Пайпарăс: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Пĕр сăмахĕ те тĕрĕс мар
Тэг: тасатасси
Surjection (Сӳтсе яв | хушни)
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
{{Юханшыв|Ячĕ =Пайпарăс
|Нацилле ячĕ =
|Ӳкерчĕк =
|Ӳкерчĕке ăнлантарни =
|Ӳкерчĕк анлăшĕ =
|Карттă = Volga_basin.png
|Карттăн алпусни = Атăл бассейнĕ
|Карттăн анлăшĕ =
|Тăршшĕ =
|Бассейн лаптăкĕ =
|Бассейн = Пайпарăс/Пăла (юханшыв)/Сĕве /Атăл
|Шыв тăкакĕ =
|Виçнĕ вырăн =
|Шыв пуçламăшĕ =
|Шыв пуçламăшĕн вырнаçăвĕ =[[Тутар Сăкăт]] ялĕн историлле çĕрĕсем
|Шыв пуçламăшĕн çӳллĕшĕ =
|s_lat_dir =|s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec =
|s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec =
|Шыв вăрри =
|Шыв вăррин вырнаçăвĕ = [[Пăла (юханшыв)|Пăла]], [[Кивĕ Ахпӳрт (Патăрьел районĕ)]];
|Шыв вăррин çӳллĕшĕ =
|m_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec =
|m_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec =
|Юханшыв тайлăмĕ =
|Патшалăх = Раççей
|Регион= [[Чăваш Республики]]
|Бассейн категорийĕ =
|Commmons =
}}
'''Пайпарăс''' — [[Чăваш Ен]]н çĕрĕ тăрăх юхакан [[юханшыв]], [[Пăла (юханшыв)|Пăла]] шывĕн сылтăм юппи. Хăшпĕр çăлкуçсенче, [[гиперкоррекци (лингвистика)|гиперкоррекци]] хыççăн хăваласа, уйрăмах вырăсла текстсенче, "Байбарус" тени тĕл пулать<ref>[http://www.batyr.cap.ru/SiteMap.aspx?id=201575 2006.05.04 Озеленена территория р.Байбарус.] — Патăрьел районĕн официаллă сайчĕ</ref>. Тĕпчев ĕçĕнче "Пайпарăс" (вырăсла: Пайпарас) тесе асăннă<ref name="ПГ">Казаков, Николай.[http://archive.ec/uPfaw#selection-965.0-973.100 Топонимика местного края.] 7-мĕш класра вĕренекенĕн ĕçĕ.</ref>. Çавăн пекех, ахăртнех, çак çырмана пĕвелесен пулнă шыв пуххисене "Байбарус кÿлли" е "Байбарыс кÿлли" пек палăртнисем пур<ref>Иванова А.С. [http://www.dissercat.com/content/tipologiya-chuvashskikh-gidronimov Типология чувашских гидронимов.] — Диссертаци (филологи ăславĕсен кандидачĕ) автореферачĕ.</ref>.

==Тавралăхĕ==
[[Тутар Сăкăт]] ялĕн историлле çĕрĕнчи çăлкуçсенчен пуçланать, [[Кословккă (Патăрьел районĕ)|Кословккă]], [[Пăлакасси]] ялĕсен историлле çĕрĕсем витĕр иртсе [[Кивĕ Ахпӳрт (Патăрьел районĕ)|Кивĕ Ахпÿрт]] ялне кĕрет, [[Пăла (юханшыв)|Пăлана]] юхса тухать.

Уйрăм ăславçă шухăшĕ (тĕрĕсрех каласан, унта [[халăх]]ри [[халап]] пирки [[сăмах]] пырать)<ref name="ПГ" />:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|Овраг Пайпарaс- Для защиты укреплённых мест на Буле, Московское государство нанимало и ахпердинцев. Для защитников южных рубежей выделялись земли около Ногайского перевоза, что и послужило появлению населённых пунктов, считавшихся Диким полем. Вдоль Ногайского перевоза были выставлены сторожевые посты. Для предупреждения о надвигающейся опасности применяли своеобразный «телеграф». При помощи сигнальных флажков и костров предупреждали о передвижении неприятелей. Не раз защитники Ногайского перевоза вступали в схватку с врагами. Защищая родную землю, они защищали и Московское государство. В одном из сражений они убили вражеского военачальника по имени Пайпарaс и закопали в овраге за деревней. В настоящее время этот овраг называют «Пайпарaс».}}<Куçару: Пăла çинчи çирĕплетнĕ вырăнсене хÿтĕлемешкен Мускав патшалăхĕ ахпÿртсене те явăçтарнă. Кăнтăр чикĕсене хÿтелекенсем валли Нухай каççи тĕлĕнчи çĕрсене уйăрнă, çапла вара "Тискер уйсем" шутланакан вырăна çынсем килсе лекнĕ. Нухай каççи тăршшĕпе хурал станĕсене вырнаçтарса тухнă. Хăрушлăхсене сирме хăйне майлă "телеграфпа" усă курнă. Палăртав кăвайчĕсемпе тата ялавсемпе систернĕ пĕрне-пĕри. Нухай каççине сыхлакансем пĕрре мар хĕрÿ тытаçăва кĕнĕ тăшманпа. Тăван çĕре сыхласа вĕсем Мускав патшалăхне те сыхланă. Пĕр çапăçура тăшманăн Пайпарăс ятлă çарпуçне вĕлернĕ те ял тулашĕнчи<ref>Çĕнĕ Ахпÿрт пирки сăмах пырать кунта.</ref> çырмара пытарнă. Асăннă çырмана паян та Пайпарăс теççĕ.>
{{Цитата вĕçĕ}}
Хăшпĕр çăлкуçсем ку ята "Пайпарас" мар, "Байбарус" пек палăртаççĕ<ref>[http://gov.cap.ru/info.aspx?gov_id=58&id=310271&type=news Новости » Озеленена территория р.Байбарус.] — Патăрьел районĕн официаллă сайчĕ.</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|00:00 04 мая 2006 г. 3 мая 2006 года учащиеся 7-8 классов Староахпердинской основной общеобразовательной школы Батыревского района совместно с руководителями в количестве 43 человек в рамках акции "Весенняя неделя Добра" участвовали в посадке деревьев и кустарников вдоль реки Байбарус. Всего за один день посажено 1052 дерева. Все участники очень довольны своей выполненной работой.}}
<Куçару: 00:00 04 май 2006 ç. 3 май 2006 çул Кивĕ Ахпÿрт пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан тĕп шкулăн 7-8-мĕш класĕсем ерте пыракансемпе пĕрле мĕнпурĕ 43 çын "Çурхи Ырăлăх эрни" акци шучĕпе Пайпарăс (оригиналта — Байбарус) хĕррипе йывăçсемпе тĕмсем лартса тухнă. Пĕр кун хушшинче мĕнпурĕ 1052 йывăç лартнă. Хутшăнакансем пурте кăмăллă юлнă.>{{Цитата вĕçĕ}}
==Ялсем==
*[[Кивĕ Ахпӳрт (Патăрьел районĕ)]]
== Юханшыв ячĕн этимологийĕ ==
Чи пултараясла верси — çын ятĕнчен пулса кайнă (аяларах кăтартнă ыйтусене тата вĕсен хуравĕсене пăхăр)<ref>[https://www.muslimnames.ru/forum/viewtopic.php?f=2&t=2237 Мусульманские имена Форум Мусульманские имена.]</ref>.
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru| ilgiz-karina » 29 сен 2014, 22:29
Салям алейкум! Вопрос по поводу имени Бейбарс. Слышали историю про этого храброго эмира, но информации немного. Поэтому спрашиваем Вас:
1. Используется ли это имя в настоящее время мусульманами в целом;
2. Как пишется на арабском языке;
3. Какое имеет значение;
4. Можно ли его дать ребенку.
ДжазакАллаху хайран!}}<Куçару: ilgiz-karina » 29 сен 2014, 22:29 Салям алейкум! '''Бейбарс''' ят пирки ыйту. Хăюллă эмир çинчен илтнĕ, анчах информаци сахал. Çавăнпа Сиртен ыйтатпăр: 1)Мăссăлмансем пĕтĕмĕшле илсен усă кураççĕ-и унпа? 2)Араб чĕлхипе епле çырăнать? 3)Пĕлтерĕшĕ мĕнле? 4)Ачана унашкал ят пама юрать-и? ДжазакАллаху хайран!>
{{Цитата вĕçĕ}}
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|administrator » 01 окт 2014, 17:08 Ва алейкум ассалам ва рахматуллахи ва баракатух.
Ва ийякум.
1. В настоящее имя этим именем почти не называют. В арабских странах оно практически полностью отсутствует (как и другие имена знаменитых мамлюков - Кутуз, Айбек и пр.), а в некоторых неарабских странах изредка встречается (например, у турков в написании Baybars).
2. По-арабски пишется بيبرس.
3. Оно образовано от слов "бей" (тюркский титул - бай, бий, бек) и "барс" (название животного).
4. Значение разрешенное, так что называть им можно (если не смущает редкость имени или его отсутствие во многих мусульманских странах).}}<Куçару: administrator » 01 окт 2014, 17:08 Ва алейкум ассалам ва рахматуллахи ва баракатух.
Ва ийякум. 1)Кун пек ят пани халь çукпа пĕрех. Араб çĕршывĕсенче пачах та çук (вăл шутра ытти паллă мамлюксен ячĕсем те — Кутуз, Айбек т.ыт.те). Араб мар çĕршывсенче хушăран тĕл пулкалать (сăмахран, турккăсен '''Baybars'''). 2)Арабла '''بيبرس''' пек çырăнать. 3)Сăмах "бей" (тĕрĕк титулĕ — бай, бий, бек) тата "барс" (чĕрчун) тенисенчен тăрать. 4)Чару çук, ачана апла ят пама пулать, енчен те сайралăх шиклентермесен тата чылай мăсçальман çĕршывĕсенче пачах çукки пăшăрхантармасан.
{{Цитата вĕçĕ}}
Ĕнтĕ еплерех пулма пултарать-ха [[Патăрьел]] тарашĕнчи "Пайпарăс" тата çак "Бейбарс" хушшинчи çыхăну? [[Бейбарс I]] — вăтам ĕмĕрсенчи [[Египет]] султанĕ. Вăл хăй Египет сынни мар, [[кăпчаксем|кыпчак]] пулнă<ref>[http://www.tarih.spring.kz/ru/history/medieval/figures/baybars/ Бейбарс Султан (1223–1277 гг.)] — "Тарих" сайт (Казахстан).</ref><ref>[http://hist.ctl.cc.rsu.ru/Don_NC/Middle/Polovci.htm Половецсем.]</ref>. ''(Египетра кыпчаксене [[мамлюксем]] тенĕ, вĕсен хушшинче çавăн пекех [[черкессем]], [[абхазсем]], [[грузинсем]] те пулнă).'' Урăхла каласан, унăн, Бейбарс султанăн, тăван çĕршывĕ — Кыпчак çеçенхирĕ (Дешт-и-Кыпчак). Çапла вара, кун пек [[ят]], Бейбарс тени, ку тăрăхра анлăн сарăлнă пулмалла. Вăт, çав ĕлĕкхи [[вăхăт]]сенче çакăн пек ят хальхи Патăрьел тăрăхне те пырса çакланма пултарнă. Анчах та ăна, вăл ята, уписаччĕлнĕ [[тутарсем]]пе çеç çыхăнтарма кирлĕ мар. [[Чăвашсем]] хушшинче те пулма пултарнă ун чухне çав ят.

Çавна май кунта [[Красноармейски районĕ]]нчи [[Чатукасси]] ялĕн ĕлĕкхи вырăсла ятне ('''Бибарсово'''-Чадукасы) аса илни те питĕ вырăнлă<ref>Валентинов А. [http://сувары.рф/ru/content/volzhskaya-bulgariya-i-d-bibarsovo-chadukasy Волжская Булгария и д. Бибарсово-Чадукасы.] — Красноармейское, 2013. — 56 с.</ref>.

В.Д.Димитриев профессор çырнинчен<ref>[В.Д.Димитриев] [http://gov.cap.ru/Spec/sitemap.aspx?id=1540369&gov_id=49 Мирное, по челобитью, присоединение Чувашии к Российскому государству] — Официальный портал органов власти Чувашской Республики</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|В ноябре 1551 года Хан Шах-Али раскрыл заговор '''Бибарса князя''', Кадыша богатыря, Карамыш улана и других задумавших отстранить его от престола и пригласить хана с Ногайской стороны. Все они были казнены. Имя Бибарс означает — князь, сильный как Барс: Би — князь, повелитель, господин. Барс — символ государства Волжской Булгарии}}<Куçару: >
{{Цитата вĕçĕ}}

== Çавăн пекех пăхăр ==
[[File:تمثال للسلطان الظاهر بيبرس.JPG|thumb|Бейбарс султтанăн [[Каир]]ти Наци Çар [[музей]]ĕнчи бронза бюсчĕ]]
* [[Бейбарс (эпос)]] — Египетри арабсем хушшинче сарăлнă, авторĕ паллă мар, эппин, фольклорла [[хайлав]] шутланать.
* [[Бейбарс I]] ([[1260]]—[[1277]]) — [[Египет]] тата [[Сири]] султтанĕ.
* [[Бейбарс II]] (?-[[1309]]) — [[Египет]] султтанĕ.
* [[Бейбарс (мичĕт)]] — [[Крым]]ра вырнаçнă тата халĕ ĕçлемен мичĕт.
* [[Бейбарыс]] — Казахстанри хоккей команди, [[Атырау]] хулинчен; [[2009]]-мĕш [[çул]]та никĕсленĕ.
* [[Бейбарыс (Казахстанри ял)]] — Казахстанри [[Атырау облаçĕ]]нчи ял, [[2006]]-мĕш çулччен "Чкалово" тенĕ.
* [[Бейбарс (фильм)]] — СССРта [[1989]]-мĕш çулта ÿкернĕ.
* [[Бейбарс султан (фильм)]] — Казахстан (СССР) тата Египет пĕрле ÿкернĕ (1989), "Бейбарс" фильмăн тăсăмĕ шутланать.
* [[Байбарис]] — Краснодар крайĕнчи хуттăр, ăна çавăн пекех "Байбарус" тесе те асăнаççĕ<ref>[http://ru.esosedi.org/RU/KDA/9416025/baybarus/ Россия ▹ Южный ФО ▹ Краснодарский край ▹ Отрадненский район ▹ Главная▹Байбарус] — esossedi сайт.</ref>.
* Байбарис — Краснодар крайĕнчи çав ятлă хуттăр çывăхĕнчи [[ту]], сăрт-ту тÿпемĕ.
* Байбарус — "Виçпĕрлĕх юнĕ" («Кровь Триединства» (Trinity Blood) аниме-сериалти персонаж, Империн императорла гвардийĕн командирĕ<ref>[https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/685938 Список персонажей «Крови Триединства»]</ref>.
* [[Бибарсов Мукаддас Аббасович]] ([[1960]] çур.) — Саратов обласĕн муфтийĕ, Мăссăлмансен Атăлçи Ăс-тĕн тытăмĕн ертÿçи, Пĕтĕм Раççейри мăссальмансен пĕрлĕхĕн çумпуçлăхĕ<ref>[http://dumso.ru/mufti Бибарсов Мукаддас Аббасович.]</ref>.

==Асăрхавсем==
{{асăрхавсем}}

== Вуламалли ==

== Каçăсем ==

{{Chuvash-geo-stub}}

[[Категори:Чăваш Енĕн юханшывĕсем]]

16:27, 19 Раштав уйӑхӗн 2018 вӑхӑтри верси

Пайпарăс
Характеристика
Шыв системи Пайпарăс → Пăла → Сĕве  → Атăл
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ
 • Вырнаçу Тутар Сăкăт ялĕн историлле çĕрĕсем
Шыв вăрри
 • Вырнаçу Пăла, Кивĕ Ахпӳрт (Патăрьел районĕ);
Вырнаçни
Патшалăх Раççей Федерацийĕ Раççей Федерацийĕ
Регион Чăваш Республики

ПайпарăсЧăваш Енн çĕрĕ тăрăх юхакан юханшыв, Пăла шывĕн сылтăм юппи. Хăшпĕр çăлкуçсенче, гиперкоррекци хыççăн хăваласа, уйрăмах вырăсла текстсенче, "Байбарус" тени тĕл пулать[1]. Тĕпчев ĕçĕнче "Пайпарăс" (вырăсла: Пайпарас) тесе асăннă[2]. Çавăн пекех, ахăртнех, çак çырмана пĕвелесен пулнă шыв пуххисене "Байбарус кÿлли" е "Байбарыс кÿлли" пек палăртнисем пур[3].

Тавралăхĕ

Тутар Сăкăт ялĕн историлле çĕрĕнчи çăлкуçсенчен пуçланать, Кословккă, Пăлакасси ялĕсен историлле çĕрĕсем витĕр иртсе Кивĕ Ахпÿрт ялне кĕрет, Пăлана юхса тухать.

Уйрăм ăславçă шухăшĕ (тĕрĕсрех каласан, унта халăхри халап пирки сăмах пырать)[2]:

<Куçару: Пăла çинчи çирĕплетнĕ вырăнсене хÿтĕлемешкен Мускав патшалăхĕ ахпÿртсене те явăçтарнă. Кăнтăр чикĕсене хÿтелекенсем валли Нухай каççи тĕлĕнчи çĕрсене уйăрнă, çапла вара "Тискер уйсем" шутланакан вырăна çынсем килсе лекнĕ. Нухай каççи тăршшĕпе хурал станĕсене вырнаçтарса тухнă. Хăрушлăхсене сирме хăйне майлă "телеграфпа" усă курнă. Палăртав кăвайчĕсемпе тата ялавсемпе систернĕ пĕрне-пĕри. Нухай каççине сыхлакансем пĕрре мар хĕрÿ тытаçăва кĕнĕ тăшманпа. Тăван çĕре сыхласа вĕсем Мускав патшалăхне те сыхланă. Пĕр çапăçура тăшманăн Пайпарăс ятлă çарпуçне вĕлернĕ те ял тулашĕнчи[4] çырмара пытарнă. Асăннă çырмана паян та Пайпарăс теççĕ.>

Хăшпĕр çăлкуçсем ку ята "Пайпарас" мар, "Байбарус" пек палăртаççĕ[5]:

<Куçару: 00:00 04 май 2006 ç. 3 май 2006 çул Кивĕ Ахпÿрт пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан тĕп шкулăн 7-8-мĕш класĕсем ерте пыракансемпе пĕрле мĕнпурĕ 43 çын "Çурхи Ырăлăх эрни" акци шучĕпе Пайпарăс (оригиналта — Байбарус) хĕррипе йывăçсемпе тĕмсем лартса тухнă. Пĕр кун хушшинче мĕнпурĕ 1052 йывăç лартнă. Хутшăнакансем пурте кăмăллă юлнă.>

Ялсем

Юханшыв ячĕн этимологийĕ

Чи пултараясла верси — çын ятĕнчен пулса кайнă (аяларах кăтартнă ыйтусене тата вĕсен хуравĕсене пăхăр)[6].

<Куçару: ilgiz-karina » 29 сен 2014, 22:29 Салям алейкум! Бейбарс ят пирки ыйту. Хăюллă эмир çинчен илтнĕ, анчах информаци сахал. Çавăнпа Сиртен ыйтатпăр: 1)Мăссăлмансем пĕтĕмĕшле илсен усă кураççĕ-и унпа? 2)Араб чĕлхипе епле çырăнать? 3)Пĕлтерĕшĕ мĕнле? 4)Ачана унашкал ят пама юрать-и? ДжазакАллаху хайран!>

<Куçару: administrator » 01 окт 2014, 17:08 Ва алейкум ассалам ва рахматуллахи ва баракатух.

Ва ийякум. 1)Кун пек ят пани халь çукпа пĕрех. Араб çĕршывĕсенче пачах та çук (вăл шутра ытти паллă мамлюксен ячĕсем те — Кутуз, Айбек т.ыт.те). Араб мар çĕршывсенче хушăран тĕл пулкалать (сăмахран, турккăсен Baybars). 2)Арабла بيبرس пек çырăнать. 3)Сăмах "бей" (тĕрĕк титулĕ — бай, бий, бек) тата "барс" (чĕрчун) тенисенчен тăрать. 4)Чару çук, ачана апла ят пама пулать, енчен те сайралăх шиклентермесен тата чылай мăсçальман çĕршывĕсенче пачах çукки пăшăрхантармасан.

Ĕнтĕ еплерех пулма пултарать-ха Патăрьел тарашĕнчи "Пайпарăс" тата çак "Бейбарс" хушшинчи çыхăну? Бейбарс I — вăтам ĕмĕрсенчи Египет султанĕ. Вăл хăй Египет сынни мар, кыпчак пулнă[7][8]. (Египетра кыпчаксене мамлюксем тенĕ, вĕсен хушшинче çавăн пекех черкессем, абхазсем, грузинсем те пулнă). Урăхла каласан, унăн, Бейбарс султанăн, тăван çĕршывĕ — Кыпчак çеçенхирĕ (Дешт-и-Кыпчак). Çапла вара, кун пек ят, Бейбарс тени, ку тăрăхра анлăн сарăлнă пулмалла. Вăт, çав ĕлĕкхи вăхăтсенче çакăн пек ят хальхи Патăрьел тăрăхне те пырса çакланма пултарнă. Анчах та ăна, вăл ята, уписаччĕлнĕ тутарсемпе çеç çыхăнтарма кирлĕ мар. Чăвашсем хушшинче те пулма пултарнă ун чухне çав ят.

Çавна май кунта Красноармейски районĕнчи Чатукасси ялĕн ĕлĕкхи вырăсла ятне (Бибарсово-Чадукасы) аса илни те питĕ вырăнлă[9].

В.Д.Димитриев профессор çырнинчен[10]:

<Куçару: >

Çавăн пекех пăхăр

Бейбарс султтанăн Каирти Наци Çар музейĕнчи бронза бюсчĕ

Асăрхавсем

  1. ^ 2006.05.04 Озеленена территория р.Байбарус. — Патăрьел районĕн официаллă сайчĕ
  2. ^ 1 тата 2 Казаков, Николай.Топонимика местного края. 7-мĕш класра вĕренекенĕн ĕçĕ.
  3. ^ Иванова А.С. Типология чувашских гидронимов. — Диссертаци (филологи ăславĕсен кандидачĕ) автореферачĕ.
  4. ^ Çĕнĕ Ахпÿрт пирки сăмах пырать кунта.
  5. ^ Новости » Озеленена территория р.Байбарус. — Патăрьел районĕн официаллă сайчĕ.
  6. ^ Мусульманские имена Форум Мусульманские имена.
  7. ^ Бейбарс Султан (1223–1277 гг.) — "Тарих" сайт (Казахстан).
  8. ^ Половецсем.
  9. ^ Валентинов А. Волжская Булгария и д. Бибарсово-Чадукасы. — Красноармейское, 2013. — 56 с.
  10. ^ [В.Д.Димитриев] Мирное, по челобитью, присоединение Чувашии к Российскому государству — Официальный портал органов власти Чувашской Республики
  11. ^ Россия ▹ Южный ФО ▹ Краснодарский край ▹ Отрадненский район ▹ Главная▹Байбарус — esossedi сайт.
  12. ^ Список персонажей «Крови Триединства»
  13. ^ Бибарсов Мукаддас Аббасович.

Вуламалли

Каçăсем