Фукс Александра Андреевна

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Alexandra Fuchs

Александра Андреевна Фукс, çуралнă чухнехи хушамат Апехтина (1805-мĕш çултан каярах мар çуралнă, Хусан кĕперни — 4-мĕш, февраль, 1853-мĕш çул) — вырăс поэтесси, этнографилле тĕрленчĕксен тата мемуарсен авторĕ. Г. П. Каменев поэтăн йăхсемĕ, Хусан университечĕн прахвиссăрĕн тата ректорĕн Карл Фёдорович Фуксăн арăмĕ.

В. Г. Родионов прахвиссăр палăртнă тăрăх, Шупашкар уесĕнчи Апехтинсем чăвашран тухнă çынсем пулнă[1].

«Записки Александры Фукс о чувашах и черемисах Казанской губернии» кĕнеке (1840) пирки.

Ку кĕнеке Александара Андреевна ячĕпе тухнă пулин те, чăннипе унăн пĕр пайĕ Карл Фукс çырнисенчен тăрать. Çапла вара ăна вулаканăн çак икĕ çын каланисене уйăрса илме пĕлмелле. Хăшпĕр чухне икĕ авторăн шухăшĕсем çав тери вăйлăн уйрăлса тăнине палăртас пулать.

А. А. Фукс чăвашсен авалхи çырулăхĕ пирки калани:

<Куçару: ...çапларах пăхатăп чăваш сăмахлăхĕн тĕслĕхĕ çине, ăна хутла пĕлмен тата ытти йăхташĕсемпе пĕрле хăйĕн туйăмĕсене палăртма кирлĕ тăван саспаллисене çухатнă юрăçа итленĕ хыççăн çырса илме тивнĕ>

Карл Фукс çапла хирĕçлет:

<Куçару: ку халăхăн литература пек япала ним те тупăнмасть, мĕншĕн тесен ни сапаллийĕсем, ни историлле халапĕсем çук>

В. Г. Родионов çакна курать те, кунта Александара Андреевнан сасартăк «чăваш юнĕ» вăраннă пулĕ тет.

Татах Карл Фукс каланинчен, Г. Аноров çырнисене илсе кăтартать[2]:

<Куçару: >

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Родионов В. Г. Чăваш литератури. 18-19 ĕмĕрсем. Шупашкар, 2006 // с. 427
  2. ^ А. Фукс, К.Фукс. Записки о чувашах 2020 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнче архивланӑ. — ПОРТАЛ ОРГАНОВ ВЛАСТИ ЧУВАШСКОЙ РЕСПУБЛИКИ. Официальный интернет-портал

Çăлкуçсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Лавровский К. В., Пономарев П. А. К. Ф. Фукс и его время // Казанский литературный сборник. — 1878. — С. 223—538.
  • Русский биографический словарь: В 25 т. / А. А. Половцов. — М., 1896—1918. — Том 21. — С. 242.
  • Быков П. В. Фукс, Александра Андреевна // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
  • Бобров Е. А. А. А. Фукс и казанские литераторы 30-40-х годов // Русская старина. — 1904. — Июнь. — Т. 18. — С. 5-35.
  • Бобров Е. А. А. А. Фукс и казанские литераторы 30-40-х годов // Русская старина. — 1904. — Июль. — Т. 19. — С. 5-35.
  • Бобров Е. А. А. С. Пушкин в Казани // Пушкин и его современники: Материалы и исследования. — СПб., 1906. — Т. 1, вып. 3. — С. 23-67.
  • Фукс А. А. А. С. Пушкин в Казани // А. С. Пушкин в воспоминаниях современников. — М., 1974. — Т. 2. — С. 217—221.
  • Воздвиженский В. Г., Точеный О. П. Бывший дом профессора К. Ф. Фукса, который в 1833 г. посетил А. С. Пушкин // Материалы Свода памятников истории и культуры РСФСР: Татарская АССР. — М., 1984. — Ч. 1. — С. 126—128. — (Сб. науч. тр. / НИИ культуры; № 129).
  • Алиев И. А. Александра Андреевна Фукс (Апехтина): жизнь и деятельность. Ч. 1(ĕçлемен каçă) // Сайт АНО «Немецкий дом РТ». — 25 мая 2010 года.
  • Алиев И. А. Александра Андреевна Фукс (Апехтина): жизнь и деятельность. Ч. 2(ĕçлемен каçă) // Сайт АНО «Немецкий дом РТ». — 26 мая 2010 года.