Максим Горький

Максим Горький
1900 çул патнелле
Çуралнă чухнехи ят:	Алексей Максимович Пешков
Суя ятсем:	Максим Горький, Иегудиил Хламида
Çуралнă вăхăт:	1868, пуш, 28
Çуралнă вырăн:	Чулхула, Раççей империйĕ
Вилнĕ вăхăт:	çĕртме, 18, 1936
Вилнĕ вырăн:	Горки, Мускав облаçĕ, РСФСР, СССР
Гражданлăх:	Раççей империйĕ Раççей империйĕ→ ССРП ССРП
Ĕçлев тĕсĕ:	XIX, XX ĕмĕрсенчи раççей, совет çыравçи, XX ĕмĕрти раççей драматургĕ, журналист, публицист
Пултарулăх çулĕсем:	1892—1936
Тĕлĕ:	Романтизм/Реализм
Ĕçсен чĕлхи:	вырăс
Чыславсем:

(Аудио)
	Запись голоса М. Горького
Кăтартнă чух пулăшни

Макси́м Го́рький (чăн ячĕ — Алексе́й Макси́мович Пешко́в; çавăн пекех тăтăшах çыравçăн чăн ятне псевдонимĕпе пĕрле асăнни те пур — Алексе́й Макси́мович Го́рький; 1868, пуш, 28, Чулхула, Раççей империйĕ — çĕртме, 18, 1936, Горки, Мускав облаçĕ, СССР) — вырăс çыравçи, прозăçи, драматургĕ. Тĕнчере чи пысăк та чаплă вырăс çыравçисемпе шухăшлавçисенчен пĕри.

Биографи

Ачалăхĕ

Алексей Максимович Пешков 1868 çулта Чулхулара, Ковалиха урамĕнче çуралнă. Унăн кукаçин - Василий Васильевич Каширинăн - сăрă лаçĕ, чул фундаменчĕ çине лартнă пысăк пура çурчĕ пулнă . Ашшĕ - Максим Савватьевич Пешков (1840—1871), столяр пулса тупăшланă, унчен ăна офицер хисепне туртса илнĕ. Виçĕ çул тултарнă Алёша Пешков холерăпа чирленĕ, анчах та чĕрĕлнĕ. Ывăлĕнчен холера ерсен, М. С. Пешков 1871 çулта утăн 29-мĕшĕнче Аçтăрханра (унта вăл пăрахут канторине ертсе пынă) вилнĕ. Алёша ашшĕне пачах та астуман, анчах та унăн пирки тăвансем каласа панисем тарăн йĕр хăварнă — «Максим Горький» псевдонимне вăл 1892 çулта Максим Савватьевича хисеплесе йышăннă. Лекçейĕн амăшне Варвара Васильевна тесе чĕннĕ, хĕр чухнехи хушамачĕ - Каширина (1842—1879) — меçчен çемьйинчен тухнăскер; çамрăклах упăшкасăр тăрса юлнăскер, иккĕмĕш хут качча кайнă, 1879 çулта çурлан 5-мĕшĕнче чахоткăпа амакланса çĕре кĕнĕ. Максимăн кукамăшĕ — Акулина Ивановна арçына ачана çитĕнтернĕ.

Пултарулăх ĕçĕсем

Романсем

• 1900—1901 — «Трое»
• 1906 — «Мать» (иккĕмĕш редакцийĕ — 1907)
• 1925 — «Дело Артамоновых»
• 1925—1936— «Жизнь Клима Самгина»

Повеçсем

• 1894 — «Горемыка Павел»
• 1899 — «Фома Гордеев»
• 1900 — «Мужик. Очерки» (вĕçлемен юлнă)
• 1908 — «Жизнь ненужного человека».
• 1908 — «Исповедь»
• 1909 — «Лето»
• 1909 — «Городок Окуров», «Жизнь Матвея Кожемякина».
• 1913—1914 — «Детство»
• 1915—1916 — «В людях»
• 1923 — «Мои университеты»
• 1929 — «На краю Земли»

Калавсем, очерксем

• 1892 — «Девушка и Смерть» (поэма-юмах, 1917 çулта утă уйăхĕнче «Новая жизнь» хаçатра пичетленĕ)
• 1892 — «Макар Чудра»
• 1893 — «Емельян Пиляй»
• 1894 — «Мой спутник», «Дед Архип и Лёнька»
• 1895 — «Челкаш», «Старуха Изергиль», «Ошибка», «Песня о Соколе» (поэма в прозе)
• 1896 — «Тоска», «Разбойники на Кавказе» (очерк)
• 1897 — «Бывшие люди», «Супруги Орловы», «Мальва», «Коновалов», «Озорник», «Скуки ради»
• 1898 — «Варенька Олесова», «Проходимец»
• 1899 — «Двадцать шесть и одна»
• 1901 — «Песня о Буревестнике» (поэма в прозе)
• 1903 — «Человек» (прозăлла поэма)
• 1906 — «Товарищ!», «Мудрец»
• 1908 — «Солдаты»
• 1911 — «Сказки об Италии»
• 1912—1917 — «По Руси» (калавсен циклĕ)
• 1924 — «Рассказы 1922—1924 годов»
• 1924 — «Заметки из дневника» (калавсен циклĕ)
• 1929 — «Соловки» (очерк)

Пьесăсем

• 1901 — «Мещане»
• 1902 — «На дне»
• 1904 — «Дачники»
• 1905 — «Дети солнца»
• 1905 — «Варвары»
• 1906 — «Враги»
• 1908 — «Последние»
• 1910 — «Чудаки»
• 1910 — «Дети» («Встреча»)
• 1910 — «Васса Железнова» (2-мĕш редакцире — 1933; 3-мĕш редакцире — 1935)
• 1913 — «Зыковы»
• 1913 — «Фальшивая монета»
• 1915 — «Старик» (поставлена 1 января 1919 г. на сцене Государственного Академического Малого театра; опубл. 1921 в Берлине).
• 1930—1931 — «Сомов и другие»
• 1931 — «Егор Булычов и другие»
• 1932 — «Достигаев и другие»

Публицистика

• 1906 — «Мои интервью», «В Америке» (памфлетсем)
• 1912 — Фельетон. Начало рассказа // Сибирская торговая газета. № 77. 7 апреля 1912 года. Тюмень (перепечатка с газеты «Мысль» (Киев)).
• 1917—1918 — цикл статей «Несвоевременные мысли» в газете «Новая жизнь» (в 1918 вышел отдельным изданием).
• 1922 — «О русском крестьянстве»

Çав. пекех

• Данко
• Горький премийĕ
• Деренкова Мария Степановна

Литература

• Басинский П. В. Горький. — М.: Молодая гвардия, 2005. — 5000 экз. — ISBN 5-235-02850-3

Асăрхавсем

— Максим Горький. Из автобиографической повести «Детство»

^ «Пешков хушамат пеший е пешка сăмахсемпе çывăх мар, унăн тымарĕ калаçури Пешко (Петĕр) вариантран тухать темелле. Çак хушамата пĕрремĕш сыпăкне пусса калаççĕ, тĕрĕсрех Пешко́в темелле тенĕ А. М. Горький» (Ганжина И. М. Словарь современных русских фамилий. — М.: Астрель: ACT, 2001. — ISBN 5-237-04101-9)

^ БЭС ([1])

^ Вайнберг И. И. Горький Максим. // Русские писатели. 1800—1917. Биографический словарь. Т. 1. — М.: Изд-во «Советская Энциклопедия», 1989. — С. 645—657.

^ Басинский, 2005, с. 440—441, 452

^ Басинский, 2005, с. 21

^ См. М. Горький. Солдаты на Викитеке.

^ Сказки об Италии 2010 ҫулхи Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ.

^ См. «Революция и культура» на Викитеке.

Каçăсем

• Максим Горький Максим Мошков вулавăшĕнче
• Максим Горкий çыравçăн Чулхулари музей-хваттерĕ