Пурлăх хисепĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ArthurBot (Сӳтсе яв | хушни)
п робот улăштарчĕ: sq:Numrat natyralë
п робот хушрĕ: lb:Natierlech Zuel
155-мĕш йĕрке: 155-мĕш йĕрке:
[[ku:Hejmarên xwezayî]]
[[ku:Hejmarên xwezayî]]
[[la:Numerus naturalis]]
[[la:Numerus naturalis]]
[[lb:Natierlech Zuel]]
[[lmo:Nümar natüraal]]
[[lmo:Nümar natüraal]]
[[lo:ຈຳນວນທຳມະຊາດ]]
[[lo:ຈຳນວນທຳມະຊາດ]]

18:03, 20 Ҫӗртме уйӑхӗн 2009 вӑхӑтри верси

Пурлăх хисепĕсем — шутлав ĕçĕнче йĕркеллĕ пулса тухакан хисепсем.

Пурлăх хисепĕсене икĕ майлă палăртаççĕ:

  • япаласене шутласа хуни (нумĕрлени) (пĕрремĕш, иккĕмĕш, виççĕмĕш…) —тĕнчери пур çĕршывсенче (Раççейре те) пĕтĕмлĕ йышăннă юрăхлă ĕç.
  • япаласен шутне палăртасси (япаласем çук, пĕр япала, икĕ япала…) Бурбаки ĕçĕсенче пĕтĕмлĕ йышăннă, ăçта пурлăх хисепĕсене вĕçĕмлĕ нумайлăхсен хăвачĕ тесе палăртаççĕ.

Çуклă тата тулли мар хисепсем — пурлăх хисепĕсем пулмаççĕ.

Пурлăх хисепĕсен нумайлăхне çапла палăртаççĕ .

Пурлăх хисепĕсен нумайлăхĕсен шучĕ вĕçĕ-хĕррисĕр — кирек епле пурлăх хисепрен пысăкраххи тупăнать.

Пеано аксиомисем

хисепе ун хыççăнхи хисепе палăртма лартакан функцине кĕртĕпĕр.

  1. ( пурлăх хисепĕ пулать);
  1. Эхер , то (Пурлăх хисепĕ хыççăнхи хисепĕ çаплах пурлăхли шутланать);
  1. (1 кирек епле пурлăх хисепĕ хыççăн пулмасть);
  1. Эхер тата , çапла (эхер пурлă хисеп хыççăнах хисеп хыççăнхи пекех, çаплах хыççăн та пулать пулсан, ĕнтĕ ) пулать;
  1. Индукци аксиоми. Пултăр — хăш-пĕр пĕр выранлă предикат, параметăра —

пурлăх хисепне пăхăнса тăрать . Вара:

тата Невозможно разобрать выражение (синтаксис йăнăшĕ): {\displaystyle \forall n\ пулсан; (P(n)\Rightarrow P(S(n))) } , çапла пулать
(Эхер хăш çирĕлетни (индукци бази) тĕрĕс шутланать тата кирек епле чух тата тĕрĕс пулсан, та тĕрĕс пулĕ (индукциллĕ ăнкарту), ĕнтĕ тĕрĕс кирек епле ) пурлăх хисепĕсемшĕн.

Асăрхаттарни

Хăш чух, ют çĕр чĕлхисенчен куçарнă кĕнекесенче, пĕрремĕш тата виççĕмĕш аксиомăсенче -на çине яраççĕ.

Çак чух вара «нуль» хисепе пурлăх хисепĕ вырăнне хумалла.

Палăртусем

Вырăс литературинче яланах нуль хисепе пурлăх хисепĕсен шутĕнчен кăларнă , пурлăх хисепĕсен нумайлăхĕ, нульпе пĕрли палăртаççĕ.

Енчен те пурлăх хисепĕсен палăртăвне нуль кĕртнĕ пулсан, вара пурлăх хисепĕсен нумайлăхне çапла çыраççĕ , нульсăр .

Теориллĕ-нумайлăхлă палăрту

Нумайлăх теорине пăхăнса, математика системисене кăткăс ăсталама епле кирлĕ пĕртен-пĕр объекчĕ нумайлăх пулать.

Çак енпе, пурлăх хисепĕсене нумайлах палăртăвĕсенчен, икĕ йĕркене тытса пырса кăлараççĕ:

Çакăн пек хушса кăларнă хисепсене ординаллисем теççĕ.

Темиçе пĕрмĕш ординаллă хисепсем тата вĕсене тивĕçлĕ пурлăх хисепĕсем:

Пурлăх хисепĕсемпе операцисем туни

Пурлăх хисепĕсен хупăнчăклă операцийĕсем (вĕçĕмлĕ хисепне пурлăх хисепĕсен нумайлахĕнчен кăларман операци) шутне çак арифметикăллă операцисем кĕреççĕ:

  • Степĕне хăпартни , ăçта a — степĕнĕн тĕпĕ, b — степĕнĕн кăтартăвĕ. Эхер тĕпĕ тата кăтартăвĕ пурлăхлă, ĕнтĕвĕçĕмлĕ хисепĕ те пурлăхлă пулать.
  • Кăларни. Сахалланаканĕ Кăлараканĕ = Уйрăлăвĕ.
  • Пайлани.

Тĕп пахалăхĕсем

  1. Хушмаллин коммутативлăхĕ.
  2. Хутланин коммутативлăхĕ
  3. Хушмаллин ассоциативлăхĕ.
  4. Хутланин ассоциативлăхĕ.
  5. Хутланин хушмалли енчен дистрибутивлăхĕ.

Пурлăх хисепĕсем чăваш чĕлхинче

  • 1 пуçласа 10 çитиччен — пĕрре (1), иккĕ (2), виççĕ (3), тăваттă (4), пиллĕк (5), улттă (6), çиччĕ (7), саккăр (8), тăххăр (9), вуннă (10).
  • 11 пуçласа 20 çитиччен — вунпĕр (11), вуниккĕ (12), вунвиççĕ (13), вунтăваттă (14), вунпиллĕк (15), вунулттă (16), вунçиччĕ (17), вунсаккăр (18), вунтăххăр (19), çирĕм (20).
  • 30 пуçласа 90 çитиччен — вăтăр (30), хĕрĕх (40), аллă (50), утмăл (60), çитмĕл (70), сакăрвуннă (80), тăхăрвуннă (90).
  • 100 пуçласа 900 çитиччен — çĕр (100), икçĕр (200), виççĕр (300), тăватçĕр (400), пиллĕқçĕр (500), ултçĕр (600), çичçĕр (700), сакăрçĕр (800), тăхăрçĕр (900).

Çаван пекех пăхăр

Каçăсем

Шаблон:Link FA