Фонема: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
Chuvash2017 (Сӳтсе яв | хушни) Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
||
6-мĕш йĕрке: | 6-мĕш йĕрке: | ||
# сăмахсене, морфемăсене пĕр-пĕринчен уйăрса илме пулăшаççĕ. ''Пар'' сăмах варринче '''а''' уçă фонема пур пирки ''пыр, пур, пăр'' сăмахсенчен уйрăлса тăрать. Сăмахсен асăннă ретĕнче (''пар, пыр, пур, пăр'') варринчи '''а''', '''ы''', '''у''', '''ă''' кашниех уйрăм фонема пулать, вĕсен уйăру функцине тăваççĕ. |
# сăмахсене, морфемăсене пĕр-пĕринчен уйăрса илме пулăшаççĕ. ''Пар'' сăмах варринче '''а''' уçă фонема пур пирки ''пыр, пур, пăр'' сăмахсенчен уйрăлса тăрать. Сăмахсен асăннă ретĕнче (''пар, пыр, пур, пăр'') варринчи '''а''', '''ы''', '''у''', '''ă''' кашниех уйрăм фонема пулать, вĕсен уйăру функцине тăваççĕ. |
||
Пуплевре фонемăсем мар, вĕсен конкретлă представителĕсем — уйрăм [[сасă]]сем — палăраççĕ. Пуплевре пĕр-пĕр фонема шутне кĕрекен сасăсем, мĕнле сасăсемпе юнашар тăнине пула, кăшт та пулин урăхларах илтĕнеççĕ. |
Пуплевре фонемăсем мар, вĕсен конкретлă представителĕсем — уйрăм [[сасă]]сем — палăраççĕ. Пуплевре пĕр-пĕр фонема шутне кĕрекен сасăсем, мĕнле сасăсемпе юнашар тăнине пула, кăшт та пулин урăхларах илтĕнеççĕ. Ун пек сасăсене [[аллофонсем]], е фонемăсен варианчĕсем теççĕ. Танлаштарăр: ''уба — эбĕ, агă — игĕ, хужă— хӳжĕ''. Ку тĕслĕхсенчи '''б''', '''г''', '''д''' хупă сасăсем хытă '''б''', '''г''', '''д''' фонема варианчĕсем е аллофонĕсем пулса тăраççĕ. |
||
Фонема хăй çынсен ăс-тăнĕнче упранакан абстрактлă единица шутланать. Фонемăсене чĕлхе наукин [[фонологи]] тата [[морфонологи]] пайĕсем тишкерсе тĕпчеççĕ. |
Фонема хăй çынсен ăс-тăнĕнче упранакан абстрактлă единица шутланать. Фонемăсене чĕлхе наукин [[фонологи]] тата [[морфонологи]] пайĕсем тишкерсе тĕпчеççĕ. |
18:01, 3 Раштав уйӑхӗн 2018 чухнехи хальхи верси
Фонема (гр. phonema «сасă») — чĕлхери сасăсен тытăмĕн тĕп единици. Фонема — сăмахра е морфемăра кăна палăракан чĕлхе единици, вăл хăйне тĕллĕн, уйрăм çӳремест.
Фонемăсен виçĕ тĕрлĕ функци пур:
- сăмахсемпе морфемăсем тумалли (калăпламалли) хатĕр шутланаççĕ. Тĕслĕхрен, пар сăмах виçĕ фонемăран тăрать. Вĕсен çакăн пек вырнаçнă йĕрки пирĕн ăс-тăнра уйрăм пĕлтерĕше (вырăсла «дать») кăтартать;
- сăмахсене тата морфемăсене палласа илме пулăшаççĕ. Пар сăмахри виçĕ фонема çирĕп йĕрки ăна ытти сăмахсемпе (тĕслĕхрен, пур, пыр, пăр) хутăштарма май памасть;
- сăмахсене, морфемăсене пĕр-пĕринчен уйăрса илме пулăшаççĕ. Пар сăмах варринче а уçă фонема пур пирки пыр, пур, пăр сăмахсенчен уйрăлса тăрать. Сăмахсен асăннă ретĕнче (пар, пыр, пур, пăр) варринчи а, ы, у, ă кашниех уйрăм фонема пулать, вĕсен уйăру функцине тăваççĕ.
Пуплевре фонемăсем мар, вĕсен конкретлă представителĕсем — уйрăм сасăсем — палăраççĕ. Пуплевре пĕр-пĕр фонема шутне кĕрекен сасăсем, мĕнле сасăсемпе юнашар тăнине пула, кăшт та пулин урăхларах илтĕнеççĕ. Ун пек сасăсене аллофонсем, е фонемăсен варианчĕсем теççĕ. Танлаштарăр: уба — эбĕ, агă — игĕ, хужă— хӳжĕ. Ку тĕслĕхсенчи б, г, д хупă сасăсем хытă б, г, д фонема варианчĕсем е аллофонĕсем пулса тăраççĕ.
Фонема хăй çынсен ăс-тăнĕнче упранакан абстрактлă единица шутланать. Фонемăсене чĕлхе наукин фонологи тата морфонологи пайĕсем тишкерсе тĕпчеççĕ.
Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Апресян Ю. Д. Идеи и методы современной структурной лингвистики. — М.: 1966.
- Булыгина Т. В. Грамматические оппозиции // Исследования по общей теории грамматики. — М.: 1968.
- Булыгина Т. В. Пражская лингвистическая школа // Основные направления структурализма. — М.: 1964.
- Кантино Ж. Сигнификативные оппозиции // Принципы типологического анализа языков различного строя. — М.: 1972.
- Касевич В. Б. Морфонология. — Л.: 1986.
- Кодзасов С. В., Кривнова О. Ф. Общая фонетика. — М.: РГГУ, 2001.
- Кубрякова Е. С., Панкрац Ю. Г. Морфонология в описании языков. — М.: 1983.
- Лингвистический энциклопедический словарь / Тĕп ред. В. Н. Ярцева. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — ISBN 5-85270-031-2
- Мартине А. Основы общей лингвистики // Новое в лингвистике, выпуск 3. — М.: 1963.
- Маслов Ю.С. Введение в языкознание. — Изд. 2-е, испр. и доп.. — М.: Высшая школа, 1987.
- Реформатский А. А. Из истории отечественной фонологии. — М.: 1970.
- +Толстая С. М.
−{{{2}}} . - Трубецкой Н. С. Основы фонологии. — М.: 1960. (главы 1, 3—5)
- Чурганова В. Г. Очерк русской морфонологии. — М.: .
Фонетика тата фонологи |
|
---|---|
Пайăр çынсем | |
Фонологи концепцисем | |
Уйрăмсем тата дисциплинăсем | |
Морфонологи • Морфологи • Синтаксис • Портал:Лингвистика |
Фонологи → Морфонологи → Морфологи |
|
---|---|
Тĕп ăнлавсем | |
Пайăр çынсем | |
Çыхăннă ăнлавсем | |
Портал:Лингвистика |