӗмӗш). Халӑх йышӗ — 566 266 ҫын (2024). Хулари халӑх йышӗ — 71,9% (2017). ВФОра вӑл халӑх йышӗ тӑрӑх чи пӗчӗк регион, географи вырӑнӗ тӑрӑх — чи ҫурҫӗр тата чи тухӑҫ облаҫ.

Физикӑллӑ-географиллӗ хаклани

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Географи

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Хустӑрма облаҫӗн географийӗ

Хустӑрма облаҫӗ Раҫҫейӗн Европа пайӗнче вырнаҫнӑ. Унӑн ҫурҫӗртен кӑнтӑра вӑрӑмӑшӗ — 260 ҫм, кӑнтӑр-анӑҫран ҫурҫӗр-тухӑҫа вӑрӑмӑшӗ — 420 ҫм. Облаҫ ҫурҫӗрте — Вологда облаҫӗпе, кӑнтӑрта — Ивановӑпа Чулхула облаҫӗсемпе, анӑҫра — Ярославль облаҫӗпе, тухӑҫра — Киров облаҫӗпе чикӗленет.

Климат

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Климат — вӑхӑтлӑ континенталлӑ. Облаҫра сивӗ хӗлсемпе ӑшӑ ҫусем.

Кӑрлач уйӑхӗнчи вӑтам температура: кӑнтӑр-анӑҫра (Хустӑрма, Нерехта, Волгореченск, Атӑл-ҫинчи-Красное) −11,9°С-ран пуҫласа ҫурҫӗр-тухӑҫра (Павино, Боговарово, Вохма) −14,0°С таран; Утӑ уйӑхӗнчи вӑтам температура: ҫурҫӗр-анӑҫра (Солигалич) +17,0°С-ран пуҫласа кӑнтӑр-тухӑҫра (Островское, Кадый, Судиславль) +18,5°С таран; Ака уйӑхӗнчи вӑтам температура: +2,0°С-ран +3,5°С-а; Юпа уйӑхӗнчи вӑтам температура: +1,5°С-ран пуҫласа +3,0°С таран.

Температурӑн абсолютлӑ максимумӗ +37°С, абсолютлӑ минимумӗ −53°С (Солигалич). Нӳрӗк йышӗ ҫурҫӗр-тухӑҫра тата ҫурҫӗрте (Боговарово, Вохма, Солигалич) 530-тан мм/ҫул пуҫласа анӑҫра (Буй) 600 мм/ҫул таран. Ҫуллахи вӑхӑтра — максимум, хӗллехи — минимум. Нӳрӗк йышӗ пӑва нумайрах. Вегетаци вӑхӑчӗ — 110—140 кун. Вегетаци вӑхӑчӗн температурӑсен сумми — 1600°С-ран 1900°С таран. Сивӗсӗр вӑхӑт ҫурҫӗрте 100 кун, кӑнтӑрта 130 кун. Юр витӗмӗ 150—155 кун сыхланать. Юр витӗмӗ юпан вӗҫӗнче ҫуралать, акан варринче пӗтет. Юр витӗмӗн чи пысӑк тарӑнӑшӗ нарӑс-пуш уйӑхӗнче ҫитӗнет. Ҫулталӑкри хӗвеллӗ кунсен вӑтам йышӗ — 124. Ҫулла ҫил ҫурҫӗрелле-анӑҫалла, хӗлле кӑнтӑралла-анӑҫалла вӗрет. Ҫилӗн вӑтам хӑвӑртлӑхӗ 4,0 м/с.

Юханшывсенчи пӑр ларнин вӑхӑчӗ — юпан пуҫламӑшӗ, уҫӑлнин вӑхӑчӗ — пушӑн вӗҫӗ — акан пуҫламӑшӗ. Хӗлӗн вӗҫне пӑрӑн тарӑнӑшӗ 60 см. Пӑр ларни 3-6 кун иртет.

Рельеф

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Облаҫ моренӑллӑ-сӑртлӑ, вырӑнлӑ епренчӗк тӳремлӗх. Анӑҫра — Хустӑрма айлӑмӗ, облаҫ варринче — Галич-Чухлома сӑртлӑхӗ (292 ҫм-ччен ҫӳллӗш). Унжа юханшывӗн айри юхни тӑрӑх — Унжа айлӑмӗ пур. Ҫурҫӗрте — Ҫурҫӗр Увал сӑртлӑхӗ.

Геологи тытӑмлӑхӗ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хустӑрма облаҫӗн ҫӗрӗ Мускав синеклизин ҫурҫӗр-тухӑҫ пайӗнче вырнаҫнӑ.

Облаҫ чиккинче архей, протерозой, палеозой, мезозой тата кайнозой вӑхӑчӗн йӗркеленӗвӗсем пур. Геологиллӗ нӳрӗкӗн тарӑнӑшӗ 2200—2900 метр.

Шыв ресурсӗсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Облаҫ ҫӗрӗнчи 10 ҫм-ччен вӑрӑмӑшлӑ 2632 юханшыв, 10 ҫм ытла вӑрӑмӑшлӑ 535 юханшыв, 100 ҫм ытла вӑрӑмӑшлӑ юханшыв пур. Регионӑн чи паллӑ юханшывсем — Атӑлпа унӑн юпӑсем (Хустӑрма, Унжа, Ветлуга). Атӑлӑн вӑрӑмӑшӗ — Горький шыв усравӗн пайӗнчи — 89 ҫм. Хустӑрма облаҫӗнчи чи пысӑк кӳлӗсем: Галичпе Чухлома. Ҫӗр ҫинчи шыв вырӑнӗсен ресурсӗсем — 50,7 км³.

Ҫӗр айӗнчи усӑллисем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Облаҫӑн унӑн кӑнтӑр чиккинчен Унжӑпа Межа юханшывӗсем таран варринче нумай тӑм, мергель, алеврит тата хӑйӑр пур. Унжа, Нея тата ытти те юханшывсен айрӑмӗсенче фосфорит, ҫунакан сланец, тӑм сарӑлнӑ. Текен Солигалич структури тӑрӑх (вӑл облаҫӑн кӑнтӑр-анӑҫран ҫурҫӗр-тухӑҫа вӑрӑмланать) доломитпе акшар чулӗ пур. Ҫак хывӑмсенче тӗрлӗ карбонат чул-тӑприсен вырӑнӗсем вырнаҫнӑ: Бединское, Заяцкое, Туровское вырӑнӗсем. Туни материалӗсемшӗн, минераллӑ ҫӗрмамӑкпа йывӑр керамика тунишӗн нумай тӑм пур. Хустӑрмапа Галич районӗсенчи сахал слюдаллӑ апт хучӗн хӑйӑрсем пур, вӗсем форфора тунишӗн кирлӗ.

Ӳсен-тӑранпа чӗрчун тӗнчи

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Облаҫ ҫӗрӗн 62 % — вӑрмансем. Ҫурҫӗр тата ҫурҫӗр-тухӑҫ районсенче вӑрмансем нумайрах сарӑлнӑ. Нумайрахӑш йывӑҫсем — чӑрӑшпа хыр. Облаҫ вӑрманӗсенче лӑсӑллӑ йывӑҫсем — 49,5 %, ҫулҫӑллӑ йывӑҫсем — 50,5 %. Лӑсӑллӑ йывӑҫсен 27,2 % — чӑрӑшсем, 22,3 % — хырсем. Ҫулҫӑллӑ йывӑҫсен 41,4 % — хурӑнсем, 9,1 % — ӑвӑссем тата ытти те.

Хальхи Хустӑрма облаҫӗн флори — 1759 ӳсен-тӑран тӗсӗсем. 94 тӗс — интродуциллӗ тӗссем, 46 тӗс — инвазиллӗ тӗссем. Облаҫри 7 тӗс РФ-н Хӗрлӗ кӗнекине ҫырса кӗртнӗ: 6 тӗс — орхидлисем, 1 тӗс — лишайниксем.

Чӗрчунсен фаунинчи ҫурӑм шӑммиллисем — 366 тӗс, вӗсенчен: 56 тӗс — сӗтпе ӳстерекенсем, 41 тӗс — пулӑсем, 1 тӗс — ҫавра ҫӑварлисем, 11 тӗс — амфибисем, 6 тӗс — рептилисем. 3 пин тӗс яхӑн — хурт-кӑпшанкӑсем. Хустӑрма облаҫӗнчи РФ-н Хӗрлӗ кӗнекине кӗрекен ҫурӑм шӑммиллӗ чӗрчунсен йышӗ — 21 тӗс.

Аякри пӑнчӑсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Чи айякри ҫурҫӗр пӑнчӑ Вохма районӗнче, Вологда облаҫӗпе юнашар вырнаҫнӑ. Вӑл Вӑта федераллӑ округӗн чи ҫурҫӗр пӑнчӑ та. Чи ҫурҫӗр пурӑнан вырӑн — Талица посёлокӗ. Пӑнчӑ координачӗ — 59°37'30" N, 46°47'45" E[1].

Чи айякри кӑнтӑр пӑнчӑ — Нерехта районӗнче, Иваново облаҫӗпе юнашар вырнаҫнӑ. Чи кӑнтӑр пурӑнан вырӑн — Морунина Слобода ялӗ, анчах чи кӑнтӑр пурӑнан вырӑн ӑҫта ҫынсем пурӑнаҫҫӗ — Поемичье сали. Пӑнчӑ координачӗ — 57°16'25" N, 40°28'13" E[1].

Чи айякри анӑҫ пӑнчӑ — Нерехта районӗнче, Ярославль облаҫӗпе юнашар вырнаҫнӑ. Чи анӑҫ пурӑнан вырӑн — Лепилово ялӗ. Пӑнчӑ координачӗ — 57°23'58" N, 40°23'33" E[1].

Чи айякри тухӑҫ пӑнчӑ — Октябрь районӗнче, Киров облаҫӗпе юнашар вырнаҫнӑ. Вӑл Вӑта федераллӑ округӗн чи тухӑҫ пӑнчӑ та. Чи тухӑҫ пурӑнан вырӑн — Стариковы ялӗ, анчах чи кӑнтӑр пурӑнан вырӑн ӑҫта ҫынсем пурӑнаҫҫӗ — Ильинское сали. Пӑнчӑ координачӗ — 58°55'01" N, 47°38'30" E[1].

Облаҫ символики

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статьясем: Хустӑрма облаҫӗн гербӗ, Хустӑрма облаҫӗн ялавӗ
  • Хустӑрма облаҫӗн ялавӗпе гербӗ
  • Ялав
    Ялав
  • Герб
    Герб

Хустӑрма облаҫӗн официаллӑ геральдика паллисем — герб тата ялав. 2006 çулхи ака уйăхĕн 28-мĕшĕнче Хустӑрма облаҫ Думи Хустӑрма облаҫӗн № 13-4-ЗКО «О гербе Костромской области» саккун тӑрӑх Хустӑрма облаҫӗн гербӗ йышӑннӑ, № 14-4-ЗКО «О флаге Костромской области» саккун тӑрӑх Хустӑрма облаҫӗн ялавӗ йышӑннӑ.

Ялавпа герб никӗсӗнче — ылтӑн (сарӑ) тӗслӗ тура. Унӑн сӑмса пайӗнче ӑмӑрт пуҫӗпе ҫунатсем, 7 кӗсменҫӗ, карма ҫинчи элем, паруспа ялав, ялав ҫинче икӗ пуҫлӑ хура ӑмӑрт, ӑмӑрт ҫинчи икӗ императорлӑ корона, скипетр тата держава (Император Александр III тапхӑрӗнчи Раҫҫей империйӗн патшалӑх гербӗ). Карап ӳкерчӗкӗ 1878 ҫулхи Хустрӑма кӗпӗрнин гербӗпе евӗрлӗ.

Кунҫул

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Хустӑрма облаҫӗн кунҫулӗ
Çавăн пекех пăхăр: Хустӑрма кӗпӗрни.

1929 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче кӗпӗрнисен пӑрахни хыҫҫӑнхи Хустӑрма кӗпӗрнин ҫӗрӗ Иваново промышленоҫлӑ облаҫне кӗртнӗ. 1944 çулхи çурла уйăхĕн 13-мĕшĕнче ССРП Аслӑ Канашӗн № 801/1 «Об образовании Костромской области в составе РСФСР» йышӑнӑвӗ тӑрӑх, Ярославль, Иваново, Горький, Вологда облаҫӗсенчен ҫӗрне уйӑрса Хустӑрма облаҫӗ йӗркеленӗ[2].

Чыслани

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Халӑх

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Хустӑрма облаҫӗн халӑх йышӗ

Росстат пӗлӗмӗ тӑрӑх, Хустӑрма облаҫӗнче 566 266 ҫын пурӑнать (2024). Халӑх йышлӑхӗ — 9,40 ҫын/ҫм² (2024). Хулари халӑх йышӗ — 75,33 % (2022)[3].

2011 çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕнче облаҫри пур халӑх йышӗн 59,8 % ҫынсем — ӗҫлеме пултаракансем, вӗсенчен:

  • 15,7 % — ӗҫлеме пултаракан ҫул-ӳсӗме ҫамрӑкрах
  • 24,5 % — ӗҫлеме пултаракан ҫул-ӳсӗме ватӑрах.

Халӑх йышӗн вӑта ҫул-ӳсӗмӗ — 37,8 ҫул.

Халӑхсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хустӑрма облаҫӗнче 114 халӑхсем ытла пурӑнаҫҫӗ:

1959
[4]
ҫын		 % 1979
[5]
ҫын		 % 1989
[6]
ҫын		 % 2002
[7]
ҫын		 пӗтӗм-
рен %		 халӑха
палӑр-
такан-
тан %		 2010
[8][9]
ҫын		 пӗтӗм-
рен %		 халӑха
палӑр-
такан-
тан %
пӗтӗмпех 919999 100,00 % 802420 100,00 % 804296 100,00 % 736641 100,00 % 667562 100,00 %
Вырӑссем 898263 97,64 % 781997 97,45 % 774620 96,31 % 704049 95,58 % 96,34 % 622444 93,24 % 96,60 %
Украинсем 7054 0,77 % 7631 0,95 % 9723 1,21 % 8011 1,09 % 1,10 % 5650 0,85 % 0,88 %
Тутарсем 3593 0,39 % 3053 0,38 % 2965 0,37 % 2731 0,37 % 0,37 % 2224 0,33 % 0,35 %
Эрменсем 326 0,04 % 252 0,03 % 565 0,07 % 1462 0,20 % 0,20 % 1656 0,25 % 0,26 %
Чикансем 877 0,10 % 1219 0,15 % 1412 0,18 % 1542 0,21 % 0,21 % 1519 0,23 % 0,24 %
Белоруссем 2365 0,26 % 2500 0,31 % 2891 0,36 % 2354 0,32 % 0,32 % 1490 0,22 % 0,23 %
Азербайджансем 218 0,02 % 206 0,03 % 994 0,12 % 1438 0,20 % 0,20 % 1291 0,19 % 0,20 %
Молдавансем 206 0,02 % 575 0,07 % 1606 0,20 % 1036 0,14 % 0,14 % 859 0,13 % 0,13 %
Чӑвашсем 953 0,10 % 825 0,10 % 1171 0,15 % 943 0,13 % 0,13 % 748 0,11 % 0,12 %
Узбексем 126 0,01 % 140 0,02 % 407 0,05 % 295 0,04 % 0,04 % 515 0,08 % 0,08 %
Нимӗҫсем 1727 0,19 % 427 0,05 % 450 0,06 % 658 0,09 % 0,09 % 427 0,06 % 0,07 %
Грузинсем 322 0,04 % 127 0,02 % 545 0,07 % 546 0,07 % 0,07 % 390 0,06 % 0,06 %
Лезгинсем 38 0,00 % 329 0,04 % 282 0,04 % 0,04 % 360 0,05 % 0,06 %
Даргинсем 22 0,00 % 318 0,04 % 274 0,04 % 0,04 % 301 0,05 % 0,05 %
Ингушсем 62 0,01 % 359 0,04 % 345 0,05 % 0,05 % 284 0,04 % 0,04 %
Чеченсем 35 0,00 % 531 0,07 % 467 0,06 % 0,06 % 275 0,04 % 0,04 %
Мордвасем 738 0,08 % 321 0,04 % 464 0,06 % 358 0,05 % 0,05 % 258 0,04 % 0,04 %
Аварсем 51 0,01 % 312 0,04 % 243 0,03 % 0,03 % 257 0,04 % 0,04 %
Таджиксем 17 0,00 % 133 0,02 % 129 0,02 % 0,02 % 240 0,04 % 0,04 %
Езидсем 10 0,00 % 196 0,03 % 0,03 % 216 0,03 % 0,03 %
ыттисем 3218 0,35 % 2922 0,36 % 4490 0,56 % 3420 0,46 % 0,47 % 2964 0,44 % 0,46 %
халӑха
палӑртнӑ		 919986 100,00 % 802420 100,00 % 804295 100,00 % 730779 99,20 % 100,00 % 644368 96,53 % 100,00 %
халӑха
палӑртман		 13 0,00 % 0 0,00 % 1 0,00 % 5862 0,80 % 23194 3,47 %
2020/2021 халӑх ҫырса тухӑвӗ тӑрӑх[10]
Халӑх ячӗ Халӑх йышӗ, ҫын %
Вырӑссем 454 934 78,31 %
Украинсем 2245 0,39 %
Эрменсем 1226 0,21 %
Тутарсем 993 0,17 %
Чикансем 858 0,15 %
Азербайджансе 803 0,14 %
Таджиксем 752 0,13 %
Белоруссем 627 0,11 %
Ыттисем[11] 118 538 20,39 %
Пӗтӗмпех 580 976 100,00 %

Влаҫ органӗсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хустӑрмари облаҫ администрацийӗн ҫурчӗ

Облаҫри влаҫ органӗсем Хустӑрма облаҫӗн Уставӗ тӑрӑх ӗҫлеҫҫӗ.

Облаҫ влаҫӗнчи чи ҫӳллӗ ҫын — Хустӑрма облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ (администраци пуҫлӑхӗ), вӑл Хустӑрма облаҫӗн администрацийӗн пуҫлӑхӗ. Облаҫ администрацийӗ — облаҫри чи ҫӳллӗ ӗҫ-тӑвакан орган. 1990—1996 ҫулсенче облаҫ администрацийӗн пуҫлӑхӗ — Валерий Арбузов пулнӑ. 1996 ҫулхи суйлавсенче хутшӑнса выляса яни хыҫҫӑн Хустӑрма ликёр-шурри савучӗн директорӗ пулса тӑнӑ.

1996 ҫулхи раштавра тата 2000 ҫулхи раштавра облаҫ кӗпӗрнаттӑрӗ (администраци пуҫлӑхӗ) Виктор Шершунов пулнӑ. 2005 ҫулхи акара РФ Президенчӗ В. В. Путин ӑна тепӗр хут кӗпӗрнаттӑр пулма сӗннӗ. 2005 çулхи çу уйăхĕн 11-мĕшĕнче унӑн инаугурацийӗ пулнӑ. 2007 çулхи авăн уйăхĕн 20-мĕшĕнче Мускав облаҫӗнчи машинӑпа кайса автоҫулти инкеке пула Виктор Шершунов вилчӗ. 2007 çулхи юпа уйăхĕн 25-мĕшĕнче Хустӑрма облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Слюняев Игорь пулса тӑнӑ. 2012 çулхи ака уйăхĕн 13-мĕшĕнчен пуҫласа хальхи вӑхӑтччен Хустӑрма облҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Сергей Ситников пулса тӑнӑ.

Облаҫри саккун кӑларакан орган — Хустӑрма облаҫ Думи. Хальхи вӑхӑтра ӑна 35 депутат ларать. 1994—2000 ҫулсенчи Думӑн I тата II пуххисен ертӳҫи — Андрей Бычков. 2000 ҫулта Валерий Ижицкий (КПРФ) Дума ертӳҫи пулса тӑнӑ. 2005 тата 2010 ҫулсенче Думӑн III тата IV пуххисен ертӳҫӗ Бычков Андрей тепӗр хут пулнӑ. 2015 çулхи юпа уйăхĕн 7-мĕшĕнчен пуҫласа хальхи вӑхӑтччен Хустӑрма облаҫ Думин ертӳҫи — Алексей Анохин пулса тӑнӑ.

Администрациллӗ-территориллӗ пайлану

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Хустӑрма облаҫӗн администрациллӗ-территориллӗ пайланӑвӗ
Хустӑрма облаҫӗн администрациллӗ картти

«Об административно-территориальном устройстве Костромской области» саккун тӑрӑх, РФ субъекчӗн йышне[12][13] — 24 район, 8 облаҫӗ пӗлтерӗшлӗ хула, 4 район пӗлтерӗшлӗ хула, 7 хула евӗрлӗ посёлок, 120 пурӑнмалли вырӑн тата ял пурӑнан вырӑнӗсем.

Муниципаллӑ тытӑмлӑх тӑрӑх, Хустӑрма облаҫӗн администарциллӗ-территориллӗ виҫисенчен 127 муниципаллӑ йӗркеленӳ туса хунӑ (2022 çулхи утă уйăхĕн 1-мĕшĕнче пӗлӗм тӑрӑх)[14][15]:

  • 6 хула округӗ,
  • 6 муниципаллӑ округ,
  • 17 муницпаллӑ район, унӑн йышӗнче:
    • 9 хула тӑрӑхӗ,
    • 89 ял тӑрӑхӗ.
Муниципаллӑ районсем, муниципаллӑ тата хула округӗсем[16]
№ЯтЯлавГербЛаптӑк,
ҫм²		Халӑх йышӗ,
ҫын		Админ.
центр		Центрти
халӑх йышӗ
1e-06 Муниципаллӑ районсем
1Антропово районӗ 2 461,60 ↘5460[17] Антропово посёлокӗ ↘3182[18]
2Буй районӗ 3 248 ↘9489[17] Буй хули ↘22 960[19]
3Вохма районӗ 3 379,12 ↘7525[17] Вохма посёлок ↗4786[20]
4Галич районӗ 2 810,52 ↘6990[17] Галич хули ↘16 629[19]
5Кадый районӗ 2 190 ↘6888[17] Кадый хеп ↘3332[19]
6Красное Село районӗ 950 ↗18 347[17] Атӑл-ҫинчи-Красное ↗8193[19]
7Макарьев районӗ 4 850 ↘12 595[17] Макарьев хули ↘6266[19]
8Нерехта хулипе Нерехта районӗ 1 140 ↘31 705[17] Нерехта хули ↘20 635[19]
9Октябрь районӗ 1 861,89 ↘3873[17] Боговарово сали ↗2450[20]
10Островское районӗ 2 446 ↘10 908[17] Островское посёлокӗ ↗4769[17]
11Павино районӗ 1 600 ↘3786[17] Павино сали ↗3067[20]
12Поназырево районӗ 2 080 ↘6545[17] Поназырево хеп ↘4239[19]
13Пыщуг районӗ 1 918,83 ↘4196[17] Пыщуг сали ↗3376[20]
14Солигалич районӗ 3 070 ↘8639[17] Солигалич хули ↘5912[19]
15Судиславль районӗ 1 528,15 ↘12 139[17] Судиславль хеп ↘4583[19]
16Сусанино районӗ 1 050 ↘6392[17] Сусанино хеп ↗3033[19]
17Хустӑрма районӗ 2 032,38 ↗47 175[17] Хустӑрма хули ↗277 393[19]
18Чухлома районӗ 3 660 ↘9518[17] Чухлома хули ↘4906[19]
19Шарья районӗ 3 993,56 ↘8243[17] Шарья хули ↘23 222[19]
19.000002 Муниципаллӑ округсем
20Межа муниципаллӑ округӗ 2 178 ↘3376[17] Георгиевское сали ↗2767[20]
21Кологрив муниципаллӑ округӗ 3 533,41 ↘4984[17] Кологрив хули ↘2706[19]
22Нея муниципаллӑ округӗ 2 657 ↘11 673[17] Нея хули ↘8474[19]
23Парфеньево муниципаллӑ округӗ 2 468,78 ↘5254[17] Парфеньево сали ↗2963[20]
23.000003 Хула округӗсем
24 Хустӑрма хули 144,5 ↗277 393[19] Хустӑрма хули ↗277 393[19]
25 Буй хули 21,2 ↘23 233[17] Буй хули ↘22 960[19]
26 Волгореченск хули 17,83 ↘16 280[17] Волгореченск хули ↘16 111[19]
27 Галич хули 16,5 ↘16 754[17] Галич хули ↘16 629[19]
28Мантурово хули 2 683 ↘18 523[17] Мантурово хули ↘18 523[17]
29 Шарья хули 44,30 ↘35 966[17] Шарья хули ↘23 222[19]

Пурӑнан вырӑнсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хустӑрма облаҫӗнчи 5000 пин ҫын ытла халӑх йышлӑ пурӑнан вырӑнсем:

Экономика

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2015 ҫулта Хустӑрма облаҫӗнчи регион пӗтӗм продукчӗн пысӑкӑшӗ 157,7 млдр тенкӗ, ку кӑтарту тӑрӑх ВФОра облаҫ 18-мӗш вырӑнта. Облаҫ урлӑ РФ-н тӗп чукунҫуллӑ (Мускавран Владивостока ҫулне шутласа), шывлӑ, автоҫуллӑ магистралӗсем лартнӑ. Хустӑрма облаҫӗ вӑл промышленоҫ-аграрлӑ регион шутланать. Кунта: вӑрманпа ял хуҫалӑхӗ, электроэнергетика, машинӑна туни, тӗрлени аталаннӑ.

Вӗрентӳ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хустӑрма хулинче облаҫӑн нумайрахӑш вӗрентӳ шкулӗсем вырнаҫнӑ: 3 патшалӑх элтеш аслӑ вӗрентӳ шкулӗ (АВШ), ҫар академийӗ, тӗн семинарийӗ, патшалӑх тата харпӑр АВШ-сен филиалӗсем, 8 вӑтам професси АВШ. Районсенче тӗрлӗрен аграрлӑ, экономикӑллӑ, медицина, ӳнерӳсен вӗрентӗшӗсемпе колледжӗсем пур.

Паллӑ ҫынсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫавӑн пек пӑхӑр

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асӑрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  1. ^ 1, 2, 3 тата 4 Google Планета Земля.
  2. ^ . № 801/1 «Об образовании Костромской области в составе РСФСР»
  3. ^ Численность населения по полу по субъектам Российской Федерации на 1 января 2022 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.). Федеральная служба государственной статистики (30 декабря 2022). Дата обращения: 16 января 2023.
  4. ^ Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по регионам России: Костромская область.
  5. ^ Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по регионам России: Костромская область.
  6. ^ Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам России: Костромская область.
  7. ^ Всероссийская перепись населения 2002 года 2013 ҫулхи Ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.: Население по национальности и владению русским языком по субъектам РФ 2006 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
  8. ^ Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года.
  9. ^ Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам. 2021 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.: см. 2012 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 18-мӗшӗнче архивланӑ.
  10. ^ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года. Том 5. Национальный состав и владение языками. 1.Национальный состав населения Костромской области.
  11. ^ Абхазсем (14), Аварсем (152), Агулсем (4), Адыгейсем (1), Алтайсем (1), Американсем (6), Арапсем (26), Ассирисем (5), Болгарсем (32), Бурятсем (11), Венгрсем (3), Вепссем (1), Вьетнамсем (40), Гагаузсем (50), Грексем (39), Грузинсем (208), Даргинсем (205), Дунгансем (3), Еврейсем (109), Езидсем (53), Ингушсем (120), Испансем (3), Итальянсем (3), Кабардасем (19), Казахсем (116), Калмӑксем (9), Камчадалсем (1), Каракалпаксем (4), Карачайсем (9), Карелсем (11), Кӑркӑсссем (180), Китайсем (6), Комисем (51), Коми-пермяксем (19), Корейсем (35), Крым-тутарсе (7), Кубӑсем (1), Кумӑксем (15), Курдсем (11), Лаксем (12), Латышсем (18), Лезгинсем (163), Литвасем (24), Македонсем (1), Марисем (106), Молдавансем (448), Монголсем (7), Мордвасем (107), Ненецсем (3), Нимӗҫсем (185), Нухайсем (7), Осетинсем (51), Пакистансем (1), Памирсем (2), Перссем (7), Поляксем (59), Пушкӑртсем (86), Румынсем (5), Русинсем (9), Рутулсем (7), Саамсем (2), Сахасем (14), Сербсем (4), Табасарансем (119), Талышсем (7), Тывасем (3), Турккӑсем (11), Туркменсем (120), Удмуртсем (76), Узбексем (577), Уйгурсем (7), Финсем (7), Французсем (3), Хакассем (1), Хантсем (1), Хорватсем (2), Хуратусем (1), Цахурсем (6), Черкессем (2), Чеченсем (191), Чӑвашсем (338), Чукчӑсем (1), Эвенксем (3), Эвенсем (3), Эстонсем (4), Японсем (1), Урӑх халӑха палӑртнисем (5543), Халӑха кӗменнисем (1083), Халӑха палӑртманнисем (107 635)
  12. ^ Закон Костромской области от 09 февраля 2007 года N 112-4-ЗКО «Об административно-территориальном устройстве Костромской области».
  13. ^ Постановление администрации Костромской области от 8 апреля 2014 года № 133-а «Об утверждении реестра населённых пунктов Костромской области».
  14. ^ Росстат. Распределение муниципальных учреждений по типам муниципальных образований на 1 января 2019 года..
  15. ^ Закон Костромской области от 30 декабря 2004 года N 237-ЗКО «Об установлении границ муниципальных образований в Костромской области и наделении их статусом».
  16. ^ Костромская область: Деревни, сёла и города края – Территории Центрального федерального округа России - архивные материалы по истории - Белоруков Д.Ф..
  17. ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29 тата 30 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (выр.).
  18. ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (выр.). çăлкуçран архивланă 26 Утӑ уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 25 Утӑ уйӑхӗн 2018.
  19. ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 тата 21 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (выр.).
  20. ^ 1, 2, 3, 4, 5 тата 6 Постановление администрации Костромской области от 8 апреля 2014 года № 133-а «Об утверждении Реестра населённых пунктов Костромской области».

Вуламалли

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каҫӑсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
п • с • т
Хустӑрма облаҫӗ
Хустӑрма облаҫӗн ялавĕ

Хуласем:
Облаҫ шайĕнчисем: Буй · Волгореченск (ХО) · Галич · Мантурово (ХО) · Нерехта · Нея · Хустӑрма · Шарья (ХО)
Район шайĕнчисем: Кологрив · Макарьев · Солигалич · Чухлома

Муниципаллă-территориллĕ пайланăвĕ:

Районсем : Антропово · Буй · Вохма · Галич · Кадый · Кологрив · Красное Село · Макарьев · Мантурово · Межа · Нерехта · Нея · Октябрь · Островкое районӗ · Павино · Парфеньево · Поназырево · Пыщуг · Солигалич · Судиславль · Сусанино · Хустӑрма · Чухлома · Шарья

Статьясем: Географи | Гербĕ | Гимнĕ | Историйĕ | Халăхĕ | Администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ | Ялавĕ

Хустӑрма облаҫӗн гербĕ
п • с • т
Раççей Федерацин Вăта федераци тăрăхĕ
Раҫҫей Федерацийӗ
«https://cv.wikipedia.org/w/index.php?title=Хустӑрма_облаҫӗ&oldid=856139» ҫӑл куҫ