Вăтăркăр: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

06:18, 11 Ҫурла уйӑхӗн 2021 чухнехи хальхи верси

Вăтăркăр — (утуркур) V-VII ĕмĕрсенче Танпа Кубань хушшинчи хирсенче куçса пурăннă тухăç пăлхарсен йăхĕ. Атăл ĕмпӳн Ирнак ятлă ывăлĕ ертсе çӳренĕ йăхран пулса кайнă^[1].

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

VI ĕмĕрте кăтăркăр текен анăç пăлхарсен йăхĕпе вăрçса пурăннă пулнă. 568 çул патнелле Тĕрĕк хаканлăхĕн йышне кĕнĕ пулнă^[2]. 633 çулта аварсемпе çапăçнă хыççăн хăтăлса юлнă кăтăркăрсем вăтăркăрсемпе пĕрлешеççĕ.^[3] 670 çулта хасарсем вăтăркăрсене çапăçура çĕнтернĕ хыççăн вăтăркăр халăхĕ темиçĕ ушкăна пайланса каять. Пĕр ушкăнĕ 679 çулта Тан шывĕ урлă каçса Висантти ĕмпӳлĕхĕн Месĕй и Хăраккĕй ятлă тăрăхĕсене ярса илсе Пĕррĕмĕш Пăлхар патшалăхне йĕркелет^[4]. Тепĕр ушкăнĕ Атăлпа Чулман Атăл хушшинче Атăлçи Пăлхар патшалăхне йĕркелесе ярать.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Хасар кун-çулĕ (вырăсла) 2009 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
^ Тĕрĕксен пулса кайнипе авар тапăнăвĕ (вырăсла)
^ Л. Н. Гумилёв Древняя Русь и Великая степь.
^ Кун-çул (вырăсла) 2019 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

</noinclude>

[1] Хасар кун-çулĕ (вырăсла) 2009 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.

[2] Тĕрĕксен пулса кайнипе авар тапăнăвĕ (вырăсла)

[3] Л. Н. Гумилёв Древняя Русь и Великая степь.

[4] Кун-çул (вырăсла) 2019 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 1-мĕш йĕрке: / 1-мĕш йĕрке: @@
 [[File:NE 600ad.jpg|thumb|300px|Европа 600 çулта, вăтăркăрсемпе кӳршĕ халăхсене кăтартнă.]]
-'''Вăтăркăр''' — (утуркур) V-VII ĕмĕрсенче [[Тан]]па [[Кубань (юханшыв)|Кубань]] хушшинчи хирсенче куçса пурăннă тухăç [[пăлхар]]сен йăхĕ. [[Аттил|Атăл]] ĕмпӳн [[Ирнак]] ятлă ывăлĕ ертсе çӳренĕ йăхран пулса кайнă<ref>[http://khazar.hoha.ru/400.html Хасар кун-çулĕ (вырăсла)]</ref>.
+'''Вăтăркăр''' — (утуркур) V-VII ĕмĕрсенче [[Тан]]па [[Кубань (юханшыв)|Кубань]] хушшинчи хирсенче куçса пурăннă тухăç [[пăлхар]]сен йăхĕ. [[Аттил|Атăл]] ĕмпӳн [[Ирнак]] ятлă ывăлĕ ертсе çӳренĕ йăхран пулса кайнă<ref>[http://khazar.hoha.ru/400.html Хасар кун-çулĕ (вырăсла)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091214192010/http://khazar.hoha.ru/400.html |date=2009-12-14 }}</ref>.
 == Кун-çулĕ ==
-[[VI ĕмĕр]]те [[кăтăркăр]] текен анăç [[пăлхар]]сен йăхĕпе вăрçса пурăннă пулнă. [[568]] çул патнелле [[Тĕрĕк хаканлăхĕ]]н йышне кĕнĕ пулнă<ref>[http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/ver/05.php Тĕрĕксен пулса кайнипе авар тапăнăвĕ (вырăсла)]</ref>. 633 çулта [[авар]]семпе çапăçнă хыççăн хăтăлса юлнă [[кăтăркăр]]сем вăтăркăрсемпе  пĕрлешеççĕ.<ref>Л. Н. Гумилёв Древняя Русь и Великая степь.</ref> 670 çулта [[хасарсем]] вăтăркăрсене çапăçура çĕнтернĕ хыççăн вăтăркăр халăхĕ темиçĕ ушкăна пайланса каять. Пĕр ушкăнĕ [[679]] çулта [[Тан]] шывĕ урлă каçса [[Висантти ĕмпӳлĕх]]ĕн [[Месĕй]] и [[Хăраккĕй]] ятлă тăрăхĕсене ярса илсе [[Пĕррĕмĕш Пăлхар патшалăх]]не йĕркелет<ref>[http://www.eurobereg.ru/articles/bulgaria/eu/history/ Кун-çул (вырăсла)]</ref>. Тепĕр ушкăнĕ [[Атăл]]па [[Чулман Атăл]] хушшинче [[Атăлçи Пăлхар]] патшалăхне йĕркелесе ярать.
+[[VI ĕмĕр]]те [[кăтăркăр]] текен анăç [[пăлхар]]сен йăхĕпе вăрçса пурăннă пулнă. [[568]] çул патнелле [[Тĕрĕк хаканлăхĕ]]н йышне кĕнĕ пулнă<ref>[http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/ver/05.php Тĕрĕксен пулса кайнипе авар тапăнăвĕ (вырăсла)]</ref>. 633 çулта [[авар]]семпе çапăçнă хыççăн хăтăлса юлнă [[кăтăркăр]]сем вăтăркăрсемпе  пĕрлешеççĕ.<ref>Л. Н. Гумилёв Древняя Русь и Великая степь.</ref> 670 çулта [[хасарсем]] вăтăркăрсене çапăçура çĕнтернĕ хыççăн вăтăркăр халăхĕ темиçĕ ушкăна пайланса каять. Пĕр ушкăнĕ [[679]] çулта [[Тан]] шывĕ урлă каçса [[Висантти ĕмпӳлĕх]]ĕн [[Месĕй]] и [[Хăраккĕй]] ятлă тăрăхĕсене ярса илсе [[Пĕррĕмĕш Пăлхар патшалăх]]не йĕркелет<ref>[http://www.eurobereg.ru/articles/bulgaria/eu/history/ Кун-çул (вырăсла)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191214023801/http://www.eurobereg.ru/articles/bulgaria/eu/history/ |date=2019-12-14 }}</ref>. Тепĕр ушкăнĕ [[Атăл]]па [[Чулман Атăл]] хушшинче [[Атăлçи Пăлхар]] патшалăхне йĕркелесе ярать.
 == Асăрхавсем ==

п • с • т Хунсем
Импери	Тĕп хула — Гунигард Патшалăхсем: Гунналанд • Джидан • Кавказ Хун Енĕ Пурăнан халăх: хунсем • сарматсем • сăварсем • акацирсем • оногурсем • кăтăркăрсем • вăтăркăрсем • антсем • славянсем

Тытăмçăсем	Арканиччен (453): Паламар (360—378) • Балтазар (378—390) • Улдин (390 — до 409 или 410) • Донат (412-чен) • Харатон (412 тĕлн.) • Октар (430-чен) • Руа (434-чен) • Айбарс • Мундзук (390—434) • Бледа (434—444) • Атăл (434—453) Аркансан Тулдила (453 хыççăн) • Эллак (453—454) • Тинĕс (454—469) • Карадах (450-мĕшсем) • Джураш (477—515) • Грод (520—534) • Мугел • Ирнак • Элп-Илитвер

Вăрçă ĕçĕ	Вăрçăсем: гот-хун • хун-дан • хун-рим • хун-висанти • хун-перс • Хун-китай Çапăçнисем: Нарбонн патĕнче • Каталаун уйĕнче • Недао патĕнче

Каланисем	Приск элчелĕхĕ • Аттил пирки халапсем • Гетика • Хервёр çинчен сага • Тидрек пирки сага • Аслă Эдда • Нибелунгсем çинчен юрлани • Хильдебранд çинчен юрлани

Çыхăннă темăсем	Атăл тата Руç • Халăхсен Аслă Хускалăвĕ • Азири хунсем • шурă хунсем • хионитсем • хун чĕлхи • хунну чĕлхи
Çав. пекех: Евразири юркăнсем • Ант пĕрлешĕвĕ • Скиф Ен • Ойум • Гог тата Магог • Гунор тата Магор • Авитохол • 535—536 çулсенче сивĕтни