Савăл çырулăхĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Кĕске хыпарсем

Çуралнă кунĕ-çулĕ	~пирĕн эрăччен 3300 ç.
Çурална вырăнĕ	Икшывхушши
Пулса тухни	Малтанхи çырулăхĕ
Йĕрке	Идеографиллĕ; Сыпăклă; Хăш чух фонетикăллă.
Шучĕсем	Сыпăклă тата идеографиллĕ йĕркесен 300 — 900 паллисем; Вăтаçĕр тинĕсĕн тухăç çыранĕнче фонетикăллă адаптациленмелли 30 сас палли; Ватă-перси сыпăклă алфавичĕн 36 сас палли.
Вулани	Чи малтан сылтамран сулахайалла, юпаллă (колонкăсемпе); Кайран сулахайран сылтăмалла йĕрсемпе (пирĕн эрăччен 2400-2350 çç. ал çырăвĕсен тексчĕсенче; пирĕн эрăччен II пинçуллăхра монументсем çинче);
Чĕлхесем	Пĕрре те çура вунпӳ чĕлхесемпе диалект: шумер, элам, хуррит, аккад е ассири-вавилон, эблаит, ханаан, угарит, урарту, хетт, ватă-перси тата ыт. те.
Хут	Чи ватă паллă хутсем — Шумер патшалăхĕн административлă хучĕсен пуххи.
Усă курни	Халĕ уса курмаççĕ. Юлашки паллă хутне вавилон чĕлхипе пирĕн эрăччен 75 султа çырнă.
Халаплăх	Энксем тата тĕнче йĕркелĕхĕ

Истори

Çавăн пекех пăхăр

Аккад чĕлхи.

Каçăсем

Digital Hammurabi Project @ Johns Hopkins University (3D-сканирование клинописных табличек).
УРАРТСКИЕ КЛИНООБРАЗНЫЕ НАДПИСИ
(фр.) Досье BNF "Зарождение письменности"

п • с • т Тĕнчери çырулăхсем
Кун-çулĕ • Глиф • Графема • Дешифровка • Палеографи • Çыру системипе чĕлхесен ят-йышĕ • Тăвакансем

Консонант çырăвĕ	Арамей • Арап • Джави • Авалхи ливи • Еврей • Набати • Пахлави • Самар • Сири • Сăкăт • Угарит • Финики • Кăнтăр арави

Абугидăсем / Инди çырăвĕ	Бали • Батак • Бирма • Брахми • Бухид • Варанг-кшити • Тухăç нагари • Грантха • Гуджарати • Гупта • Гурмукхи • Деванагари • Кадамба • Кайтхи • Калинга • Каннада • Кхмер • Ланна • Лаос • Лепча • Лимбу • Лонтара • Малаялам • Манипури • Митхилакшар • Моди • Мон • Монгол • Нагари • Непал • Ория • Паллава • Ранджана • Реджанг • Саураштра • Сиддхаматрика • Сингал • Соёмбо • Судан • Тагал • Тагбанва • Такри • Тамил • Телугу • Тай • Тибет • Тохар • Хануноо • Хун • Шарада • Ява

Абугидăсем / Урăххисем	Бойд хăвăрт çырăвĕ • Канад сыпăклă • Кхароштхи • Мероит • Питман хăвăрт çырăвĕ • Поллард çырăвĕ • Соранг Сомпенг • Тана • Томас хăвăрт çырăвĕ • Эфиоп

Йĕрлĕ алфавитсем	Авеста • Агва • Эрмен • Басса • Бютхакукия • Вагиндра • Венгр рунисем • Глаголица • Гот • Грегг хăвăрт çырăвĕ • Грек-ибери • Грек • Грузин • Гьирокастро • Дезерет • Авалхи пермь • Авалхи тĕрĕк • Кириллица • Копт • Латиница • Мандей • Малоази • Тĕнчери фонетика • Маньчжур • Нко • Обэри-Окаимэ • Огами • Ол-чики • Рунăсем • Çурçĕр этрус • Сомали • Ватă монгол • Авалхи ливи (Тифинаг) • Эльбасан • Этрус • Хангыль

Йĕрлĕ мар алфавитсем	Брайль шрифчĕ • Морзе азбуки • Мун шрифчĕ • Оптик телеграфĕ • Семафор азбуки • Тĕнчери сигналсен пухăмĕ • Тĕрме азбуки

Идео- тата Пиктограммăсем	Ацтек • Донгба • Месоамерикан • Микмак • Миштек • Нсибиди • Токапу

Логограф çырăвĕ	Китай: Йăларан • Çăмăллатни • Тьы-ном • Кандзи • Ханчча Китайран пулса тухнисем: Кидань • Чжуань • Чжурчжэнь Лого-силлабиллисем: Анатоль • И • Савăл çырулăхĕ • Майя • Тангут Лого-консонантли: Демоти • Икĕпат иероглиф • Иерат

Сыпăклă çыру	Афака • Ваи • Геба • Авалхи перс • И • Катакана • Кикакуи • Кипр • Кпелле • Б йĕрĕллĕ çыру • Манъёгана • Нюй-шу • Хирагана • Чероки • Югтун

Куçăмлă сыпăк-алфавитлисем	Палеоиспан • Чжуинсем

Тĕвĕллĕ системăсем	Кипу • Китайри тĕвĕллĕ çыру

Шифр уçманнисем	Пайпăл • Авалхи ханаан • Иссык • Кипр-миной • Крит иероглифĕсем • А йĕрлĕ çыру • Миштек • Инд айлăмĕн • Цзяху • Ронго-ронго • Войнич алçырăвĕ • Символы культуры полей погребальных урн • Протосинай • Диспилио тапăлĕ • Тэртэр çырнисем • Фест дискĕ

Шутласа кăларнисемпе туйăнаканнисем (?)	Славянсен Христосчен çырулăхĕн тупсăмĕ • Кирт • Сарати • Тенгвар

Çавăн пекех пăхăр	Мнемоника • Стенографи • Носители: Хут • Тăм тапăлĕ • Папирус • Пергамент (Палимпсест)