Хунсем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Andreevart (Сӳтсе яв | хушни)
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
Andreevart (Сӳтсе яв | хушни)
22-мĕш йĕрке: 22-мĕш йĕрке:
Хунсем [[Вăтам Ази]]рен [[Çурçĕр Кавказ]]па Меоти (Азов) кӳлли таврашне пирĕн эрăри [[370]]-[[374]]-мĕш çулсенче хăпса тухнă. Вĕсене ун чухне [[Паламар]] патша ертсе пынă.
Хунсем [[Вăтам Ази]]рен [[Çурçĕр Кавказ]]па Меоти (Азов) кӳлли таврашне пирĕн эрăри [[370]]-[[374]]-мĕш çулсенче хăпса тухнă. Вĕсене ун чухне [[Паламар]] патша ертсе пынă.


Ку хушăра [[Туран]]ра пурăнакан авалхи чăваш йăхĕсем пурте: [[чăвашсем]] те, [[сăкăтсем]] те, [[сăварсем]] те, [[массакетсем]] те, [[шăхальсем]] те, [[уписем]] те, [[саккисем]] те, [[эссекӳльсем]] те хунсен уртине кĕнĕ. Çак [[374]] çултан пуçласа вара [[Халăхсен Аслă Куçса Кайăвĕ]] (Великое Переселение Народов) пуçланнă. <blockquote>"Весь Восток задрожал при внезапно разнесшихся вестях, что от крайних пределов Меотиды, между ледяным Танаидом и свирепыми народами Массагетов, где Александровы запоры сдерживают дикие племена скалами [[Кавказ]]а, вырвались рои гуннов, которые, летая туда и сюда на быстрых конях, все наполняли резней и ужасом".—</blockquote> çырать [[IV ĕмĕр|IV]] — [[V ĕмĕр]]сенче пурăннă христиан çыравçи Иероним.
Ку хушăра [[Туран]]ра пурăнакан авалхи чăваш йăхĕсем пурте: [[чăвашсем]] те, [[сăкăтсем]] те, [[сăварсем]] те, [[массакетсем]] те, [[шăхальсем]] те, [[уписем]] те, [[саккисем]] те, [[эссекӳльсем]] те хунсен уртине кĕнĕ. Çак [[374]] çултан пуçласа вара [[Халăхсен Аслă Хускалăвĕ]] пуçланнă. <blockquote>"Весь Восток задрожал при внезапно разнесшихся вестях, что от крайних пределов Меотиды, между ледяным Танаидом и свирепыми народами Массагетов, где Александровы запоры сдерживают дикие племена скалами [[Кавказ]]а, вырвались рои гуннов, которые, летая туда и сюда на быстрых конях, все наполняли резней и ужасом".—</blockquote> çырать [[IV ĕмĕр|IV]] — [[V ĕмĕр]]сенче пурăннă христиан çыравçи Иероним.


{{Хунсен ĕмпĕвĕсем}}
{{Хунсен ĕмпĕвĕсем}}

18:04, 26 Раштав уйӑхӗн 2020 вӑхӑтри верси

Хунсем

Хунсем алансемпе çапăçаççĕ (Петер Гайгер ӳкерчĕкĕ)
Чĕлхе Хун чĕлхи[1]
Тĕн хунсен тĕнĕ[2]
Расă тĕсĕ монголоидсем[3]
Кĕрет  прототĕрĕксем[4]
Пулса кайни хунну, укăрсем, сарматсем[5]

Хунсем, — II—IV ĕмĕрсенче Урал тăрăхĕнче укăр тата сармат йăхĕсенчен пулса тухнă, II ĕмĕрте ку вырăна Китай çеçенхирĕнчен куçнă тĕрĕк чĕлхипе калаçакан хуннусенчен йĕркеленнĕ халăх.

II ĕмĕрте Вăта Азирен куçса килнĕ, IV ĕмĕрсенче Уралçинче тĕрĕк чĕлхиллĕ хунну йăхĕсен тата вырăнти укăрсемпе сарматсен йăх пĕрлешĕвĕ[5], IV ĕмĕрĕн 70-мĕш çулĕсенче Тухăç Европăна çĕмĕрсе кĕнĕскерсем. Хунсен патшалăхĕ Атăлран Рейна çити тытăнса тăнă. Аттила патша тата çарпуçĕ чухне (V ĕмĕрĕн варри) романсен анăç енне туртса илесшĕн кĕрешнĕ. Хунсен тĕп вырнаçăвĕ Паннонире пулнă, каярах кунта аварсем, тепĕртакран — венгрсем вырнаçнă.

Кун-çулĕ

Пирĕн эрăччен хунсем Монголи çеçенхирĕсенче пурăннă.

Хунсем Вăтам Азирен Çурçĕр Кавказпа Меоти (Азов) кӳлли таврашне пирĕн эрăри 370-374-мĕш çулсенче хăпса тухнă. Вĕсене ун чухне Паламар патша ертсе пынă.

Ку хушăра Туранра пурăнакан авалхи чăваш йăхĕсем пурте: чăвашсем те, сăкăтсем те, сăварсем те, массакетсем те, шăхальсем те, уписем те, саккисем те, эссекӳльсем те хунсен уртине кĕнĕ. Çак 374 çултан пуçласа вара Халăхсен Аслă Хускалăвĕ пуçланнă.

"Весь Восток задрожал при внезапно разнесшихся вестях, что от крайних пределов Меотиды, между ледяным Танаидом и свирепыми народами Массагетов, где Александровы запоры сдерживают дикие племена скалами Кавказа, вырвались рои гуннов, которые, летая туда и сюда на быстрых конях, все наполняли резней и ужасом".—

çырать IVV ĕмĕрсенче пурăннă христиан çыравçи Иероним.


Хунсен ĕмпĕвĕсем
Атăл | Ирнак | Моте | Пӳçӳйттан | Çиликкат | Çинçипул | Тинĕс | Улат | Хуханье | Эллак |

Çавăн пекех

Вуламалли

Асăрхавсем

  1. ^ Тенишев Э. Р. Гуннов язык // Языки мира: Тюркские языки. - М., 1997. - С. 52-53
  2. ^ Артамонов М. И. История хазар. Л.: Изд-во Гос. Эрмитажа, 1962.
  3. ^ Кляшторный С. Г., Савинов Д. Г. Степные империи древней Евразии. СПб: 2005. 346 с.
  4. ^ Бернштам А. Н. Очерк истории гуннов. Л.: ЛГУ. 1951. 256 с.
  5. ^ 1 тата 2 Гунны в БСЭ

Каçăсем