Планета страницӑн кодне пӑхни

'''Планета''' (грек. astèr planétes — çĕтсе çӳрекен çăлтăр) — [[çăлтăр]] тавра орбитăпа çаврăнакан пысăк йывăрăшлă [[тӳпери кĕлетке]]сем, вĕсен ăшĕнче [[термотĕшĕллĕ реакци]]сем пулса иртмеççĕ. 

[[Ӳкерчĕк:Jupiter.jpg|thumb|right|300px|Планета Юпитер]]
== Истори ==

Ӗлĕк-авалах тӳпере çăлтăр евĕр пилĕк çутăллă япала тупнă, вĕсем вара кунран-куна куçса çӳренĕ: [[Меркури (планета)|Меркури]], [[Венера (планета)|Венера]], [[Марс (планета)|Марс]], [[Юпитер (планета)|Юпитер]], [[Сатурн (планета)|Сатурн]]. Çапах çакна каламалла: пысăк çутăллă япаласем — [[Хĕвел]]пе [[Уйăх]] та— çăлтăрсеннипе танлаштарсан хăйсен вырăнĕсене улăштарсах тăраççĕ.

[[XVI ĕмĕр]]чен пур планета [[Çĕр (планета)|Çĕр]] тавра çаврăнаççĕ тесе шутланă. [[Николай Коперник]] хăйĕн ĕçĕсенче Уйăх çех Çĕр тавра, планетăсем Хĕвел тавра çаврăннине кăтартать. Çапла вăл Хĕвелпе Уйăха планетăсен картинчен кăларать.

[[Çĕнĕ Самана|Çĕнĕ]] тата [[Çĕнĕрех Самана]]ра тепĕр виçĕ планета уçнă:

* [[1781]] — [[Уран (планета)|Уран]]
* [[1846]] — [[Нептун (планета)|Нептун]]
* [[1930]] — [[Плутон (планета-карлик)|Плутон]] ([[планета-карлик]] статусне [[çурла]], [[2006]] кĕртнĕ.)

[[1995]] çулта Çĕртен 50 [[çутă çул]] инçе вырнаçнă [[экзопланета|Хĕвелтен аякри]] пĕрремĕш планетăна тупса палăртнă.

Халĕ космослăх уçлăхĕнче планетăсен шучĕ икçĕртен ытла.

== Çавăн пекех пăхăр ==

* [[Планета евĕрлĕ кĕлеткесем]]
* [[Хĕвел системи]]
* [[Экзопланета]]
* [[Карлик планети]]

== Каçăсем ==
* [http://www.obspm.fr/encycl/cat1.html Хĕвел аяккинчи планетăсен каталогĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051025100526/http://www.obspm.fr/encycl/cat1.html |date=2005-10-25 }}
* [http://nix.ksc.nasa.gov/ НАСА сайчĕн ӳкерчĕкĕсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100817012442/http://nix.ksc.nasa.gov/ |date=2010-08-17 }}
* [http://www.vz.ru/society/2006/8/17/45650.html ВЗГЛЯД: Хĕвел систем сарăлать (статья, çурла, 17, 2006 с.)]
* [http://www.vz.ru/society/2006/8/21/46065.html ВЗГЛЯД: Плутона «хупни» (статья, çурла, 21, 2006 ç.)]
* [http://astronet.ru/db/msg/1219032 Планетăсене мĕнле уçăмлă-тĕплĕ йĕркелесе хурас е Астрономине Линнейсем кирлĕ]
{{stub}}
{{Хĕвел системи}}

[[Категори:Планетăсем]]
[[Категори:Планета ĕвĕрлĕ япаласем]]
[[Категори:Астрономи объекты]]