Витебск кĕпĕрни страницӑн кодне пӑхни

'''Ви́тебск кĕперни''' —[[Раççей империйĕ|Раççей империн]] тата [[РСФСР]] 1802—1924 çç. администрациллĕ-территориллĕ виçи; [[Вилень кĕперни|Вилень]], [[Ковень кĕперни|Ковень]], [[Гродно кĕперни|Гродно]], [[Минск кĕперни|Минск]] тата [[Могилёв кĕперни|Могилёв]] кĕпернисемпе пĕрле  [[Çурçĕр-Анăç Ен]]не туса хунă. Кĕперни хули — [[Витебск]]. Шĕкĕр хула — [[Даугавпилс|Двинск]]. Кĕпернене Сенатăн 1802 çулхи пушăн 11-мĕшĕнчи хутайĕпе [[Беларуç кĕперни|Беларуç кĕпернине]]  [[Могилёвкĕперни|Могилёв]] тата Витебск кĕпернисене пайласа йĕркеленĕ.

== Администрациллĕ-территориллĕ пайлану ==
[[File:Vitebskaya gubernia.png|thumb|300px|Витебск кĕпернин администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ]]
[[File:Витебская губерния.png|thumb|300px|Витебск кĕперни хальхи чикĕсенче]]
Йĕркеленĕ самантра, [[1802]] çулта, кĕперне 12 уесрен тытăнса тăнă: Велиж, Витебск, Городок, Динабург (1893-па Двинск), Дриссен, Лепель, Люцин, Невель, Полоцк, Режица, Себеж тата Сураж.

[[1866]] çулта Сураж уесне пĕтернĕ те 1920 çулта тепĕр хут йĕркеленĕ. [[1893]] çулта Динабург уесне Двинск ятне куçарнă.

[[XIX ĕмĕр]]ĕн вĕçĕнче кĕпернере 12 хула пулнă, 41 пĕчĕк хула, 19&nbsp;750 ял.

{| class="wikitable" border="1"
|-
! № п/п
! [[Раççей уесĕсем|Уес]]
! [[Уес хули]]
! Лаптăк, <br />[[çухрăм]]²
! Лаптăк, <br />[[Тăваткал километр|км²]]
! Пурăнан халăх<ref name="Демоскоп Weekly" /> <br />([[1897]]), çын
|-
| 1
| [[Велиж уесĕ|Велиж]]
| [[Велиж]] (12&nbsp;193 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;900,0
| style="text-align:right" |4438
| style="text-align:right" |100&nbsp;079
|-
| 2
| [[Витебск уесĕ|Витебск]]
| [[Витебск]] (65&nbsp;871 çын)
| style="text-align:right" |2&nbsp;861,1
| style="text-align:right" |3256
| style="text-align:right" |177&nbsp;432
|-
| 3
| [[Городок уесĕ|Городок]]
| [[Городок (Витебск облаçĕ)|Городок]] (5&nbsp;023 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;107,1
| style="text-align:right" |3536
| style="text-align:right" |112&nbsp;033
|-
| 4
| [[Двинск уесĕ|Двина (Динабург)]]
| [[Даугавпилс|Двинск (Динабург)]] (69&nbsp;675 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;860,4
| style="text-align:right" |4393
| style="text-align:right" |237&nbsp;023
|-
| 5
| [[Дриссен уесĕ|Дриссен]]
| [[Верхнедвинск|Дрисса]] (4&nbsp;238 çын)
| style="text-align:right" |2&nbsp;568,9
| style="text-align:right" |2923
| style="text-align:right" |97&nbsp;083
|-
| 6
| [[Лепель уесĕ|Лепель]]
| [[Лепель]] (6&nbsp;284 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;401,6
| style="text-align:right" |3871
| style="text-align:right" |156&nbsp;706
|-
| 7
| [[Люцин уесĕ|Люцин]]
| [[Лудза|Люцин]] (5&nbsp;140 çын)
| style="text-align:right" |4&nbsp;600,1
| style="text-align:right" |5235
| style="text-align:right" |128&nbsp;155
|-
| 8
| [[Невель уесĕ|Невель]]
| [[Невель]] (9&nbsp;349 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;397,7
| style="text-align:right" |3867
| style="text-align:right" |110&nbsp;394
|-
| 9
| [[Полоцк уесĕ|Полоцк]]
| [[Полоцк]] (20&nbsp;294 çын)
| style="text-align:right" |4&nbsp;186,7
| style="text-align:right" |4765
| style="text-align:right" |141&nbsp;841
|-
| 10
| [[Режица уесĕ|Режица]]
| [[Резекне|Режица]] (10&nbsp;795 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;581,9
| style="text-align:right" |4076
| style="text-align:right" |136&nbsp;445
|-
| 11
| [[Себеж уесĕ|Себеж]]
| [[Себеж]] (4&nbsp;326 çын)
| style="text-align:right" |3&nbsp;184,0
| style="text-align:right" |3624
| style="text-align:right" |92&nbsp;055
|}

[[Аслă Октябрь социализм революцийĕ|Октябрь революцийĕ]] хыççăн кĕперне Анăç облаçне (1917—1918), Анăç коммунине (1918) [[РСФСР]], БССР (кăрлач—нарăс, 1919), РСФСР (1919—1924) кĕнĕ. [[1919]] çулта [[Могилёв кĕперни]]нчен Витебск уесне  Сенне уесне панă, тепĕр çултан [[Гомель кĕперни]]нчен Орша уесне панă. Çав çултах Двинск, Люцин тата Режица уесĕсем [[Латвии]]не куçнă. [[1923]] çулта Городок, Дриссен тата Сеннен уесĕсене пăрахăçланă, Лепель уесне Бочейков уесне куçарнă.

[[1924]] çулхи [[пуш, 24|пушăн 24-мĕшĕнче]] кĕпернене пăрахăçланă. Чылай пайне [[Беларус ССР]] территорине кайнă, Велиж, Невель тата Себеж уесĕсем — [[Псков кĕпени]]не (РСФСР). БССР йышне кĕнĕ территоринче [[Тăрăх (СССР)|тăрăхсемпе]] районсене йĕркеленĕ<ref name="vit">{{кĕнеке|пуçелĕк=Витебск: Энциклопедический справочник|яваплă=Тĕп редактор И. П. Шамякин|вырăн=Мн.|издательство=БелСЭ им. П. Бровки|çул=1988|страниц=408|isbn=5-85700-004-1|тираж=60 000}}
</ref>.

== Пурăнан халăх ==
1,669 млн. (1904) е 1,74 млн. (1910 каярах мар), вĕсенчен 237 (255) пин хулсенче.

=== Наци йышĕ ===
[[File:Витебская губерния из Бенке.jpg|thumb|295px|[[Александр II]] çирĕплетнĕ [[Погоня (герб)|кĕперне гербĕ]] ([[1856]])]]
Процент йышĕ, 1897 год<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=113 Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей]</ref>:

{|class="standard sortable"
|-
!уес
![[беларуссем]]
![[латышсем]]
![[аслă вырăссем]]
![[еврейсем]]
![[поляксем]]
![[нимĕçсем]]
|-
|Кĕперне
|53,0
|17,7
|13,3
|11,7
|3,4
|
|-
|[[Велиж уесĕ|Велиж]]
|85,7
|2,5
|1,3
|9,8
|
|
|-
|[[Витебск уесĕ|Витебск]]
|51,1
|2,2
|20,1
|22,3
|3,2
|
|-
|[[Городок уесĕ|Городок]]
|83,6
|
|10,7
|4,7
|
|
|-
|[[Двинск уесĕ|Двинск]]
|13,8
|39,0
|15,3
|20,0
|9,1
|1,8
|-
|[[Дриссен уесĕ|Дриссен]]
|86,2
|
|1,6
|9,1
|2,4
|
|-
|[[Лепель уесĕ|Лепель]]
|82,0
|
|1,7
|11,6
|4,0
|
|-
|[[Люцин уесĕ|Люцин]]
|20,5
|64,2
|7,1
|4,9
|2,2
|
|-
|[[Невель уесĕ|Невель]]
|84,0
|
|7,1
|7,4
|
|
|-
|[[Полоцк уесĕ|Полоцк]]
|73,1
|1,2
|11,1
|12,1
|2,0
|
|-
|[[Режица уесĕ|Режица]]
|5,4
|57,9
|23,9
|7,4
|4,8
|
|-
|[[Себеж уеcĕ|Себеж]]
|47,1
|
|47,1
|3,8
|1,5
|
|}

== Каçăсем ==
* [[s:Категория:ЭСБЕ:Витебская губерния|ЭСБЕ:Витебская губерния]]
* [http://www.radzima.net/ru/guberniya/vitebskaya.html Карты и списки населенных мест Витебской губернии]
* [http://oldbooks.ax3.net/BookLibrary/05000-Vitebskaya-gub.html Библиотека Царское Село, книги по истории Витебской губернии (Памятные книжки), PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150209102708/http://oldbooks.ax3.net/BookLibrary/05000-Vitebskaya-gub.html |date=2015-02-09 }}

{{Раççей империн администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ}}

{{Витебск}}

[[Категори:Витебск кĕперни| ]]
[[Категори:Появились в 1802 году]]
[[Категори:1924 çулта пĕтниисем]]
[[Категори:Витебск кун-çулĕ]]