Лингвистика

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Лингвистикачĕлхесене тĕпчекен аслăлăх. Çын калаçакан чĕлхе çинчен, тĕнчери тĕрлĕ чĕлхесем кашни хăй евĕрлĕхĕпе уйрăлса тăни çинчен.

Уйрăмсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Чĕлхе пĕлĕвĕ хире хирĕç енлĕ виçĕ сыпăкран тăракан тĕнĕл çинче тытăнать:

  • Cинхронла тата Диахроникла: Синкронла лингвистика чĕлхен хальхи самантри сăн сăпатне тĕпченипе çыхăннă, диахроникăлла (историлле) лингвистика чĕлхен е чĕлхе ушкăнĕн тĕрлĕ тĕрлĕ саманара пулса иртнĕ улшăнăвĕсене тĕпчет.
  • Теорилле тата Практикăлла: теорилле лингвистика чĕлхене çырса кăтартмалли мелсемпе, теорипе çыхăннă; практикăлла лингвистика çав теорисене урăх сферăсенче пурнăçа кĕрет;
  • Макролингвистика(Контекстла) тата Микролингвистика(Ниме пăхăнман): Контекстла лингвистика чĕлхен тĕнчери вырăнне, пĕлтерĕшне, обществăлла функцине, калаçма вĕреннине, каланипе илтнине тĕпчет. Микролингвистика вара чĕлхене уйрăммăн, унпа çыхăннă тулашри пулăмсене шута илмесĕр тĕпчет.


Теорилле лингвистика уйрăмĕсем:

  • Фонетика — этем калакан сасăсен пĕлĕвĕ (сас, фонема, саспалли);
  • Фонологи (Фонемика) - чĕлхен тĕп сассисен ĕренкисене тĕпчени;
  • Морфологи — сăмах тытăмне тĕпчени (морфема, сăмах);
  • Синтаксис — сăмахсем пĕр пĕрин çумне предложенире еплерех çыпăçнине тĕпчени.
  • Семантика — сăмах пĕлтерĕшĕ, сăмахсем пĕрлешсе предложени пĕлтерĕшлетни çинчен вĕрентни;
  • Прагматика — тӳрĕ е куçăмлă пĕлтерĕшлĕн калаçнине палăртни, пуплеве тĕллев тĕлĕшĕнчен тĕпчени;
  • Историлле лингвистика - историн тĕрлĕ тапхăрĕсенче чĕлхесем пĕр пĕринпе епле çыхăннине лексикăри, морфологири, синтаксисри пĕрпеклĕхĕсене кăтартса ăнлантарса паракан вĕрентӳ.
  • Лингвистикăлла типологи - мĕнпур этем чĕлхисенче тĕл пулакан грамматика пулăмĕсем çинчен вĕрентни.
  • Стилистика - чĕлхери стильсем çинчен вĕрентни.
  • Аналитика лингвистики - предложенисем пĕр пĕрин çумне çыпăçăнса текст пулни çинчен вĕрентни.

Сленг, арго[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çав. пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]