Кăмпасем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

20:14, 21 Авӑн уйӑхӗн 2010 вӑхӑтри верси

Кăмпа (Fungi е Mycota) — эукариотлă организмсене пĕрлештерекен, ӳсентăрансемпек чĕрчунсем хушшинче тăракан чĕрĕ çутçанталăкăн патшалăхĕ.

Кăмпа пур биологи шайĕче те — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл биосферăра паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене те аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) паразичĕ шутланать, хăрушă чирсем сарать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăхра тата медицинăра усă кураççĕ.

Кăмпасем хунани

Несĕллĕхсĕр ĕрчени

Кăмпасем çимĕç пуçтарни

Пур кăмпа гетеротрофлă организм пулать. Минерал япалисене кăмпа йĕри-таврари хутлăхран «туянать», çапах та органика япалине кăмпа хатĕррине çеç илет. Мĕнле çимĕç япали кăмпана кирлĕ, çавăнта унăн тĕсĕ тымар ярать. Кăмпа çимĕçĕн пысăк пĕрчисене çăтаймасть, шĕвек япаласене çеç хăйĕн кĕлетки çийĕ витĕр ĕмсе илме пултарать, çакăн чух мицели пысăк лаптăклă пулни питĕ пайталлă пулса тухать.

Кăмпа тулаш çимĕçĕпе хăналанни

Кăмпа малтан таврари çимĕçлĕ хутлăха ферментсем уйăрса кăларать, вĕсем полимерсене ĕмсе илме юрăхлă мономерсене çити салатать., в цитоплазму. Хăш кăмпасем çимĕçе йӳçтерекен ферментсен пур тĕсĕсем — белоксене аркатакан протеазсем; çăва аркатакан липазсем; полисахаридсене аркатакан карбогидразы, çапла ĕнтĕ кăмпасем куллен пурнăçра кăмпасем кирек епле субстрат çинче çитĕнме пултарать. Урăх кăмпасем хăйсене кирлĕ ферментсене хатĕрлесе кăлараççĕ те килĕшӳллĕ япаласемлĕ субстрата йышăнаççĕ.

Çиме юрăхлă кăмпасем

Чи тутлисем шутне кĕрекен кăмпасем

Çиме юрăхлă теме пулакан кăмпасем

Ятарласа ÿстерекен кăмпасем

Вуламалли

«Funghi», — Instituto Geografico De Agostini, Novara, Italia, 1997
Гарибова Л. В., Сидорова И. И. Грибы. Энциклопедия природы России. — М.: 1999
Горленко М. В. и др. Грибы СССР. — М.: 1980
Ф. В. Фёдоров, Грибы. — М., Росагропромиздат
Черепанова Н. П. Систематика грибов. — СПб.: Изд-во СГУ, 2005
Бондарцева М. А. Определитель грибов России. Порядок афиллофоровые. СПб.: Наука, 1998. Вып. 2
Дьяков Ю., Шнырева А., Сергеев А. Введение в генетику грибов. М.: Академия, 2005
Гарибова Л. В., Лекомцева С. Н. Основы микологии (морфология и систематика грибов и грибоподобных организмов). М.: КМК, 2007
Тобиас А. Морфология и размножение грибов. М.: Академия, 2006

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA

@@ 1-мĕш йĕрке: / 1-мĕш йĕрке: @@
-'''Кăмпа''' (Fungi е Mycota) — [[эукариотсем|эукариотлă]] органисăмсене пĕрлештерекен, [[ӳсентăран]]сем пек те, [[чĕрчун]]сем евĕрлĕ те чĕрĕ çутçанталăкăн [[патшалăх (биологи)|патшалăхĕ]].
+'''Кăмпа''' (Fungi е Mycota) — [[эукариотсем|эукариотлă]] организмсене пĕрлештерекен, [[ӳсентăран]]семпек  [[чĕрчун]]сем хушшинче тăракан чĕрĕ çутçанталăкăн [[патшалăх (биологи)|патшалăхĕ]].
-Кăмпа пур биологи шайĕсенче — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл [[биосфера|биосферăра]] паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) [[паразит ĕçлĕхĕ|паразичĕ]] шутланать, хăрушăллă чирсене кăларать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăх тата медицина тĕллевĕсенче усă кураççĕ.
+Кăмпа пур биологи шайĕче те — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл [[биосфера|биосферăра]] паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене те аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) [[паразит ĕçлĕхĕ|паразичĕ]] шутланать, хăрушă чирсем сарать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăхра тата медицинăра усă кураççĕ.
-== Кăмпасем хуналанни ==
+== Кăмпасем хунани ==
 === Несĕллĕхсĕр ĕрчени ===
@@ 9-мĕш йĕрке: / 9-мĕш йĕрке: @@
 == Кăмпасем çимĕç пуçтарни ==
-Пур кăмпа [[гетеротрофсем|гетеротрофлă]] органисăм пулать. Минерал япалисене кăмпа йĕри-таврари хутлăхран «туянать», çапах та органика япалине кăмпа хатĕррине çеç илет. Мĕнле çимĕç япали кăмпана кирлĕ, çавăнта унăн тĕсĕ тымар ярать. Кăмпа çимĕçĕн пысăк пĕрчисене çăтаймасть, шĕвек япаласене çеç хăйĕн кĕлетки çийĕ витĕр ĕмсе илме пултарать, çакăн чух мицели пысăк лаптăклă пулни питĕ пайталлă пулса тухать.
+Пур кăмпа [[гетеротрофсем|гетеротрофлă]] организм пулать. Минерал япалисене кăмпа йĕри-таврари хутлăхран «туянать», çапах та органика япалине кăмпа хатĕррине çеç илет. Мĕнле çимĕç япали кăмпана кирлĕ, çавăнта унăн тĕсĕ тымар ярать. Кăмпа çимĕçĕн пысăк пĕрчисене çăтаймасть, шĕвек япаласене çеç хăйĕн кĕлетки çийĕ витĕр ĕмсе илме пултарать, çакăн чух мицели пысăк лаптăклă пулни питĕ пайталлă пулса тухать.
 === Кăмпа тулаш çимĕçĕпе хăналанни ===
 Кăмпа малтан таврари çимĕçлĕ хутлăха ферментсем уйăрса кăларать, вĕсем [[биополимерсем|полимерсене]] ĕмсе илме юрăхлă мономерсене çити салатать., в [[Цитоплазма|цитоплазму]]. Хăш кăмпасем çимĕçе йӳçтерекен ферментсен пур тĕсĕсем — [[белоксем|белоксене]] аркатакан [[протеазсем]]; [[çу (биологи)|çăва]] аркатакан [[липазсем]]; [[полисахаридсем|полисахаридсене]] аркатакан [[карбогидразы]], çапла ĕнтĕ кăмпасем куллен пурнăçра кăмпасем кирек епле [[субстрат]] çинче çитĕнме пултарать. Урăх кăмпасем хăйсене кирлĕ ферментсене хатĕрлесе кăлараççĕ те килĕшӳллĕ япаласемлĕ [[субстрат]]а йышăнаççĕ.
+==Çиме юрăхлă кăмпасем==
+===Чи тутлисем шутне кĕрекен кăмпасем===
+*[[Шур кăмпа]]
+*[[Каска кăмпи]]
+*[[Симĕс кăмпа]]
+*[[Сар кăмпа]]
+*[[Масла кăмпи]]
+*[[Çерем кăмпи]]
+*[[Хурăн кăмпи]]
+*[[Ăвăс кăмпи]]
+*[[Хыр кăмпи]]
+*[[Симĕс яка кăмпа]]
+*[[Кăвак яка кăмпа]]
+*[[Сăрă ăвă кăмпи]]
+*[[Ахаль çерем кăмпи]]
+*[[Кăтра кăмпа]]
+===Çиме юрăхлă теме пулакан кăмпасем===
+*[[Çемçе кăмпа]]
+*[[Хĕрлĕ кăрăç]]
+*[[Йÿç кăрăç]]
+*[[Хура кăрăç]]
+*[[Пăнчăллă юман кăмпи]]
+*[[Юман кăмпи]]
+*[[Кĕрхи уплюнкка]]
+*[[Шĕвĕр кăтра кăмпа]]
+*[[Ахаль кăтра кăмпа]]
+===Ятарласа ÿстерекен кăмпасем===
+*[[Кил каска кăмпи]]
+*[[Карта уплюнкки]]
+*[[Сар уплюнкка]]
+*[[Сад çерем кăмпи]]
 == Вуламалли ==