Нумай виçеллĕ тĕрĕс нумайхысаклăхсем страницӑн кодне пӑхни

'''Терĕс ''n''-виçеллĕ нумайхысаклăхсем''' — [[Нумай виçеллĕ уçлăх|''n''-виçеллĕ евклид уçлăхĕнчи]] хăшпĕр майлă симметриллĕ шутланакан [[нумайхысаклăх]]сем.

Тĕрĕс виççĕ виçеллĕ нумайхысаклахсем çаплах [[платон кĕлетки]]сем пулаççĕ.

== Палăрту ==

''n''-виçеллĕ <math>P</math> нумайхысаклăх ялавĕ тесе унăн <math>F=(F_0,F_1,\dots,F_{n-1})</math> хысакĕсен пухăмне палăртаççĕ, кунта <math>F_i</math> P нумайхысаклăхăн <math>i</math>-виçеллĕ хысакĕ пулать, çакăн чухне <math>i= 1, 2,\dots,n-1</math> валли <math>F_i \subseteq F_{n-1}</math>.

Тĕрĕс ''n''-виçеллĕ нумайхысаклăх — унăн кирек епле иккĕ <math>F</math> тата <math>F'</math> ялавĕ валли <math>F</math> ялавран <math>F'</math> ялава куçаракан <math>P</math> куçăм тупăнать пулсан [[мăкăрăлчăк нумайлăх|мăкăрăлчăк]] ''n''-виçеллĕ <math>P</math> нумайхысаклăх шутланать.

== Классификаци ==

=== ''n'' = 4 ===
6 тĕрĕс тăваттă виçĕллĕ нумайхысаклăх пур:

* 4-виçеллĕ [[симплекс]] (хысак — [[тетраэдр]]).
* [[Тессеракт]] е 4-виçеллĕ куб (хысак — [[куб]]).
* {{куçармалла|пур=:en:16-cell|кирлĕ=16-хысаклăх}} (хысак — [[Тетраэдр|тетраэдр]]).
* {{куçармалла|пур=:en:24-cell|кирлĕ=24-хысаклăх}} (хысак — [[октаэдр]]).
* {{куçармалла|пур=:en:120-cell|кирлĕ=120-хысаклăх}} (хысак — [[додекаэдр]]).
* {{куçармалла|пур=:en:600-cell|кирлĕ=600-хысаклăх}} (хысак — [[Тетраэдр|тетраэдр]]).

Аяларах тĕрĕс тăваттă виçеллĕ нумайхысаклăхсен [[виççĕ виçеллĕ уçлăх]]ри  [[Стереографи проекцийĕ|стерографи проекцисен]]  ӳкерчĕкĕсене кăтартнă:
{| class="wikitable" style="margin: auto; text-align: center;"
|-
| [[File:Stereographic polytope 5cell.png|105px]]
| [[File:Stereographic_polytope_8cell.png|105px]]
| [[File:Stereographic_polytope_16cell.png|105px]]
| [[File:Stereographic_polytope_24cell.png|105px]]
| [[File:Stereographic_polytope_120cell.png|105px]]
| [[File:Stereographic_polytope_600cell.png|105px]]
|}

=== ''n'' ≥ 5 ===
''n'' ≥ 5 кашни виçелĕхĕнче 3-шер нумайхысаклăх пур:

* ''n''-виçеллĕ [[симплекс]]
* ''n''-виçеллĕ [[Гиперкуб|куб]]
* ''n''-виçеллĕ [[Гипероктаэдр|октаэдр]]

== Çавăн пекех пăхăр ==

*[[Платон кĕлетки]]

== Каçăсем ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=vYkNFGZUZew&NR=1 YouTube çинчи курăмлă тĕслĕх]

* {{cite web
 | url = http://local.wasp.uwa.edu.au/~pbourke/geometry/platonic4d/
 | title = Regular Polytopes (Platonic solids) in 4D
 | date = 2003
 | accessdate = 2011-01-30}}

* {{статья |автор=Э. Б. Винберг, О. В. Шварцман |пуçелĕк=Дискретные группы движений пространств постоянной кривизны |кăларăме=Итоги науки и техн. Сер. Соврем. пробл. мат. Фундам. направления |çул=1988 |том=29 |страницы=147–259 |каçă=http://mi.mathnet.ru/intf110}}

{{Нумайхысаклăхсем}}

[[Категори:Нумайхысаклăхсем]]
[[Категори:Нумай виçеллĕ евклид геометрийĕ]]