Гильберт, Давид страницӑн кодне пӑхни

{{Ăсчах
|Ят                  = Гильберт Давид
|Тăван ят            = David Hilbert
|Ӳкерчĕк             = Hilbert.jpg
|Анлăшĕ              = 260px
|Ӳкерчĕке ăнлантарни =
|Алпусни             = 
|Çуралнă вăхăт       = [[1862]], [[кăрлач, 3]]
|Çуралнă вырăн       = [[Знаменск (Калининград облаçĕ)|Велау]], {{ÇВ|Калининград облаçĕ|Кёнигсбергре}}, [[Прусси]]
|Вилнĕ вăхăт         = [[1943]], [[нарăс, 4]]
|Вилнĕ вырăн         = {{ВВ|Гёттинген|Геттингенре}}, [[Германи]]
|Гражданлăх          = Германи империйĕ, Веймар республики, [[Виççĕмĕш райх]]
|Ăслăх сфери         = [[Математика]]
|Ĕçлев вырăнĕ        = [[Гёттинген университечĕ]]
|Ăсчах степенĕ       =
|Ăсчах хисепĕ        =
|Альма-матер         = [[Кёнигсберг университечĕ]]
|Ăслăх ертӳçи        = Фердинанд фон Линдеман
|Паллă вĕренекенсем  = Эрих Хеке
|Паллă               = [[Формализм (математика)|математика никĕсĕсем]] [[Функци анализĕ]] [[Гильберт проблемисем]]
|Чыславсемпе парнесем=

|Сайт =
}}

''' Давид Гильберт ''' – (03.01.1862, Велау, [[Прусси]]  — 04.02.1943,Гёттинген, Германи) - [[Математика]] енĕпе ĕçленĕ ăславçă. Инвариантсен теорине тата  [[Евклид геометрийĕ]]н аксиоматикине ăсталанă.

Кёнигсберг университетне пĕтерсе 1885-мĕш çулта инвариантсен теорийĕпе диссертаци хӳтĕлет. Тепĕр çултан ку университетăн математика профессорĕ пулса тăрать.
[[Ӳкерчĕк:David Hilbert 1886.jpg|350px||thumb|left|Давид Гильберт 1886-мĕш çулта]]
[[1895]]-мĕш çулта [[Клейн,Феликс|Феликса Клейна]] чĕннипе Гильберт Гёттинген университетне куçса вăхăтĕнче [[Гаусс Карл Фридрих|Гаусс]] тата  [[Риман, Бернхард|Риман]] ертсе пынă кафедрăна йышанать. Ку вырăнта вăл 35 çул ĕçленĕ.

Гёттингенра Гильберт вĕренекенĕсем хушшинче [[Эрнст Цермело]], [[Герман Вейль]], [[Джон фон Нейман]] (ун ассистенчĕ пулнă), [[Рихард Курант]], [[Гуго Штейнгауз]], [[Эммануил Ласкер]] шахмат чемпионĕ тата ыттисем те.
Ăна хăйĕн вĕрентекенĕ тесе шутлакансен йышĕ тата пысăкрах, çав шутра [[Эмми Нётер]] тата [[Алонзо Чёрч]]. Ун доктор диссертцине хӳтĕленĕ 69 аспирант пулнă.

Математикăна пăрахса поэт пулса тăнă пĕр аспиранчĕ пирки калани паллă: «Лайăх, ун математика валли фантази сахал»<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=nnpChqstvg0C&pg=PA151&dq=%22He+did+not+have+enough+imagination+to+become+a+mathematician%22|title=The Universal Book of Mathematics|author=David J. Darling|page=151|publisher=[[John Wiley and Sons]] | isbn=978-0-471-27047-8|year=2004}}</ref>.

==Вырăсла куçарнă ĕçĕсем==
* ''Гильберт Д.'' Избранные труды: в 2 т. // Под ред. А. Н. Паршина. — М.: Факториал, 1998. — ISBN 5-88688-028-3
** Т. 1: Теория инвариантов. Теория чисел. Алгебра. Геометрия. Основания математики. — 575 с. — ISBN 5-88688-029-1.
** Т. 2: Анализ. Физика. Проблемы Гильберта. Personalia. — 607 с. — {{некорректный ISBN|5-88688-039-5|Так в источнике}}.
* ''Гильберт Д.'' [http://ilib.mccme.ru/djvu/geometry/osn_geom.htm Основания геометрии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110728164722/http://ilib.mccme.ru/djvu/geometry/osn_geom.htm |date=2011-07-28 }}. М.-Л.: Гостехиздат, 1948. — Серия: Классики естествознания.
* ''Гильберт Д., Аккерман В.'' Основы теоретической логики. М.: Издательская группа URSS, 2010, 304 с. ISBN 978-5-484-01144-5.
* ''Гильберт Д., Бернайс П.'' Основания математики. М.: Наука.
** [http://djvuru.512.com1.ru:8073/WWW/02966071a5abed58970c73f773c5f254.djvu Том I. Логические исчисления и формализация арифметики.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131115085758/http://djvuru.512.com1.ru:8073/WWW/02966071a5abed58970c73f773c5f254.djvu |date=2013-11-15 }} 1979, 560 c.
** [http://djvuru.512.com1.ru:8073/WWW/66c425970c0b1b7446b858b1049ab565.djvu Том II. Теория доказательств.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131115051828/http://djvuru.512.com1.ru:8073/WWW/66c425970c0b1b7446b858b1049ab565.djvu |date=2013-11-15 }} 1982, 656 с.
* ''Гильберт Д., Кон-Фоссен С.'' [http://ilib.mccme.ru/djvu/geometry/kon-fossen.htm Наглядная геометрия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150710222426/http://ilib.mccme.ru/djvu/geometry/kon-fossen.htm |date=2015-07-10 }}, М.-Л., ОНТИ, 1936. — 304 с. Переиздание: Гостехиздат (1951), Едиториал УРСС (2010).
* ''[[Курант, Рихард|Курант Р.]], Гильберт Д.'' Методы математической физики. [http://djvu.504.com1.ru:8019/WWW/b6584b6dab6d16e8e87c2e0fd6838795.djvu Том I]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, 1933. Том II, 1945.
==Вуламалли==
* {{кĕнеке |автор=[[Вейль Герман|Вейль Г.]] |пуçелĕк=Математическое мышление |пай=Давид Гильберт и его математическое творчество. |вырăн=М. |издательство=Наука |çул=1989 |страницы=214—256 |isbn=5-02-013910-6 |ref=Вейль }}
* ''Визгин В. П.'' Релятивистская теория тяготения (истоки и формирование. 1900—1915 гг.). — М.: Наука, 1981. 352 с.
* {{кĕнеке |автор=Констанс Рид. |пуçелĕк=Гильберт |каçă=http://kvant.info/reid/book.htm |вырăн=М. |издательство=Наука |çул=1977 |ref=Констанс Рид }}
* {{статья |автор=Паршин А. Н. |пуçелĕк=Давид Гильберт и теория инвариантов
|кăларăм=[[Историко-математические исследования]] |номер=20 |издательство=[[Наука (издательство)|Наука]]
|вырăн=М. |çул=1975 |страницы=171—197 }}

==Каçăсем==
{{Commons|}}
* [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Hilbert.html Биография в архиве Mac Tutor] {{ref-en}}
* [http://www.isaran.ru/?q=ru/person&guid=FFA9EA73-0CE0-BC75-5FE2-035887881678 Информация] на сайте ИС АРАН
* {{РĂА ĕçтешĕ|50119|}}
* [[d:Q41585|Гильберт Давид]]

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

{{Давид Гильберт ăслăха кĕртни}}

[[Категори:Германи математикĕсем]]
[[Категори:1862 çулта çуралнисем]]
[[Категори:Кăрлачăн 3-мĕшĕнче çуралнисем]]
[[Категори:1943 çулта вилнисем]]
[[Категори:Нарăсăн 4-мĕшĕнче вилнисем]]
[[Категори:Математика философĕсем]]
[[Категори:Кёнигсбергри Вильгельм гимназинче вĕренсе тухнисем]]
[[Категори:Кёнигсберг университетĕнче вĕренсе тухнисем]]
[[Категори:Кёнигсберг университечĕн вĕрентӳçисем]]
[[Категори:Гёттинген университечĕн вĕрентӳçисем]]
[[Категори:Н. И. Лобачевский ячĕллĕ премин лауреачĕсем]]
[[Категори:Гёттинген хулин çăвинче пытарнисем]]