Еврази плитти: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
D'ohBot (Сӳтсе яв | хушни)
п робот хушрĕ: ko:유라시아판
Xqbot (Сӳтсе яв | хушни)
п робот улăштарчĕ: af:Eurasiese plaat; косметические изменения
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
[[Ӳкерчĕк:Tectonic plates(rus).png|thumb|right|Литосферные плиты. Еврази плиттине симĕспе кăтартнă]]
[[Ӳкерчĕк:Tectonic plates(rus).png|thumb|right|Литосферные плиты. Еврази плиттине симĕспе кăтартнă]]
'''Еврази плитти''' — [[Еврази]] континенчĕн чылай пайне витекен [[литосфера плитти]]. Еврази плиттине [[Индостан]], [[Арави çурутравĕ]] тата тухăç [[Çĕпĕр]] [[Верхоян ту хырçи]]нчен тухăçалла пайĕ кĕмест.
'''Еврази плитти''' — [[Еврази]] континенчĕн чылай пайне витекен [[литосфера плитти]]. Еврази плиттине [[Индостан]], [[Арави çурутравĕ]] тата тухăç [[Çĕпĕр]] [[Верхоян ту хырçи]]нчен тухăçалла пайĕ кĕмест.


Еврази плиттин анăç пайĕ Вăта Атлантика хысакĕ таран, [[Исланди]] пайне хушса, вырнаçăннă. Çурçĕр енче пысăк шельф, [[Çурçĕр Пăрлă океан|Çурçĕр Пăрлă океанăн]] шыв-çĕр лаптăкне тухакан континенчĕн пассивлă хĕрри, [[Геккель хысакĕ]]пе чикĕленет. Кăнтăр енче пысăк [[континентсен тĕкĕшĕвĕ|хирĕçӳ тăрăхĕ]]: вăл [[Тетис океанĕ]] хупласа тусен ярăмĕ [[Индостан плитти]]пе тĕкĕшĕнсе кайнă хыççăн пулса тăнă.
Еврази плиттин анăç пайĕ Вăта Атлантика хысакĕ таран, [[Исланди]] пайне хушса, вырнаçăннă. Çурçĕр енче пысăк шельф, [[Çурçĕр Пăрлă океан|Çурçĕр Пăрлă океанăн]] шыв-çĕр лаптăкне тухакан континенчĕн пассивлă хĕрри, [[Геккель хысакĕ]]пе чикĕленет. Кăнтăр енче пысăк [[континентсен тĕкĕшĕвĕ|хирĕçӳ тăрăхĕ]]: вăл [[Тетис океанĕ]] хупласа тусен ярăмĕ [[Индостан плитти]]пе тĕкĕшĕнсе кайнă хыççăн пулса тăнă.


== Геологиллĕ тытăмĕ ==
== Геологиллĕ тытăмĕ ==
Еврази мăн хăми 67,800,000 çм2 пысăк лаптăка йышăнать, ку вара пысăкăшĕпе виççĕмĕш хăма пулать, вăл пуринчен нумай континента витет. Геологи енчен унăн тытăмĕ питĕ кăткăс. Унăн шутне икĕ пысăк [[Тухăç-Европа]] тата [[Çĕпĕр платформи|Çĕпĕр]] [[Платформа (геологи)|платформи]] кĕрет. Платформăсене кăткăс тытăмлă хутланчăклă çамрăк ярăмсем хупăрласа тăраççĕ.
Еврази мăн хăми 67,800,000 çм2 пысăк лаптăка йышăнать, ку вара пысăкăшĕпе виççĕмĕш хăма пулать, вăл пуринчен нумай континента витет. Геологи енчен унăн тытăмĕ питĕ кăткăс. Унăн шутне икĕ пысăк [[Тухăç-Европа]] тата [[Çĕпĕр платформи|Çĕпĕр]] [[Платформа (геологи)|платформи]] кĕрет. Платформăсене кăткăс тытăмлă хутланчăклă çамрăк ярăмсем хупăрласа тăраççĕ.


[[Тухăç-Çĕпĕр платформи]] кăнтăр енчен [[Алтай-Саян хутланчăк облаçĕ| Алтай-Саян хутланчăк]] тата [[Монгол-Охот тăрăхĕ|Монгол-Охотск хутланчăк]] тăрăхĕсемпе чикĕленет. Платформăран çурçĕрелле [[Таймăр тăвĕсем]], унтан уйрăмлă [[Хатанкă|Хатанкă авăнчăкĕ]]. Тухăç енчен Тухăç-Çĕпĕр платформи [[Верхоян хысакĕ]]пе хупăрланнă, вăл ун çине континтăн шельфĕ, [[Çурçĕр-Америка плитти|Çурçĕр Америка континенчĕ]] куçнипе пулса тăнă.
[[Тухăç-Çĕпĕр платформи]] кăнтăр енчен [[Алтай-Саян хутланчăк облаçĕ|Алтай-Саян хутланчăк]] тата [[Монгол-Охот тăрăхĕ|Монгол-Охотск хутланчăк]] тăрăхĕсемпе чикĕленет. Платформăран çурçĕрелле [[Таймăр тăвĕсем]], унтан уйрăмлă [[Хатанкă|Хатанкă авăнчăкĕ]]. Тухăç енчен Тухăç-Çĕпĕр платформи [[Верхоян хысакĕ]]пе хупăрланнă, вăл ун çине континтăн шельфĕ, [[Çурçĕр-Америка плитти|Çурçĕр Америка континенчĕ]] куçнипе пулса тăнă.


[[Тухăç-Европа платформи]] анăçран [[Дрейзер йĕрĕ]]пе чикĕленнĕ, - пĕрлешĕннĕ ярăмсем, ун хыççăн [[Карпат тăвĕсем]] тата урăх хутланчăк çĕкленĕвĕсем. Кăнтăртан вăл [[Хура тинĕс|Хурапа]] [[Каспи тинĕсĕ|Каçпи]] тинĕсĕсемпе, [[Кавказ]] тăвĕсемпе чикĕленет. Тухăçра платформăн чикки [[Урал тăвĕсем]], вĕсем ăна [[Анăç-Çĕпĕр айлăмĕ]]пе уйрăлса тăраççĕ.
[[Тухăç-Европа платформи]] анăçран [[Дрейзер йĕрĕ]]пе чикĕленнĕ, - пĕрлешĕннĕ ярăмсем, ун хыççăн [[Карпат тăвĕсем]] тата урăх хутланчăк çĕкленĕвĕсем. Кăнтăртан вăл [[Хура тинĕс|Хурапа]] [[Каспи тинĕсĕ|Каçпи]] тинĕсĕсемпе, [[Кавказ]] тăвĕсемпе чикĕленет. Тухăçра платформăн чикки [[Урал тăвĕсем]], вĕсем ăна [[Анăç-Çĕпĕр айлăмĕ]]пе уйрăлса тăраççĕ.


Çак икĕ платформăсем хушшинче вырнаçнă айлăм геологи енчен çĕр витĕмĕн нумай утрав пĕкисем, микроконтиненчĕсем тата урăх террейнĕсем çыпçăнса кайнă икĕ пайĕ пулать, çиелтен вăл хăватлă мезозой тата кайнозой тăприпе хупланнă.
Çак икĕ платформăсем хушшинче вырнаçнă айлăм геологи енчен çĕр витĕмĕн нумай утрав пĕкисем, микроконтиненчĕсем тата урăх террейнĕсем çыпçăнса кайнă икĕ пайĕ пулать, çиелтен вăл хăватлă мезозой тата кайнозой тăприпе хупланнă.


=== Инçет тухăç ===
=== Инçет тухăç ===
18-мĕш йĕрке: 18-мĕш йĕрке:
[[Категори:Литосфера плиттисем]]
[[Категори:Литосфера плиттисем]]


[[af:Eurasiese Plaat]]
[[af:Eurasiese plaat]]
[[bn:ইউরেশীয় পাত]]
[[bn:ইউরেশীয় পাত]]
[[ca:Placa eurasiàtica]]
[[ca:Placa eurasiàtica]]

05:47, 4 Авӑн уйӑхӗн 2009 вӑхӑтри верси

Ӳкерчĕк:Tectonic plates(rus).png
Литосферные плиты. Еврази плиттине симĕспе кăтартнă

Еврази плиттиЕврази континенчĕн чылай пайне витекен литосфера плитти. Еврази плиттине Индостан, Арави çурутравĕ тата тухăç Çĕпĕр Верхоян ту хырçинчен тухăçалла пайĕ кĕмест.

Еврази плиттин анăç пайĕ Вăта Атлантика хысакĕ таран, Исланди пайне хушса, вырнаçăннă. Çурçĕр енче пысăк шельф, Çурçĕр Пăрлă океанăн шыв-çĕр лаптăкне тухакан континенчĕн пассивлă хĕрри, Геккель хысакĕпе чикĕленет. Кăнтăр енче пысăк хирĕçӳ тăрăхĕ: вăл Тетис океанĕ хупласа тусен ярăмĕ Индостан плиттипе тĕкĕшĕнсе кайнă хыççăн пулса тăнă.

Геологиллĕ тытăмĕ

Еврази мăн хăми 67,800,000 çм2 пысăк лаптăка йышăнать, ку вара пысăкăшĕпе виççĕмĕш хăма пулать, вăл пуринчен нумай континента витет. Геологи енчен унăн тытăмĕ питĕ кăткăс. Унăн шутне икĕ пысăк Тухăç-Европа тата Çĕпĕр платформи кĕрет. Платформăсене кăткăс тытăмлă хутланчăклă çамрăк ярăмсем хупăрласа тăраççĕ.

Тухăç-Çĕпĕр платформи кăнтăр енчен Алтай-Саян хутланчăк тата Монгол-Охотск хутланчăк тăрăхĕсемпе чикĕленет. Платформăран çурçĕрелле Таймăр тăвĕсем, унтан уйрăмлă Хатанкă авăнчăкĕ. Тухăç енчен Тухăç-Çĕпĕр платформи Верхоян хысакĕпе хупăрланнă, вăл ун çине континтăн шельфĕ, Çурçĕр Америка континенчĕ куçнипе пулса тăнă.

Тухăç-Европа платформи анăçран Дрейзер йĕрĕпе чикĕленнĕ, - пĕрлешĕннĕ ярăмсем, ун хыççăн Карпат тăвĕсем тата урăх хутланчăк çĕкленĕвĕсем. Кăнтăртан вăл Хурапа Каçпи тинĕсĕсемпе, Кавказ тăвĕсемпе чикĕленет. Тухăçра платформăн чикки Урал тăвĕсем, вĕсем ăна Анăç-Çĕпĕр айлăмĕпе уйрăлса тăраççĕ.

Çак икĕ платформăсем хушшинче вырнаçнă айлăм геологи енчен çĕр витĕмĕн нумай утрав пĕкисем, микроконтиненчĕсем тата урăх террейнĕсем çыпçăнса кайнă икĕ пайĕ пулать, çиелтен вăл хăватлă мезозой тата кайнозой тăприпе хупланнă.

Инçет тухăç

Еврази плиттин çурçĕр-тухăç пайĕ — чылай тапхăр хушши аталаннă тĕрлĕ çул ӳсĕмлĕтеррейнлă акрециллĕ ярăм.