Витебск страницӑн кодне пӑхни

{{Урăх пĕлтерĕшсем}}
{{ПВ-Беларуç
|статус=хула
|пăхăну=облаç центрĕ
|чăвашла çĕлĕк=Витебск
|тăван çĕлĕк = Віцебск 
|ӳкерчĕк = Viciebsk collage.jpg
|герб=Coat of Arms of Viciebsk, Belarus.svg
|герба ăнлантарни=Витебск гербĕ
|герб анлашĕ=
|ялава ăнлантарни=Витебск ялавĕ
|ялав=Flag of Viciebsk, Belarus.svg
|ялав анлăшĕ=
|регион карттин пысăкăшĕ=
|район карттин пысăкăшĕ=
|регион тĕсĕ=Облаç
|регион=Витебск облаçĕ
|регион тапăлра =Витебск облаçĕ{{!}}Витебск
|район тĕсĕ=
|район=Витебск районĕ{{!}}Витебск
|район тапăлра=
|община тĕсĕ=
|община=
|община тапăлра=
|шалти пайлану = Чукун çул, Октябрь, Первомай районĕсем
|пуçлăх= Орлов Николай Валерьевич
|пуçлăх тĕсĕ=Хула ĕçтăвкомĕн председателĕ
|никĕсленĕ вăхăт=974 çул
|пĕрремĕш асăну=1021 çул
|малтанхи ячĕсем=
|статус =
|lat_deg=55|lat_min=11|lat_sec=
|lon_deg=30|lon_min=10|lon_sec=
|CoordScale=
|лаптăк=134,6<ref>[https://news.vitebsk.cc/2017/08/16/vitebsk-stal-na-1000-gektarov-bolshe/ Витебск стал на 1000 гектаров больше  Народные новости Витебска] (по состоянию на 25 июля 2017 г.)</ref>
|çӳллĕш тĕсĕ=
|ПВ центрĕн çӳллĕшĕ= 125 — 204<ref name="enc">«Витебск. Энциклопедический справочник», Изд. «Белорусская Советская Энциклопедия» имени Петруся Бровки, Минск, 1988.</ref>
|климат=[[континенри вăтам]]
|пурăнан халăх={{ӳсĕм}} 364 800<ref name="belstat2020">[https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/e6f/e6f80e95b0b19ac31f3c6931e2359502.pdf Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и посёлков городского типа.] // Национальный статистический комитет Республики Беларусь. — Мн., 2019.</ref>
|çырав çулĕ = 2020
|йышлăх = 2811,7
|пурăнан халăх   = 418 000 çын
|наци йышĕ=[[беларуссем]] — 80,47 %,<br>[[вырăссем]] — 12,67 %,<br>[[украинсем]] — 1,31 %,<br>урăххисем — 5,55 %<ref>{{cite web |title = Национальный состав населения |url = http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/publications/national_structure_vitebsk.rar |archiveurl = https://web.archive.org/web/20111103030913/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/publications/national_structure_vitebsk.rar |archivedate = 2011-11-03 |deadlink = yes }}</ref>
|конфесси йышĕ=
|этнохороним=витеблянсем, витеблян
|телефон кочĕ=212
|почтă индексĕсем=2100xx
|идентификатор тĕсĕ=
|цифрăллă идентификатор=
|автомобиль кочĕ=2
|сайт=http://www.vitebsk.gov.by
|сайт чĕлхи=ru
|сайт чĕлхи 2=en
|add1n=Магдебург тивĕç-ирĕкĕ
|add1=1597, 1644
|add2n=Юханшывсем
|add2=[[Анăç Двина]], [[Витьба]], [[Лучоса]]
|add3n=Чыславсем
|add3={{Ĕçлĕх Хĕрлĕ Ялав орденĕ|тĕс=хула}}
}}
[[File:Витебск. Успенский собор..JPG|мини|250px|Витьба вăрри. Успени соборĕ.]]
'''Ви́тебск''' ({{lang-be|Віцебск}}) — [[Беларуç]]ĕн çурçĕр-тухăçĕнчи [[хула]], [[Витебской облаçĕ]]н тата [[Витебск районĕ]]н [[администраци центрĕ]]. [[Анăç Двина]] юханшывĕн тухăç облаçĕнче вырнаçнă. Пурăнан халăх йышĕпе ([[Минск]]па [[Гомель]] хыççăн) виççĕмĕш хула. Кунта 364 800 çын пурнать (2020 çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕ тĕлне). Лаптăкĕ — 134,6 км² (2017 çулхи çурлан 16-мĕшĕнче).

Кун-çулĕпе Беларуçре иккĕмĕш хула (974 çулта<ref>Çул çыравĕнче кăтартнипе, Витебска 974 çулта [[Ольга майра кнеç]] никĕс хунă. Анçах та майра-кнеç 969 çулта вилнĕ.</ref>), [[Полоцк]] хыççăн. Анăç Двинапа [[Витьба]] юханшывсен çӳллĕ çыранĕсенче хăпартнă, ятне иккĕмĕш юханшывĕнчен тивĕçнĕ. Ĕлĕк çак вырăнпа [[варягран грека çити çул]] выртнă. XVIII ĕмĕрти хула легендипе, [[Ольга (Кейӳ майра-кнеçĕ)|Ольга]] хушнипе никĕс хунă. Хула таврашĕнче [[Кривичсем|славян-кривичсем]] пĕрлешĕннĕ, географи енчен сутă-илӳ çӳлĕсем валли хăтлă вырăн пулнипе хула темиçе ĕмĕр ӳссе-аталанса пынă.

== Истори ==
{{main|Витебск историйĕ}}

== Тĕнчери хутшăнусем ==

=== Тăванлă хуласем ===
2017 çул тĕлне Витебск 9 хулапа тăванлă пулмашкăн килĕшӳ хучĕ çине алă пуснă<ref>{{cite web|url=http://www.vitebsk.gov.by/ru/goroda-pobratimy-ru/|title=Города-побратимы &#124; Витебск&#124; Новости Витебска {{!}}Витебский горисполком|publisher=www.vitebsk.gov.by|accessdate=2016-06-17}}</ref>:
{{Div col|3}}
* {{Польша ялавĕ}} [[Зелёна-Гура]], [[Польша]] (2002)
* {{Молдави ялавĕ}} [[Бельцы]], [[Молдави]] (2002)
* {{КХР ялавĕ}} [[Цзинань]], [[КХР]] (2006, 2009)<ref>{{cite web|url=http://www.vitbichi.by/news/politika/post7240.html|title=Витебск и Цзинань планируют и дальше развивать совместное экономическое, научное и культурное сотрудничество|publisher=www.vitbichi.by|accessdate=2016-06-17}}</ref>
* {{КХР ялавĕ}} [[Харбин]], [[КХР]] (2009, 2012)<ref>{{cite web|url=http://news.tut.by/kaleidoscope/265955.html|title=У Витебска появился китайский побратим|publisher=TUT.BY|lang=ru|accessdate=2016-06-17|archive-date=2016-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160811002731/http://news.tut.by/kaleidoscope/265955.html|deadlink=yes}}</ref>
* {{Эрмени ялавĕ}} [[Ванадзор]], [[Эрмени]] (2012)<ref>{{cite web|url=http://www.belta.by/regions/view/v-prazdnovanii-1039-letija-vitebska-prinimajut-uchastie-delegatsii-gorodov-pobratimov-20076-2013|title=В праздновании 1039-летия Витебска принимают участие делегации городов-побратимов|date=2013-06-28|publisher=Белорусское телеграфное агентство|lang=ru|accessdate=2016-06-17}}</ref>
* {{РФ ялавĕ}} [[Липецк]], [[РФ]] (2014)<ref name=":1">{{cite web|url=http://www.vitbichi.by/news/glavnye-novosti/post6516.html|title=Виктор Николайкин: «Вместе нам многое по плечу». Интервью председателя Витебского горисполкома накануне Дня города|publisher=www.vitbichi.by|accessdate=2016-06-17}}</ref>
* {{РФ ялавĕ}} [[Аçтăрхан]], [[РФ]] (2014)<ref name=":1" />
* {{Серби ялавĕ}} [[Ниш]], [[Серби]] (2015)<ref>{{cite web|url=http://news.21.by/society/2015/09/09/1116317.html|title=Ниш наш. У Витебска появился новый побратим - город в Сербии|publisher=Стартовая страница Беларуси. 21.by|accessdate=2016-06-17}}</ref>
* {{РФ ялавĕ}} [[Белоярск районĕ (Хантă-Манси автономи тăрăхĕ)|Хантă-Манси автономи тăрăхĕн — Югран — Белоярск районĕ]], [[РФ]] (2016)<ref>{{cite web|url=https://vkurier.by/51537|title=У Витебска может появится новый город-побратим|date=2016-03-24|publisher=Газета «Витебский Курьер»|lang=ru|accessdate=2016-06-17}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.postkomsg.com/news/various/210129/|title=Белоярский район России и белорусский город Витебск стали побратимами|date=2016-09-13|publisher=soyuz.by|lang=ru|accessdate=2016-06-17}}</ref>
{{Div col end}}

=== Партнёр-хуласем ===
2017 çул тĕлне Витебск çак 13 хулапа партнёр пулмалли килĕшӳсем çине алă пуснă:
{{Div col|3}}
* {{Германи ялавĕ}} [[Нинбург (Везер)|Нинбург]], [[Германи]] (1991)
* {{Германи ялавĕ}} [[Франкфурт-на-Одере]], [[Германи]] (1991)
* {{Латви ялавĕ}} [[Резекне]], [[Латви]] (1995)
* {{Латви ялавĕ}} [[Даугавпилс]], [[Латви]] (1998)
* {{РФ ялавĕ}} [[Смулен]], [[РФ]] (1998)
* {{Болгари ялавĕ}} [[Хасково]], [[Болгари]] (1998)
* {{РФ ялавĕ}} [[Псков]], [[РФ]] (2000)
* {{РФ ялавĕ}} [[Самар]], [[РФ]] (2001)
* {{РФ ялавĕ}} [[Ступино районĕ|Ступино районĕ, Мускав облаçĕ]], [[РФ]] (2005)
* {{РФ ялавĕ}} [[Савёлово районĕ|Савёлово районĕ, Мускав облаçĕ]], [[РФ]] (2006)
* {{Израиль ялавĕ}} [[Ришон-ле-Цион]], [[Израиль]] (2008)
* {{Швеци ялавĕ}} [[Готланд|Готланд утравĕ]], [[Швеци]] (2008)
* {{РФ ялавĕ}} [[Геленджик]], [[РФ]] (2009)
{{Div col end}}

== Фотогалерея ==
<gallery>
File:Vitebsk cityhall oct 2005.jpg|Ратуша
File:Church of the Assumption in Viciebsk (2011).jpg|Турă амăшĕ вилнин соборĕ
File:Vitebsk-pokrovcerkov.jpg|Сăваплă-Пукрав кафедрăллă соборĕ
File:Belarus-Vitsebsk-Church of Christ Resurrection-4.jpg|Чĕрĕлӳ чиркĕвĕ
File:Troitsky Markov-2.jpg|Троица Марк мăнастăрĕн Сăваплă Хусан чиркĕвĕ
File:Vitsebsk Uspenskaja carkva.JPG|[[Успени чиркĕвĕ (Витебск)|Сăваплăрах Турă амăшĕ вилнин чиркĕвĕ]]
File:ArtChagall.JPG|М. Шагал арт-центрĕ
File:Belarus-Vitsebsk-Monument to Heroes of Patriotic War of 1812-4.jpg|1812 çулхи Тăван çĕршыв вăрçин паттăрĕсен палăкĕ
File:Pobedy-monument.JPG|Тăван çĕршывăн аслă вăрçин паттăрĕсен палăкĕ
File:BY Vitebsk central Lenin Street.jpg|Ленин урамĕ (Октябрь кеперĕ çинчен)
File:ВГМУ (Витебск) - ЛТК.jpg|ВГМУ
</gallery>

== Литература ==
* ''Солженицын А. И.'' Двести лет вместе (1795—1995). Ч.1/Ред. Н. Д. Солженицына. — М. : Русский путь, 2001. — 511с. — (Исследования новейшей русской истории/Под общ.ред. А. И. Солженицына; 7). — Библиогр.в подстр.примеч. — ISBN 5-85887-110-0
* {{кĕнеке|пуçелĕк=Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць|яваплă=АН БССР; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш|вырăн=Мн.|издательство=БелСЭ имени Петруся Бровки|çул=1985|страниц=496|тираж=8000}} (на белорусском языке).
* {{кĕнеке|автор=|пуçелĕк=Витебск. Энциклопедический справочник|вырăн=Мн.|издательство=Белорусская Советская Энциклопедия имени Петруся Бровки|çул=1988|страниц=408|isbn=5-85700-004-1}}
* {{кĕнеке|пуçелĕк =Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.|яваплă =Редколл.: Г. П. Пашкоў і інш|вырăн =Мн.|издательство =БелЭн|çул =1997|том =4|страниц = 480|isbn =985-11-0090-0 (т. 4)|тираж =10000}} (на белорусском языке).
* ''Подлипский А., Рогач В.'' — Доски, берегущие память. — Витебск: «Віцебская абласная друкарня», 2006.
* Изобразительное искусство Витебска 1918—1923 гг. в местной периодической печати : библиогр. указ. и тексты публ. / сост. В. А. Шишанов. — Минск: Медисонт, 2010. — 264 с.
* ''Волконский С. Г.'' Записки. — Иркутск: Восточно-Сибирское книжное издательство, 1991.
* ''Давид Симанович''. Подорожная Александра Пушкина. — Минск: Мастацкая Літаратура, 1977.
* ''Шишанов В. А.'' [http://issuu.com/linkedin63/docs/shishanov_vitebsk_museum_modern_art Витебский музей современного искусства: история создания и коллекции. 1918—1941]. — Минск: Медисонт, 2007. — 144 с.
* ''Шишанов В.'' [http://issuu.com/linkedin63/docs/2005_vitebsk_914 974, 947 или 914?] // Витебский проспект. 2005. № 45. 10 нояб. С.3.
* [https://www.academia.edu/44202970/2005_Ljubeznyj_mne_gorod Любезный мне город Витебск… Мемуары и документы. Конец XVIII — начало XIX в.] / Вступ. ст., науч., коммент., сост., публ. В. А. Шишанова. Мн.: Асобны Дах, 2005. 40 с.
* {{кĕнеке|автор= [[Левко Ольга Николаевна|Левко О. Н.]]|пуçелĕк= Экскурсия по древнему Витебску|яваплă= |каçă= вырăн= Минск|издательство= Полымя|çул= 1984|том= |страницы= |страниц= 32|серия= |isbn= |тираж= 25000}}

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем|2}}

== Каçăсем ==
* [http://www.vitebsk.gov.by Официальный сайт горисполкома] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015112437/http://www.vitebsk.gov.by/ |date=2012-10-15 }}.
* {{cite web |title = Витебский областной краеведческий музей |url = http://ratusha.by/ |archiveurl =  https://web.archive.org/web/20100520062956/http://ratusha.by/ |archivedate = 2010-05-20 |deadlink = yes }}.

{{Витебск}}
{{Витебск облаçĕ}}