Ленин (атомлă пăрçĕмрен) страницӑн кодне пӑхни

{{Граждан карапĕ
|Ят             = «Ленин»
|Тăван ят    =
|Капăрлату          = Атомный ледокол "Ленин".jpg
|Алпусни              =
|Карап тĕсĕ            = Пăрçĕмрен
|Ялав                 = {{СССР}}
|Порт                 = [[Мурманск]]
|Класс                =
|Пăр класĕ        =
|ИМО номерĕ           =
|Йыхравлăх             =
|Оператор             =
|Йĕркелӳ          =
|Тăвакан         =
|Антарнă               = [[1957]] çулхи [[раштав, 5]]
|Эксплуатацире       =
|Кăларнă              = [[1989]]
|Статус               = Машинсемпе механизмсене чарса лартнă, музей туса хунă
|Шыв кăларăшĕ        = 16 пин тоннă ([[балласт]]сăр)
|Вăрăммăшĕ                = 134,0 м
|Анлăшĕ               = 27,6 м
|Çӳллĕшĕ               = 16,1 м
|Анса ларни               = 10,5 м
|Двигательсем            = атомлă 2 реактор, 4 турбинă
|Винтсем                =
|Хăват             = 32,4 МВт (44 пин л. в.)
|Хăвăртлăх             = 18 узлов (33,3 çм/сех)
|Автономлă çӳревлĕх=
|Экипаж               = 243
|Пассажир кĕртĕмлĕхĕ =
|Япала тиевлĕхĕ     =
}}
{{урăх пĕлтерĕшсем|Ленин (пĕлтерĕшсем)}}
'''«Ле́нин»''' — [[йĕтре реакторĕ|йĕтре хăвачĕн хатĕрĕпе]] çӳрекен тĕнчере пĕрремĕш шывçи [[атомлă пăрçĕмрен]] [[карап]]ĕ. Пăрçĕмрене [[СССР]]-та [[Çурçĕр тинĕс çулĕ|Çурçĕр тинĕс çулне]] хума тунă.

== Конструкци ==
Атомлă «Ленин» пăрçĕмрен —вăрăмлатнă вăтам надстройкăллă тата икĕ [[Карап мачти|мачтăллă]] тӳрем палубăллă [[карап]], вĕçĕнче пăрлăх йĕрлев [[вертолёт]] анса-лармалли вырăн пур. Карапăн вăта пайĕнче вырнаçнă шыв-шыв тĕслĕ пăс кăларакан йĕтре установки 4 тĕп [[турбогенератор]] валли пăс кăларса парать, вăл вара пĕр вĕçĕмсĕр токпа 3 авăслав [[электродвигатель|электродвигателе]] ĕçлеттерсе 3 авăслав питĕ çирĕп конструкциллĕ [[Винт (лопастной)|винтне]] (2 бортри тата 1 вăтамми) çавăртараççĕ. Автономлă пулăшавлă 2 [[электростанци]] пур. Механизмсене, хатĕрлевсене тата системăсене дистанциллĕ тытса пыраççĕ. Экипаж валли арктика çӳревĕнче куллен пурăнма аван вырăнсене хатĕрленĕ.
== Кун-çулĕ ==

== Туса хатĕрлени ==
Атомăхут проектне ЦКБ-15 (халĕ «Айсберг») 1953—1955 çулсенче [[СССР министрĕсен канашĕ]]н [[1953]] çулхи [[чӳк, 20|чӳкĕн 20-мĕшĕнче]] атомлă пăрçĕмрене тума йышăннă хыççăн хатĕрленĕ (92-мĕш №-лĕ проекчĕ). Тĕп конструктор ĕçне В. И. Неганов туса пынă. Атомлă установкăна  [[Африкантов Игорь Иванович|Игорь Иванович Африкантов]] ертсе пынипе проектланă. АК-27 тата АК-28 марккăллă корпус хурçине («нержавейка» пекех) ятарласа «Прометей» институтĕнче пăрçĕмренсем валли шутласа кăларнă.

Карапа [[1956]] çулта [[Санкт-Петербург|Ленинградри]] [[Карап тăвакан Андре Марти савучĕ| Карап тăвакан Марти ячĕллĕ савутĕнче]] тума хывнă. Тĕп тăваканĕ — В. И. Червяков. 

Карап турбинисене Киров савутĕнче ăсталанă.
Тĕп турбогенераторсене Харьковри электромеханика савучĕ хатĕрленĕ.
Авăслав электродвигателĕсене Ленинградри «[[Электросила (савут)|Электросила]]» савутĕнче пуçтарнă.

Карапа [[1957]] çулхи [[раштав, 5|раштавăн 5-мĕшĕнче]] шыва антарнă. [[1959]] çулхи [[авăн, 12|авăнăн 12-мĕшĕнче]] П. А. Пономарев ертсе пынипе [[Адмиралтейлĕх савучĕ]]н [[верфь|верфĕнчен]] çӳрелĕх тĕрĕслев хăтланăвĕсене тухнă<ref>C 1962 года Б. М. Соколов.</ref>.

Карапа тунă тата çӳрелĕхне тĕрĕсленĕ чухне атомăхут çине тĕрлĕ çĕр-шывсенчен нумай делегаципе элчĕ, çав шутра [[Аслă Британи]]н премьер-министрĕ [[Гарольд Макмиллан]], АПШ вице-президенчĕ [[Никсон Ричард Милхауз|Ричард Никсон]], [[Китай|КХР]] министрĕсем килсе курнă.

[[1959]] çулхи [[раштав, 3|раштавăн 3-мĕшĕнче]] Тинĕс флочĕн министерствин балансне кĕртнĕ. 1960 çултанпа Мурманск тинĕс пăрахутлăхĕнче.

== Эксплуатацире ==

Пăрлă çĕрте лайăх çӳреме пултарнă. Пĕрремĕш 6 çул хушшинчи эксплуатацире пăрçĕмрен 82 ытла тинĕс милĕ иртнĕ, хăй тĕллĕнех 400 ытла карапа ăсатса янă.

[[File:Ледокол Ленин мурманск.jpg|thumb|290px|right|"Ленин" пăрçĕмренĕн палăкĕ [[Мурманск]]ри "Арктикăна пăхăнтаракансем" мемориалĕнче.]]
[[File:IceBreakerLenin.jpg|thumb|right|290px|«Ленин» пăрçĕмрен почтă конверчĕпе маркки çинче.]]
«Ленин» пăрçĕмрен 30 çул ĕçлесе [[1989]] çулта эксплуатацирен тухать — ăна ĕмĕрлĕхех [[Мурманск]]ра лартнă. Халĕ пăрçĕмрен çинче музей ĕçлет, экспозицийĕ нумайлансах пырать.

Хăватлă энергетика хатĕр-хĕтĕрне пула, пысăк автономлăхпа, пăрçĕмрен пĕрремĕш навигацирех хăйĕн пахалăхне кăтартнă. Çак атомлă пăрçĕмрен ĕçлевне пула [[навигаци]] вăхăчĕ чылаях тăсăлнă.

[[1966]] çулта эксплуатаци тĕрĕслевне ирттернĕ хыççăн виçĕ реакторлă атомлă пăс кăларакан кивĕ установкине çĕнĕрех икĕ реакторли çине улăштарма шутланă. 

== Аварисем == 
Атомлă «Ленин» пăрçĕмрен çинче икĕ авари пулса иртнĕ. Пĕрремĕшĕ [[1965]] çулхи нарăс уйăхĕнче хыпса тухнă. Реакторăн хастар зони кăштах арканнă. Топливăн пайне «[[Лепсе (карап)|Лепсе]]» çине куçарнă, унта вăл халиччен упранать. Плавтехбаза «[[Лепсе (карап)|Лепсе]]» Раççейĕн çурçĕр-хĕвел анăçĕнчи чи хăрушлă та кăткăс йĕтре-хăрушлă объекчĕсенчен пĕри шутланать. Ытти топливине кăларнă та контейнера вырнаçтарнă. [[1967]] çулта контейнера понтон çине лартнă та Çĕнĕ Çĕр архипелагăн хĕвел тухăç çыранĕ çумĕнчи Цивольки кӳлмекĕнче шыва путарнă.

Иккĕмĕш синкекĕ [[1967]] çулта тухать. Реакторăн III контурĕн пăрăхĕсенчен шыв юхма тытăнать. Юхава юсана чухне реактор установкине самаях çĕмĕрнĕ. Вара реактор уйрăмне пĕтĕмпех улăштарма йышăннă. Топливăн пайне «[[Лепсе (карап)|Лепсе]]» плавтехбаза çине куçарнă.  [[Йĕтре реакторĕ|Реактор]] установкине буксир [[Çĕнĕ Çĕр]] çумĕнчи Цивольки кӳлмекне туртса кайнă та путарнă.

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Ленин (пăр çĕмĕрекен пăрахут)]]
* [[Музей-карапсен ят-йышĕ]]
* [[Лепсе (карап)]]

== Каçăсем ==
{{commons|Lenin (icebreaker)}}
* [https://web.archive.org/web/20030908225024/http://kapustin.boom.ru/icebreaker/lenin/lenin.htm Как был построен атомный ледокол «Ленин»]
* [http://www.youtube.com/watch?v=Oh3_rTpdhtU Документальный фильм «Атомный ледокол Ленин»]
* [http://lenta.ru/articles/2009/05/06/lenin/ На вечный прикол]

{{Раççейĕн атомлă пăрçĕмренĕсем}}

[[Категори:Атомлă пăрçĕмренсем]]
[[Категори:СССР атомлă пăрçĕмренĕсем]]
[[Категори:Ленина чысласа ят панă объектсем]]
[[Категори:1957 çулта уçăлнисем]]

[[Категори:Почтă марккисем çинчи карапсем]]
[[Категори:Арктикăра çӳрекен карапсем]]
[[Категори:Музей-карапсем]]
[[Категори:Карапсем, алфавитпа]]