Çăлтăрлăх страницӑн кодне пӑхни

[[Ӳкерчĕк:Orion constellation map ru lite.png|thumb|300px|[[Орион (çăлтăрлăх)|Орион]] çăлтăрлăхĕ]]
{{Пĕлтерĕшсем|Çăлтăрлăх (пĕлтерĕшсем)}}
:''Ку ăнлава '''[[Çăлтăр кĕпĕрленчĕкĕ]]''' тенипе пăтраштармалла мар''
'''Çăлтăрлăх''', — çăлтăрлă тӳпере [[çăлтăр]]сене çăмăлрах тупмашкăн йышăннă тӳпе лаптăкĕсем.

'''Çăлтăрлăхсем''' е '''çăлтăр ушкăнĕсем''' — хальхи [[астрономи]]ре çăлтăрсене тӳпере тупма ансат пулма тӳпе сферине пайсене уйăрнă. Хăй евĕрлĕ кĕлеткене пуçтарăнакан йăлтăр [[çăлтăр]]сене аваллăхра çăлтăрлăхсем тенĕ.

== Çăлтăрсем,  çăлтăр ушкăнĕсем, çăлтăр кĕпĕрленчĕкĕсем,... ==
* [[Алтăр çăлтăр]] (Большая Медведица)
* [[Элкер (çăлтăрсен кĕпĕрленчĕкĕ)|Ĕлкĕр]] е [[Элкер (çăлтăрсен кĕпĕрленчĕкĕ)|Ала çăлтăр]] (Плеяды) 
* [[Кĕвенте (çăлтăрлăх)|Кĕвенте]] (Орион)
* [[Поляр çăлтăрĕ|Çурçĕр çăлтăрĕ]] е [[Поляр çăлтăрĕ|Тимĕр Шалча]] (Поляр çăлтăрĕ)

[[Тĕнче астрономи пĕрлешĕвĕ]] официаллă 88 çăлтăрлăха палăртнă. Таблицăра çаплах латин ячĕсене ят тата камăнлăх ӳкĕмĕсенче çырнă.

{| border="1" class="wikitable sortable"
|-
|Чăваш ячĕ||Латин ячĕ (ят ӳкĕмĕ)||Латин ячĕ (камăнлăх ӳкĕмĕ)||Кĕскетни||Лаптăк (тв. градус)||6 çутăрах çăлтăр хисепĕ<sup>m</sup>,0<ref>{{cite book|title=Справочник любителя астрономии|author=Куликовский Петр Григорьевич|year=1971|isbn=5836003033|publisher=М. УРСС}}</ref>
|-
|[[Андромеда (çăлтăрлăх)|Андромеда]]||Andromeda||Andromedae||And||722||100
|-
|[[Йĕкĕрешсем(çăлтăрлăх)|Йĕкĕрешсем]]||Gemini||Geminorum||Gem||514||70
|-
|[[Алтăр Çăлтăр|Алтăр çăлтăр]]||Ursa Major||Ursae Majoris||UMa||1280||125
|-
|[[Пысăк Йытă|Пысăк Йытă]]||Canis Major||Canis Majoris||CMa||380||80
|-
|[[Тараса (çăлтăрлăх)|Тараса]]||Libra||Librae||Lib||538||50
|-
|[[Шывтăкан (çăлтăрлăх)|Шывтăкан]]||Aquarius||Aquarii||Aqr||980||90
|-
|[[Лавçă (çăлтăрлăх)|Возничий]]||Auriga||Aurigae||Aur||657||90
|-
|[[Кашкăр (çăлтăрлăх)|Кашкăр]]||Lupus||Lupi||Lup||334||70
|-
|[[Волопас (çăлтăрлăх)|Волопас]]||Bootes||Bootis||Boo||907||90
|-
|[[Вероника çӳçĕсем (çăлтăрлăх)|Вероника çӳçĕсем]]||Coma Berenices||Comae Berenices||Com||386||50
|-
|[[Çăхан (çăлтăрлăх)|Çăхан]]||Corvus||Corvi||Crv||184||15
|-
|[[Геркулес (çăлтăрлăх)|Геркулес]]||Hercules||Herculis||Her||1225||140
|-
|[[Гидра (çăлтăрлăх)|Гидра]]||Hydra||Hydrae||Hya||1303||130
|-
|[[Кăвакарчăн (çăлтăрлăх)|Кăвакарчăн]]||Columba||Columbae||Col||270||40
|-
|[[Вĕшле Йытăсем|Вĕшле Йытăсем]]||Canes Venatici||Canum Venaticorum||CVn||565||30
|-
|[[Хĕр (çăлтăрлăх)|Хĕр]]||Virgo||Virginis||Vir||1294||95
|-
|[[Дельфин (çăлтăрлăх)|Дельфин]]||Delphinus||Delphini||Del||189||30
|-
|[[Аçтаха (çăлтăрлăх)|Аçтаха]]||Draco||Draconis||Dra||1083||80
|-
|[[Единорог (çăлтăрлăх)|Единорог]]||Monoceros||Monocerotis||Mon||482||85
|-
|[[Жертвенник (çăлтăрлăх)|Жертвенник]]||Ara||Arae||Ara||237||30
|-
|[[Сăрлавӳнерçĕ (çăлтăрлăх)|Сăрлавӳнерçĕ]]||Pictor||Pictoris||Pic||247||30
|-
|[[Жираф (çăлтăрлăх)|Жираф]]||Camelopardalis||Camelopardalis||Cam||757||50
|-
|[[Тăрна (çăлтăрлăх)|Тăрна]]||Grus||Gruis||Gru||366||30
|-
|[[Мулкач (çăлтăрлăх)|Мулкач]]||Lepus||Leporis||Lep||290||40
|-
|[[Çĕлен Йăтавçи|Çĕлен Йăтавçи]]||Ophiuchus||Ophiuchi||Oph||948||100
|-
|[[Çĕлен (çăлтăрлăх)|Çĕлен]]||Serpens||Serpentis||Ser||637<ref>Змея иккĕне пайланă: Çĕлен пуçĕ (Serpens Caput, 429 тв. градус) тата Çĕлен хӳри (Serpens Cauda, 208 тв. градус).</ref>||60
|-
|[[Ылтăн Пулă (çăлтăрлăх)|Ылтăн Пулă]]||Dorado||Doradus||Dor||179||20
|-
|[[Индей (çăлтăрлăх)|Индей]]||Indus||Indi||Ind||294||20
|-
|[[Кассиопея (çăлтăрлăх)|Кассиопея]]||Cassiopeja||Cassiopejae||Cas||598||90
|-
|[[Киль (çăлтăрлăх)|Киль]]||Carina||Carinae||Car||494||110
|-
|[[Кит (çăлтăрлăх)|Кит]]||Cetus||Ceti||Cet||1231||100
|-
|[[Козерог (çăлтăрлăх)|Козерог]]||Capricornus||Capricorni||Cap||414||50
|-
|[[Компас (çăлтăрлăх)|Компас]]||Pyxis||Pyxidis||Pyx||221||25
|-
|[[Корма (çăлтăрлăх)|Корма]]||Puppis||Puppis||Pup||673||140
|-
|[[Лебедь (çăлтăрлăх)|Лебедь]]||Cygnus||Cygni||Cyg||804||150
|-
|[[Арăслан (çăлтăрлăх)|Арăслан]]|||Leo|Leonis||Leo||947||70
|-
|[[Вĕçевçĕ Пулă (çăлтăрлăх)|Вĕçевçĕ Пулă]]||Volans||Volantis||Vol||141||20
|-
|[[Лира (çăлтăрлăх)|Лира]]||Lyra||Lyrae||Lyr||286||45
|-
|[[Тилĕ (çăлтăрлăх)|Тилĕ]]||Vulpecula||Vulpeculae||Vul||268||45
|-
|[[Кĕçĕн Алтăр Çăлтăр|Кĕçĕн Алтăр Çăлтăр]]||Ursa Minor||Ursae Minoris||UMi||256||20
|-
|[[Пĕчĕк ăйăр (çăлтăрлăх)|Пĕчĕк ăйăр]]||Equuleus||Equulei||Equ||72||10
|-
|[[Пĕчĕк Арăслан|Пĕчĕк Арăслан]]||Leo Minor||Leonis Minoris||LMi||232||20
|-
|[[Пĕчĕк Йытă (çăлтăрлăх)|Пĕчĕк Йытă]]||Canis Minor||Canis Minoris||CMi||183||20
|-
|[[Микроскоп (çăлтăрлăх)|Микроскоп]]||Microscopium||Microscopii||Mic||210||20
|-
|[[Шăна (çăлтăрлăх)|Шăна]]||Musca||Muscae||Mus||138||30
|-
|[[Нассус (çăлтăрлăх)|Нассус]]||Antlia||Antliae||Ant||239||20
|-
|[[Наугольник (çăлтăрлăх)|Наугольник]]||Norma||Normae||Nor||165||20
|-
|[[Овен (çăлтăрлăх)|Овен]]||Aries||Arietis||Ari||441||50
|-
|[[Октант (çăлтăрлăх)|Октант]]||Octans||Octantis||Oct||291||35
|-
|[[Ăмăрткайăк (çăлтăрлăх)|Ăмăрткайăк]]||Aquila||Aquilae||Aql||652||70
|-
|[[Кĕвенте (çăлтăрлăх)|Кĕвенте]]||Orion||Orionis||Ori||594||120
|-
|[[Павлин (çăлтăрлăх)|Павлин]]||Pavo||Pavonis||Pav||378||45
|-
|[[Паруса (çăлтăрлăх)|Паруса]]||Vela||Velorum||Vel||500||110
|-
|[[Пегас (çăлтăрлăх)|Пегас]]||Pegasus||Pegasi||Peg||1121||100
|-
|[[Персей (çăлтăрлăх)|Персей]]||Perseus||Persei||Per||615||90
|-
|[[Печь (çăлтăрлăх)|Печь]]||Fornax||Fornacis||For||398||35
|-
|[[Çатмăх кайăкĕ (çăлтăрлăх)|Çатмăх кайăкĕ]]||Apus||Apodis||Aps||206||20
|-
|[[Рак (çăлтăрлăх)|Рак]]||Cancer||Cancri||Cnc||506||60
|-
|[[Резец (çăлтăрлăх)|Резец]]||Caelum||Caeli||Cae||125||10
|-
|[[Пулăсем (çăлтăрлăх)|Пулăсем]]||Pisces||Piscium||Psc||889||75
|-
|[[Çӳлевĕç (çăлтăрлăх)|Çӳлевĕç]]||Lynx||Lyncis||Lyn||545||60
|-
|[[Çурçĕр Кăшăл (çăлтăрлăх)|Çурçĕр Кăшăл]]||Corona Borealis||Coronae Borealis||CrB||179||20
|-
|[[Секстант (çăлтăрлăх)|Секстант]]||Sextans||Sextantis||Sex||314||25
|-
|[[Сетка (çăлтăрлăх)|Сетка]]||Reticulum||Reticuli||Ret||114||15
|-
|[[Скорпион (çăлтăрлăх)|Скорпион]]||Scorpius||Scorpii||Sco||497||100
|-
|[[Скульптор (çăлтăрлăх)|Скульптор]]||Sculptor||Sculptoris||Scu||475||30
|-
|[[Столовая Гора (çăлтăрлăх)|Столовая Гора]]||Mensa||Mensae||Men||153||15
|-
|[[Сăнă (çăлтăрлăх)|Сăнă]]||Sagitta||Sagittae||Sge||80||20
|-
|[[Ухăçă (ҫӑлтӑрлӑх)|Ухӑҫӑ]]||Sagittarius||Sagittarii||Sgr||867||115
|-
|[[Телескоп (çăлтăрлăх)|Телескоп]]||Telescopium||Telescopii||Tel||252||30
|-
|[[Вăкăр (çăлтăрлăх)|Вăкăр]]||Taurus||Tauri||Tau||797||125
|-
|[[Виçкĕтеслĕх (çăлтăрлăх)|Виçкĕтеслĕх]]||Triangulum||Trianguli||Tri||132||15
|-
|[[Тукан (çăлтăрлăх)|Тукан]]||Tucana||Tucanae||Tuc||295||25
|-
|[[Феникс (çăлтăрлăх)|Феникс]]||Phoenix||Phoenicis||Phe||469||40
|-
|[[Хамелеон (çăлтăрлăх)|Хамелеон]]||Chamaeleon||Chamaeleontis||Cha||132||20
|-
|[[Центавр (çăлтăрлăх)|Центавр (Кентавр)]]||Centaurus||Centauri||Cen||1060||150
|-
|[[Цефей (çăлтăрлăх)|Цефей]]||Cepheus||Cephei||Cep||588||60
|-
|[[Циркуль (çăлтăрлăх)|Циркуль]]||Circinus||Circini||Cir||93||20
|-
|[[Сехет (çăлтăрлăх)|Сехет]]||Horologium||Horologii||Hor||249||20
|-
|[[Чаша (çăлтăрлăх)|Чаша]]||Crater||Crateris||Crt||282||20
|-
|[[Питлĕх (çăлтăрлăх)|Питлĕх]]||Scutum||Scuti||Sct||109||20
|-
|[[Эридан (çăлтăрлăх)|Эридан]]||Eridanus||Eridani||Eri||1138||100
|-
|[[Кантăр Гидри (çăлтăрлăх)|Кантăр Гидри]]||Hydrus||Hydri||Hyi||243||20
|-
|[[Кăнтăр Кăшăл (çăлтăрлăх)|Кăнтăр Кăшăл]]||Corona Australis||Coronae Australis||CrA||128||25
|-
|[[Кăнтăр Пулă (çăлтăрлăх)|Кăнтăр Пулă]]||Piscis Austrinus||Piscis Austrini||PsA||245||25
|-
|[[Кăнтăр Хĕрес (çăлтăрлăх)|Кăнтăр Хĕрес]]||Crux||Crucis||Cru||68||30
|-
|[[Кăнтăр Виçкĕтеслĕх (çăлтăрлăх)|Кăнтăр Виçкĕтеслĕх]]||Triangulum Australe||Trianguli Australis||TrA||110||20
|-
|[[Калта (çăлтăрлăх)|Калта]]||Lacerta||Lacertae||Lac||201||35
|}

== Тĕрлĕ тĕнче этеплĕхĕсенче ==

=== Инксем ===
[[Ӳкерчĕк:La-via-Lactea-en-astronomia-de-los-incas-al-ruso.jpg|right|thumb|150px|Хур кайăк çулĕ инксен космологинче.]]

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://www.astronet.ru/db/constell.html Astronet > Çăлтăрлăхсем]
* [http://www.stellarium.org Stellarium] - Астрономи программи
* [http://planetarium-kharkov.org/?q=sozvezdija Çăлтăрла тӳпен куçăм картти]
{{Çăлтăрлăхсем}}
{{Çăлтăрлăхсенчи çăлтăрсем}}

[[Категори:Астрономи]]
[[Категори:Çăлтăрлăхсем|*]]
[[Категори:Астрономи объекчĕсен ят-йышĕ]]