Финн чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Ptbotgourou (Сӳтсе яв | хушни) п робот хушрĕ: ba:Фин теле |
п Викификация |
||
| 1-мĕш йĕрке: | 1-мĕш йĕрке: | ||
'''Финн |
'''Финн чĕлхи''' (финла - ''suomen kieli'' [суомен киели]) — [[финн-угр чĕлхисем|финн-угор]] ушкăнне кĕрекен [[чĕлхе]]. Финн сыпăкне тытăмлать. Финляндире [[швед чĕлхи]]пе пĕрле патшалăх чĕлхи шутланать. Калаçакан хисепĕ - 5 млн яхăн. Финн чĕлхи нумай вырăнти калаçуран тăрать. Диалект хисепĕ вунна яхăн. Вĕсем икĕ тĕп пая пайланаççĕ: анăç тата тухăç калаçăвĕсем. |
||
Хальхи [[литература чĕлхи]] [[XIX ĕмĕр]] |
Хальхи [[литература чĕлхи]] [[XIX ĕмĕр]] пуçламăшĕнче йĕркеленнĕ. [[Фонетика]] тĕлĕшĕнчен уçă сасă тĕрлĕлĕхĕпе тата тăтăшлăхĕпе палăрса тăрать: 8 [[монофтонг]], 8 вăрăм монофтонг тата 16 [[дифтонг]]. Янравлă [[хупă сасăсем]] тĕпрен илсен ют чĕлхерен йышăннă [[лексика|лексикăра]] тĕл пулаççĕ. Сибилянтран [с] [[фонема]] кăна тĕл пулать. Пусăм пуçламăш сыпăка туртăнать. Грамматика енчен несĕл категорийĕ çуккине палăртмалла. Пĕтĕмпе 15 [[падеж]]. [[Подлежащи]]пе определени килĕшĕвĕ аталаннă. Камăнлăх категорийĕ уйăраççĕ. [[Синтаксис]]ĕ нимĕç-акăлчан чĕлхинни евĕр. Çав вăхăтрах хабио-глагол çуккипе палăрса тăрать. |
||
[[ISO 639]] стандартĕнче ку |
[[ISO 639]] стандартĕнче ку чĕлхен кочĕсем: '''fi''', '''fin'''. |
||
== Чăваш чĕлхипе çыхăнăвĕ == |
== Чăваш чĕлхипе çыхăнăвĕ == |
||
| 9-мĕш йĕрке: | 9-мĕш йĕрке: | ||
* ыйту парасси ятарлă татăк пулăшнипе пулса пырать. |
* ыйту парасси ятарлă татăк пулăшнипе пулса пырать. |
||
* Кам ыйтупа çын кăна ыйтăнать, чĕр чун таврашĕн ыйтăвĕ - мĕн. |
* Кам ыйтупа çын кăна ыйтăнать, чĕр чун таврашĕн ыйтăвĕ - мĕн. |
||
* Сайра-хутра пĕр пек сăмах тĕл пулать: ''humala'' [хумала] хăмла, ''jumala'' [йумала] юмăç (финла: турă), ''voima'' [войма] вăй, "''pirtti''" [пиртти] пӳрт т. ыт. те. Ахăртнех, ку чăвашпа юнашар пурăнакан ирçе-çармăс |
* Сайра-хутра пĕр пек сăмах тĕл пулать: ''humala'' [хумала] хăмла, ''jumala'' [йумала] юмăç (финла: турă), ''voima'' [войма] вăй, "''pirtti''" [пиртти] пӳрт т. ыт. те. Ахăртнех, ку чăвашпа юнашар пурăнакан ирçе-çармăс витĕмĕпе пулăннă пĕр пеклĕх. |
||
* Сăмахăн пĕрремĕш сасă хупă пулсан, янравлă пулаймасть: panki банк (чăвашсем те "панк" теççĕ). |
* Сăмахăн пĕрремĕш сасă хупă пулсан, янравлă пулаймасть: panki банк (чăвашсем те "панк" теççĕ). |
||
* Иккĕшĕн ф сасси çукччĕ. ун вырăнне халăх в каланă. |
* Иккĕшĕн ф сасси çукччĕ. ун вырăнне халăх в каланă. |
||
== Тĕпчекенсем == |
== Тĕпчекенсем == |
||
Чăваш |
Чăваш чĕлхине тĕпченĕ тата хальхи вăхăтра тĕпчекен финн чĕлхеçисем: М. А. Кастрен, [[Август Альквист|А. Альквист]], [[Паасонен Хайкки|Х. Паасонен]], Ю. Вихманн, М. Рясянен, [[Рамстедт Густав Ион|Г. И. Рамстедт]], [[Й. Луутонен]], А. Мойсио тата ыттисем |
||
== Финла-чăвашла сăмахсар == |
== Финла-чăвашла сăмахсар == |
||
15:41, 29 Ҫурла уйӑхӗн 2010 вӑхӑтри верси
Финн чĕлхи (финла - suomen kieli [суомен киели]) — финн-угор ушкăнне кĕрекен чĕлхе. Финн сыпăкне тытăмлать. Финляндире швед чĕлхипе пĕрле патшалăх чĕлхи шутланать. Калаçакан хисепĕ - 5 млн яхăн. Финн чĕлхи нумай вырăнти калаçуран тăрать. Диалект хисепĕ вунна яхăн. Вĕсем икĕ тĕп пая пайланаççĕ: анăç тата тухăç калаçăвĕсем.
Хальхи литература чĕлхи XIX ĕмĕр пуçламăшĕнче йĕркеленнĕ. Фонетика тĕлĕшĕнчен уçă сасă тĕрлĕлĕхĕпе тата тăтăшлăхĕпе палăрса тăрать: 8 монофтонг, 8 вăрăм монофтонг тата 16 дифтонг. Янравлă хупă сасăсем тĕпрен илсен ют чĕлхерен йышăннă лексикăра тĕл пулаççĕ. Сибилянтран [с] фонема кăна тĕл пулать. Пусăм пуçламăш сыпăка туртăнать. Грамматика енчен несĕл категорийĕ çуккине палăртмалла. Пĕтĕмпе 15 падеж. Подлежащипе определени килĕшĕвĕ аталаннă. Камăнлăх категорийĕ уйăраççĕ. Синтаксисĕ нимĕç-акăлчан чĕлхинни евĕр. Çав вăхăтрах хабио-глагол çуккипе палăрса тăрать.
ISO 639 стандартĕнче ку чĕлхен кочĕсем: fi, fin.
Чăваш чĕлхипе çыхăнăвĕ
Чăваш чĕлхипе çыхăнура пулман. Çавах вăл е ку пĕр пеклĕх пуррине асăнмалла. Тĕслĕхрен,
- ыйту парасси ятарлă татăк пулăшнипе пулса пырать.
- Кам ыйтупа çын кăна ыйтăнать, чĕр чун таврашĕн ыйтăвĕ - мĕн.
- Сайра-хутра пĕр пек сăмах тĕл пулать: humala [хумала] хăмла, jumala [йумала] юмăç (финла: турă), voima [войма] вăй, "pirtti" [пиртти] пӳрт т. ыт. те. Ахăртнех, ку чăвашпа юнашар пурăнакан ирçе-çармăс витĕмĕпе пулăннă пĕр пеклĕх.
- Сăмахăн пĕрремĕш сасă хупă пулсан, янравлă пулаймасть: panki банк (чăвашсем те "панк" теççĕ).
- Иккĕшĕн ф сасси çукччĕ. ун вырăнне халăх в каланă.
Тĕпчекенсем
Чăваш чĕлхине тĕпченĕ тата хальхи вăхăтра тĕпчекен финн чĕлхеçисем: М. А. Кастрен, А. Альквист, Х. Паасонен, Ю. Вихманн, М. Рясянен, Г. И. Рамстедт, Й. Луутонен, А. Мойсио тата ыттисем
Финла-чăвашла сăмахсар
2007 çулта Турку хулинче финла-чăвашла сăмахсар (Tshuvassilais-suomalainen sanakirja, ISBN 951-29-3349-7)тухрĕ. [1] [2]Авторĕсем: Арто Мойсио (Финлянди чĕлхисене тĕпчекен центрĕн пуçлăхĕ), Йорма Луутонен (Атăлçи чĕлхисене тĕпчевçи), Эдуард Фомин (ЧПУн чăваш чĕлхин кафедринчи вĕрентекенĕ). Сăмахсарта 8 пин чи кирлĕ сăмах. Хатĕрленĕ май, Г.А. Дегтярев, М.И. Скворцов, А.А. Алексеев, И.П. Павлов ĕçĕсене усă курнă.
Каçăсем
- Финляндире çапла пулнă — Эдуард Фомин çырнă кĕнеке, чăвашла. Финн чĕлхипе культури çинчен.