|
|
| 1-мĕш йĕрке: |
1-мĕш йĕрке: |
|
'''Хун чĕлхи''', — [[хунсем|хунсен]] чĕлхи. Вĕсен [[çыруллăх]]ĕ пулман тесе шутлаççĕ, анчах та чăвашсен хушшинче сыхланса юлнă [[тĕрĕ çыру]] ку шухăшпа килĕшмелле маррине кăтартать. Тĕрĕ çыру хунсем анăçалла килес умĕнех пулнă. Çавах та вĕсен çыруллăхĕ пурри пирки чăнлавсем юлман. |
|
'''Хун чĕлхи''', — [[хунсем|хунсен]] чĕлхи. Тепчевçĕсем вĕсен [[çырулăх]]ĕ пулман тесе шутлаççĕ пулсан та, чăвашсем хушшинче сыхланса юлнă [[тĕрĕ çырăвĕ]] çак шухăшпа килĕшмелле маррине кăтартать. Хунсен тĕрĕ çырăвĕ анăçалла килес умĕнех пулнă. Çапах та вĕсен çырулăхĕ пулнине çирĕплетсе паракан чăнлавсене халиччен тупайман. |
|
|
|
|
|
Ăсчахсем ку чĕлхе [[ротацизм]]лă тата [[ламбдаизм]]лă [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхи]] пулнă тесе шутлаççĕ. |
|
Ăсчахсем ку чĕлхе [[ротацизм]]лă тата [[ламбдаизм]]лă [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхи]] пулнă тесе шутлаççĕ. |
Хун чĕлхи, — хунсен чĕлхи. Тепчевçĕсем вĕсен çырулăхĕ пулман тесе шутлаççĕ пулсан та, чăвашсем хушшинче сыхланса юлнă тĕрĕ çырăвĕ çак шухăшпа килĕшмелле маррине кăтартать. Хунсен тĕрĕ çырăвĕ анăçалла килес умĕнех пулнă. Çапах та вĕсен çырулăхĕ пулнине çирĕплетсе паракан чăнлавсене халиччен тупайман.
Ăсчахсем ку чĕлхе ротацизмлă тата ламбдаизмлă тĕрĕк чĕлхи пулнă тесе шутлаççĕ.
| Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем |
|---|
|
пратĕрĕк † |
| Пăлхар ушкăнĕ | |
|---|
|
| Авалхи тĕрĕк | |
|---|
|
Туçи алтай
(вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ1 | |
|---|
|
| Карлук ушкăнĕ |
карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа ( аргу) 1 | карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, чагатай, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — айна ‡, или-тĕрĕк, лобнор ‡1, узбек, уйгур (çĕнĕ уйгур), хотан2, хотон (†) ‡1, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем2 |
|---|
|
| Кăпчак ушкăнĕ |
авалхи кăпчак † | нухай-кăпчак: алабуга-нухай2, аçтăрхан-нухай2, казах, каракалпак, нухай, крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡2, ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем2, кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем2, юртă-нухай2 | атăл-кăпчак: пушкăрт, çĕпĕр-тутар, тутар (диал.: мишер) | половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар 1 ( караим, крым диалекчĕ2, крым тутар (литература), крымчак2, крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, урум (азовçум) — кăпчак пуплевĕсем2), кумăк-карачай-балкар 1 ( эрмен-кăпчак †, карачай-балкар, кумăк), мамлюк-кăпчак † |
|---|
|
| Огуз ушкăнĕ | |
|---|
|
| Саян (тобас) ушкăнĕ | |
|---|
|
| Хакас (кăркăс) ушкăнĕ | |
|---|
|
| Якут ушкăнĕ | |
|---|
|
| Çырулăх | |
|---|
|
Асăрхавсем: 1 чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); 2 «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); 3 кăпчак, пулас; † çухалнă, уйрăлнă е улшăннă чĕлхесем; (†) çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем |
