Буряти страницӑн кодне пӑхни

{{cleanup}}
{{РФ субъекчĕ
|RuNm = Буряти Республики
|OfNm1 = {{lang-ru|Республика Бурятия}}
|OfNm2 = {{lang-bxr|Буряад Улас}}
|FSFlag = Flag of Buryatia.svg
|FSCoA = Coat of Arms of Buryatia.svg
|FlagLnk = Буряти ялавĕ
|CoALnk = Буряти гербĕ
|FSMap = Map of Russia (2014–2022) - Buryatia.svg
|FSCtrWhat = Тĕп хули
|FSCtrNm = [[Улан-Удэ]]
|AreaRnk = 15
|TotArea = 351&nbsp;334
|WaterPrcnt = 
|PopRnk = 53
|PopQty = 974 628<ref name='population2023'>[https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx 2023 çулхи РФ халăх йышĕ]</ref>
|PopCtDate = 2023
|PopDens= 2,77
|FedDistrNm = [[Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ]]
|EcRegNm = [[Инçет-Тухăç экономика районĕ]]
|CadNo = 81
|LangLangs = s
|OfLangs = [[бурят чĕлхи|бурятла]], [[вырăс чĕлхи|вырăсла]]
|HeadTtl = Пуçлĕх
|HeadNm = [[Цыденов Алексей Самбуевич|Алексей Цыденов]]
|ViceTtl = 
|ViceNm =
|LegislTtl = Халăх Хурал председателĕ
|LegislNm = [[Павлов Владимир Анатольевич|Владимир Павлов]]
|FSAnthem = [[Бурят гимнĕ]]
|FSUTC = [[Иркутск вăхăчĕ]], [[UTC+8]]
}}
[[File:Buryatia02.png|right|thumb|250px]]

'''Буряти''', официаллă — '''Бурят Республики''' ({{lang-bua|Буряад Улас}}<ref>{{cite web|url=http://burunen.ru/articles/detail.php?ELEMENT_ID=10194&sphrase_id=101550|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222114748/http://burunen.ru/articles/detail.php?ELEMENT_ID=10194&sphrase_id=101550|archivedate=2015-12-22|title=Буряад Улас, и никак иначе: официальный перечень соответствий терминов и должностей на бурятском языке|publisher=Буряад Үнэн|date=2015-12-09|lang = ru}}</ref>), — [[Раççей Федерацийĕ|РФ-н]] субъекчĕ, унăн йышĕнчи [[Республика|республика]] ([[Патшалăх|патшалăх]])<ref name="Бурятия">{{кĕнеке|автор=Петрушина М.М., Гладкевич Г.И., Кызластов И.Л., Санжиева Т.Е., Фёдоров К.Н., Прокинова А.Н., Цендина А.Д|каçă= https://old.bigenc.ru/geography/text/1890279|ят= Бурятия |ответственный= |ответственный2= |издание=Большая российская энциклопедия |вырăн= Мускав |издательство= Издательство «Большая Российская энциклопедия» |çул=2006|том=4: Большой Кавказ - Великий канал |страницы=392—400|страниц=750|isbn=5-85270-333-8|тираж=65000}}</ref><ref>[https://ru.m.wikisource.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8#%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_5 Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ]. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт: 
1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенче, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать.

2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур</ref>. [[Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ|Инçет-Тухăç федераци тăрăхне]] кĕрет<ref>[http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201811040002 Указ Президента Российской Федерации от 03.11.2018 № 632 "О внесении изменений в перечень федеральных округов, утверждённый Указом Президента Российской Федерации от 13 мая 2000 г. № 849"]</ref> тата [[Инçет-Тухăç экономика районĕ|Инçет-Тухăç экономика районĕн]] пайĕ<ref>[http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_340497/ «Изменение 14/2019 ОКЭР Общероссийский классификатор экономических регионов ОК 024-95» (принято и введено в действие Приказом Росстандарта от 17.10.2019 N 1014-ст)]</ref>.

{{Full Date|1923|09|30}} [[Бурят-Монгол Автономиллĕ Советлă Социализмлă Республики]] пекех йĕркеленнĕ<ref>{{Cite web |url=http://asiarussia.ru/articles/3048/ |title=День в истории: 30 мая 1923 года образована Бурят-Монгольская АССР |access-date=2015-01-26 |archive-date=2015-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150401041940/http://asiarussia.ru/articles/3048/ |deadlink=no }}</ref>.

Тĕп хула — [[Улан-Удэ]] хули.

Лаптăк — 351334 км² (Раççей территорийĕн 2,05 %).

Халăх —  974 628<ref name='population2023'/> çын (2023).
Халăх йышлăхĕ —  2,77 çын/км² (2023).

Буряти хĕвеланăç, çурçĕр, хĕвелтухăç енсенче малалла РФ субъекчĕсемпе чикĕленет: [[Тыва|Тывăпа]], [[Иркутск облаçĕ]]пе тата [[Байкал Лешьен]]пе. Бурятипе Монголин кăнтăр чикки ку Раççейĕн патшалăх чикки.

Патшалăх чĕлхисем: [[бурят чĕлхи]]пе [[вырăс чĕлхи]].

== Истори ==
[[Ӳкерчĕк:Brick thomb.JPG|thumb|300px|Плиточная могила и круглое захоронение хунну. Этнографический музей народов Забайкалья.]]

== Халăх йышĕ ==
[[Ӳкерчĕк:MotherBuriatia-2.JPG|thumb|300px|Буряти-Анне. Улан-Удэ. Скульптор Александр Миронов (Иркутск)]]
Бурятире çĕр ытла халăх çынни пурăнать. Вĕсенчен чи калăплисем ([[2004]]):

{| class="standard"
!Халăх ||Йышĕ [[2004]] çулта, çын (%) [http://egov-buryatia.ru/index.php?id=273 *]
|-
|[[Вырăссем]]|| 665 500 (67,8 %)
|-
|[[Бурятсем]]|| 272 900 (27,8 %)
|-
|[[Нимĕçсем]]|| 11 500 (1,6 %)
|-
|[[Украинсем]]|| 9 900 (0,98 %)
|-
|[[Тутарсем]]|| 8 200 (0,83 %)
|-
|[[Белорусы]]|| 2 300
|-
|[[Эвенксем]]|| 2 300
|-
|[[Еврейсем]]|| 600
|-
|}
2010 ҫулта Бурятире 744 чӑваш пурӑннӑ, 0,08 %.


== Хуçалăхĕ ==
=== Промăçлăхĕ ===
=== Ял хуçалăхĕ ===
== Этеплĕхĕ ==

== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Бурят Республикин конституцийĕ]]

== Асăрхавсем ==
{{Асăрхавсем}}

== Литература ==
* ''[[Буянтуев Бальжан Ринчинович|Буянтуев Б. Р.]], Раднаев Г. Ш.'' Советская Бурят-Монголия: (Экономико-географический обзор) / Акад. наук СССР. Вост.-Сиб. филиал. — Улан-Удэ: [[Бурят кĕнеке издательстви]], 1957. — 352 с.
* [[Елаев Александр Афанасьевич|Елаев А. А.]] Бурятский народ: становление, развитие, самоопределение. — М.: РАГС при Президенте РФ, 2000. — 351 с. ISBN 5-9200-0008-2
* ''Жуков В. М.'', Климат Бурятской АССР, Улан-Удэ, 1960;
* История бурятской советской литературы, Улан-Удэ, 1967;
* Литература о Бурятской АССР. Рекомендательный указатель, Улан-Удэ, 1968.
* Писатели Советской Бурятии. Биобиблиографический справочник, Улан-Удэ, 1959;
* [[Санжиев Гармажап Лудупович|Санжиев Г. Л.]], [[Санжиева Елена Гармажаповна|Санжиева Е. Г.]] Бурятия. Вып. 4: История (XVII—XIX вв.) / Бурят. гос. ун-т. — Улан-Удэ: Издательство Бурятского государственного университета, 1997. — 356 с.
* [[Шулунов Николай Доржиевич|Шулунов Н. Д.]] Становление Советской национальной государственности в Бурятии (1919—1929 гг.). / Под ред. П. Т. Хаптаева; БФ СО АН СССР. — Улан-Удэ: [[Бурят кĕнеке издательстви]], 1972. — 493 с.


== Каçăсем ==
{{Commons|Category:Buryatia}}
* [http://www.buryatia.ru/ Официаллă Буряти] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040925120126/http://www.buryatia.ru/ |date=2004-09-25 }}
* [http://www.buryat-mongolia.info/ Бурят-Монгол хыпар порталĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071009083103/http://www.buryat-mongolia.info/ |date=2007-10-09 }}
* [http://www.buryatia.org/ Бурят халăхĕн сайчĕ]
* [http://www.bgtrk.ru/ БГТРК. Бабайкал лешьен çĕнĕ хыпарĕсем]
* [http://www.baikal-media.com/ Буряти çĕнĕ хыпарĕсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080315205307/http://www.baikal-media.com/ |date=2008-03-15 }}
* [http://www.flickr.com/photos/skivphotos/sets/72157602792323057/ Фотографии Бурятии - природа, люди, деревни] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080512012745/http://www.flickr.com/photos/skivphotos/sets/72157602792323057/ |date=2008-05-12 }} 
* [http://www.russ-center.ru/ РОО Русский культурный центр] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100216152934/http://www.russ-center.ru/ |date=2010-02-16 }}
* [http://www.rb-foto.ru/ Фоторепортажи из Бурятии, история региона в фотографиях] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080221171314/http://rb-foto.ru/ |date=2008-02-21 }}
{{Буряти}}
{{Раççей Федераци субъекчĕсем}}

{{stub}}

[[Категори:Буряти]]
[[Категори:Тухăç Çĕпĕр]]