Нумайхысаклăх: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

09:06, 8 Нарӑс уйӑхӗн 2021 вӑхӑтри верси

Нумайхысаклăх, эпир хăнăхнă уçлăхра — виçĕ виçеллĕ нумайхысаклăх (кун пирки, чĕмсĕрлех йĕркипе, каламасăр та хăварма пулать) — никĕслевсене тивĕçтерекен виçĕ виçеллĕ евклид уçлăхĕнчи вĕçсĕр мар шутлă лаптак нумай кĕтеслĕхсен пĕрлешĕвĕ (анчах кунашкал çийпе чикĕленекен ĕскере хăйне те çак терминпа палăртма пулать).

Кирек епле нумайкĕтеслĕхĕн кашни аякĕ çав хушăрах урăх («çумĕнчи») нумайкĕтеслĕхĕн аякĕ пулать;
Нумайхысаклăхăн кирек епле нумайкĕтеслĕхĕнчен, ыттисем урлă каçса, кирек епле нумай кĕтеслĕхе çитме пулать.

Çак нумайкĕтеслĕхсене хысаксем, вĕсен енĕсене — нумайхысаклăхăн аякĕсем, тăррисене — тăрăсем тесе палăртаççĕ. Нумайхысаклăхсенчен чи ансаттисем — мăкăрăлчăк нумай хысаклăхсем (евклид уçлăхĕн вĕçсĕр мар çавнашкал аййышĕн чикки, хăшĕ (аййыш) унăн вĕçсĕр мар çурма уçлăхсен хĕресленĕвĕ пулса тăрать).

Нумайхысаклăхăн виçĕ хапаллă уçлăхри ăнланăвне пĕтĕмлетсе, n-виçеллĕ нумайхысаклăх тени патне пырса тухаççĕ.

Палăртăвăн виçĕ варианчĕ

Нумай хысаклăх палăртăвĕн 2 шухăш-пĕлтерĕшĕ:

1. Тӳрем хупăнчăк хуçăлчăксем (пĕр-пĕрне касса каяканнисем пулсан та);
2. Хуçăлчăксемпе карталанă тӳремĕн пайĕсем.

Иккĕмĕш тĕслĕхĕнче нумайкĕтеслĕх татăкĕсенчен çыпăçтарнă çийĕ нумайхысаклăх пулать. сем Çак çи хăйне хăйех касса каять пулсан, вăл геометри кĕлеткин тулли çийĕ пулать, вăлах нумай хысаклăх шутланать; çакăнтан виççĕмĕш палăрту çуралать.

@@ 1-мĕш йĕрке: / 1-мĕш йĕрке: @@
+[[File:Hexahedron.png|thumb|Hexahedron]]
-'''Нумай хысаклăх''', тĕрĕсрех '''виçĕ виçеллĕ нумай хысаклăх''' — аялти никĕссене тивĕçтерекен виçĕ виçеллĕ [[евклид уçлăхĕ]]нчи вĕçĕмлĕ шутлă тӳрем [[нумай кĕтеслĕх]]ĕсен пĕрлешĕвĕ:
+[[File:Dodecahedron.gif|thumb|Dodecahedron]]
-#кирек епле нумай кĕтеслĕхĕн кашни енĕ çав хушăрах урăх (тепĕррин çеç), «çумĕнчи» ятлă нумай кĕтеслĕхĕн енĕ пулать;
+'''Нумайхысаклăх''', эпир хăнăхнă уçлăхра —  '''виçĕ виçеллĕ нумайхысаклăх''' (кун пирки, чĕмсĕрлех йĕркипе, каламасăр та хăварма пулать) — никĕслевсене тивĕçтерекен виçĕ виçеллĕ [[евклид уçлăхĕ]]нчи вĕçсĕр мар шутлă лаптак [[нумай кĕтеслĕх]]сен пĕрлешĕвĕ (анчах кунашкал çийпе чикĕленекен ĕскере хăйне те çак терминпа палăртма пулать).
-#(çыхăнуллăх) Нумай хысаклăхăн кирек епле нумай кĕтеслĕхĕнчен çумĕнчисем урлă каçса кирек епле нумай кĕтеслĕхе çитме пулать.
+#Кирек епле нумайкĕтеслĕхĕн кашни аякĕ çав хушăрах урăх («çумĕнчи»)  нумайкĕтеслĕхĕн аякĕ пулать;
+#Нумайхысаклăхăн кирек епле нумайкĕтеслĕхĕнчен, ыттисем урлă каçса, кирек епле нумай кĕтеслĕхе çитме пулать.
-Çак нумай кĕтеслĕхсене '''хысаксем''', вĕсен енĕсене — нумай хысаклăхăн '''аяк пĕрчисеми''', тăррисене — '''тăрăсем''' тесе палăртаççĕ.
+Çак нумайкĕтеслĕхсене '''хысаксем''', вĕсен енĕсене — нумайхысаклăхăн '''аякĕсем''', тăррисене — '''тăрăсем''' тесе палăртаççĕ.
-Нумай хысаклăхсенчен ахаллисем — кăрăлчăк нумай хысаклăхсем, евклид уçлăхĕн чаракланă нумайлăх айĕн чиккийĕ вĕçĕмлĕ çурма уçлăхсен шучĕсен пĕр пĕрне касса кайнă пайĕ пулать.
+Нумайхысаклăхсенчен чи ансаттисем — мăкăрăлчăк нумай хысаклăхсем (евклид уçлăхĕн вĕçсĕр мар  çавнашкал аййышĕн чикки, хăшĕ (аййыш) унăн вĕçсĕр мар çурма уçлăхсен хĕресленĕвĕ пулса тăрать).
-Нумай хысаклăхăн ăнланăвне индуктивлă виçелĕх енчен пĕтĕмлетсе, '''''n''-виçеллĕ нумай хысаклăх''' теççĕ.
+Нумайхысаклăхăн виçĕ хапаллă уçлăхри ăнланăвне  пĕтĕмлетсе, '''''n''-виçеллĕ нумайхысаклăх''' тени патне пырса тухаççĕ.
 == Палăртăвăн виçĕ варианчĕ ==
@@ 14-мĕш йĕрке: / 16-мĕш йĕрке: @@
 Иккĕмĕш тĕслĕхĕнче нумайкĕтеслĕх татăкĕсенчен çыпăçтарнă [[çийĕ]] нумайхысаклăх пулать.
+сем
 Çак çи хăйне хăйех касса каять пулсан, вăл геометри кĕлеткин тулли çийĕ пулать, вăлах нумай хысаклăх шутланать; çакăнтан виççĕмĕш палăрту çуралать.