Крешшĕнсен калаçăвĕсем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Статьяна йăлтах пушатрĕ
Тэг: тасатасси
Ymblanter (Сӳтсе яв | хушни)
п Откат правок Император Тихон (обсуждение) к версии Chuvash2017
Тэг: Каялла тавăр
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
{{Чĕлхе
|тĕс = алтай
|ят = Кряшен калаçăвĕсем
|тăван ят = тутар, кряшен
|патшалăхсем = [[Раççей]]
|регионсем = [[Тутарстан]], [[Самар облаçĕ]], [[Челепи облаçĕ]]
|официаллă чĕлхе =
|калаçакансен йышĕ =
|рейтинг =
|статус =
|çухалнă =
|категори = [[Еврази чĕлхисем]]
|классификаци =
[[Алтай чĕлхисем|Алтай çемьи]]
: [[Тĕрĕк чĕлхисем|Тĕрĕк турачĕ]]
:: [[Кăпчак чĕлхисем|Кăпчак ушкăнĕ]]
::: [[Половец-кăпчак чĕлхисем]]
:::: [[Мишер диалекчĕ]]
::: [[Атăлçи-кăпчак чĕлхисем]]
:::: [[Хусан (вăта) диалекчĕ]]
|çыру = кириллица ([[тутар çырулăхĕ]])
|ISO1 =
|ISO2 =
|ISO3 =
}}

'''Кряшен чĕлхи''' (кр. ''кряшен'', станд. тутар. ''керәшен'') — [[тутар чĕлхи|тутар]] кряшенсен калаçăвĕсен йышĕ.

== Пĕрлехи хыпарсем ==
Мĕнпур [[крешшĕнсем|крешшĕнсен]] хăйне уйрăм [[чĕлхе]] çук. Вĕсен калаçăвĕсем вара [[мишер диалекчĕ|мишер]] е [[хусан (вăта) диалекчĕ|хусан]] диалекчĕ шутне кĕреççĕ.

Ак çакăн пек калаçусене уйăрма пулать:
* Анат [[Чулман Атăл]] крашянĕсен калаçăвĕ;
* Хусан лешьен кряшенĕсен калаçăвĕ;
* Чистай кряшенĕсен калаçăвĕ;
* молькей кряшенĕсен калаçăвĕ;
* [[Нагайбаксем|нагайбак]] калаçăвĕ.

== Çырулăх ==
Крещшен алфавичĕ [[Ильминский Николай Иванович|Н. И. Ильминский]] миссионер тата чĕлхеçĕ алфавитĕнчен тымар илет. Алфавита вырăс сасă паллăхне тутар фонетикине кирлĕ саспаллисем хушса йĕркеленĕ. Ильминский ĕçĕ-хĕлĕ Атăлçи халăхĕсемпе çыхăннă май крешшенпе [[Мари çырулăхĕ|мари]] алфавичĕ çывăх.

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ӓ]] ӓ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (В в)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ҥ]] ҥ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ӧ (кириллица)|Ӧ]] ӧ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ӱ]] ӱ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Ф ф)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Х х)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Ц ц)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Щ щ)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Ъ ъ)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Ь ь)
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
|-
|}

Хальхи вăхăтра ку алфавитпа тата çырулăхпа никамах та усă курмасть. Мĕншĕн тесен мĕнпур тутарсен, вăл шутра крешшĕнсен те, пĕрлĕхлĕ тата пайланми пĕтĕмĕшле çырулăх пур.

== Çавăн пекех ==
* [[Крешшĕнсем]].

== Вуламалли ==
*{{кĕнеке|автор=Баязитова, Ф. С. |пуçелĕк=Говоры татар-кряшен в сравнительном освещении|яваплă=Яв. ред. Ф. С. Хакимзянов|вырăн=М.|издательство=Наука |çул=1986|страниц=247}}
*{{кĕнеке|автор=Воскресенский, А. А.|пуçелĕк=Русско-татарский словарь с предисловием о произношении и этимологических изменениях татарских слов|вырăн=Хусан|çул=1894|страниц=374}}
* {{кĕнеке|автор=Остроумов, Н. П. |пуçелĕк=Первый опыт словаря народно-татарского языка по выговору крещеных татар Казанской губернии |вырăн=Хусан|каçă=http://www.tatknigafund.ru/books/1528|издательство=Типография Императорского университета|çул=1876|страниц=145}}]

== Каçăсем ==

{{Тĕрĕк чĕлхисем}}
{{Тутар чĕлхи}}

[[Категори:Тутар чĕлхи]]
[[Категори:Диалектсем]]
[[Категори:Раççей чĕлхисем]]

08:52, 19 Раштав уйӑхӗн 2018 вӑхӑтри верси

Кряшен калаçăвĕсем
Тăван ячĕ: тутар, кряшен
Патшалăхсем: Раççей
Регионсем: Тутарстан, Самар облаçĕ, Челепи облаçĕ
Классификаци
Категори: Еврази чĕлхисем
Алтай çемьи
Тĕрĕк турачĕ
Кăпчак ушкăнĕ
Половец-кăпчак чĕлхисем
Мишер диалекчĕ
Атăлçи-кăпчак чĕлхисем
Хусан (вăта) диалекчĕ
Çырулăх: кириллица (тутар çырулăхĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:
ISO 639-2:
ISO 639-3:
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Кряшен чĕлхи (кр. кряшен, станд. тутар. керәшен) — тутар кряшенсен калаçăвĕсен йышĕ.

Пĕрлехи хыпарсем

Мĕнпур крешшĕнсен хăйне уйрăм чĕлхе çук. Вĕсен калаçăвĕсем вара мишер е хусан диалекчĕ шутне кĕреççĕ.

Ак çакăн пек калаçусене уйăрма пулать:

  • Анат Чулман Атăл крашянĕсен калаçăвĕ;
  • Хусан лешьен кряшенĕсен калаçăвĕ;
  • Чистай кряшенĕсен калаçăвĕ;
  • молькей кряшенĕсен калаçăвĕ;
  • нагайбак калаçăвĕ.

Çырулăх

Крещшен алфавичĕ Н. И. Ильминский миссионер тата чĕлхеçĕ алфавитĕнчен тымар илет. Алфавита вырăс сасă паллăхне тутар фонетикине кирлĕ саспаллисем хушса йĕркеленĕ. Ильминский ĕçĕ-хĕлĕ Атăлçи халăхĕсемпе çыхăннă май крешшенпе мари алфавичĕ çывăх.

А а Ӓ ӓ Б б (В в) Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з
И и Й й К к Л л М м Н н Ҥ ҥ О о Ӧ ӧ П п
Р р С с Т т У у Ӱ ӱ (Ф ф) (Х х) (Ц ц) Ч ч Ш ш
(Щ щ) (Ъ ъ) Ы ы (Ь ь) Э э Ю ю Я я

Хальхи вăхăтра ку алфавитпа тата çырулăхпа никамах та усă курмасть. Мĕншĕн тесен мĕнпур тутарсен, вăл шутра крешшĕнсен те, пĕрлĕхлĕ тата пайланми пĕтĕмĕшле çырулăх пур.

Çавăн пекех

Вуламалли

Каçăсем