Рожанский Ермей Иванович страницӑн кодне пӑхни

{{Пайăр çын
 |ят                 = Ермей Рожанский 
 |тăван ят           = Рожанский Ермей Иванович
 |портрет            = 
 |калăпăш            = 
 |ăнлантару          = 
 |çуралнă чухнехи ят = Рожанский Ермей Иванович
 |ĕçлев тĕсĕ         = [[ÿкĕтлевçĕ]] (тăнлантаравçă, миссионер), [[сăвапçă|сăваплăхçă]]
 |çуралнă вăхăт      = [[1741]]-мĕш çул 
 |çуралнă вырăн      = [[Чĕмпĕр кĕперни]], [[Кăрмăш уесĕ]], [[Кăрмăш]] хули (халĕ [[Пильна районĕ]], [[Чулхула облаçĕ]], Раççей Федерацийĕ, [[Кăрмăш]] [[ял]]ĕ) 
 |гражданлăх         = Раççей
 |пăхăнулăх          = {{Flagicon|RUS}}
 |вилнĕ вăхăт        = [[1813]]-мĕш çул
 |вилнĕ вырăн        = [[Кăрмăш]] хули
 |ашшĕ               = Иван Герасимов
 |амăшĕ              = 
 |упăшка             = 
 |арăм               = 
 |ачасем             = Григорий Рожанский, Тимофей Ермеев Рожанский
 |чыславсемпе парнесем = 
 |сайт               = 
 |тĕрли              = [[чăвашсем|чăваш]] кивĕ чăваш çырулăхĕн йĕркелевçи, куçаруçă
 |Commons            = 
 |Rodovid            =
}}
 {{Пĕр хушаматлисем|Рожанский}}
'''Рожанский Ермей Иванович''' ([[1741]] çул, [[Кăрмăш]] хули — [[1813]] çул, Кăрмăш хули) — [[ÿкĕтлевçĕ]] (тăнлантаравçă, миссионер), [[сăвапçă|сăваплăхçă]],  кивĕ чăваш çырулăхне йĕркелекенсенчен пĕри<ref>[http://enc.cap.ru/?t=prsn&lnk=1113 Чувашская энциклопедия]</ref>. 

== Кунçул ==
[[File:Kurmysh.jpg|thumb|left|[[Кăрмăш]] хулин ([[1925]]-мĕш çултанпа [[ял]]) гербĕ. [[1780]]-мĕш çулта йышăннă, унтанпа пĕрре те улшăнман]]
[[1741]] çулта [[Кăрмăш]] хулинче çуралнă. [[Чулхула]]ри тĕн семинарине пĕтернĕ.

[[1765]] çулта [[Кăрмăш уесĕ|Кăрмăшпа]] [[Етĕрне уесĕ]]нчи [[чăвашсем]] ыйтнипе ăна ӳкĕтлевçĕ (тĕн йĕркисене вĕрентекен) пулма лартаççĕ. 1788 çул тĕлне вăл куçару шкулне йĕркелет, çав ĕçре ăна хăйĕн ывăлĕ Г. Рожанскипе унăн юлташĕ И.Русановский семинаристсем пулăшса пынă. Çак ушкăн [[вырăс чĕлхи|вырăсларан]] кĕске катехизис куçарнă (кĕнеке 1800 çулта [[Петербург]]ра пичетленсе тухнă), 130 уроклă вĕренӳ пулăшу кĕнекине хатĕрленĕ.

[[Хусан епархийĕ]]н пуçлăхĕ В.Пуцек-Григорович хушнипе Рожанский [[чăваш чĕлхи]]н пĕрмĕш [[грамматики]]не — «Сочинения, принадлежащие к грамматике чувашского языка» — çырас ĕçе те активлă хутшăннă. Асăннă пулăшу кĕнекисемпе [[Хусан]]ти тата [[Чулхула]]ри тĕн семинарисенче чăвашла вĕрентес ĕçре усă курнă.

[[1784]] çулта Рожанский Чулхула епископĕ Дамаскин хушнипе вырăсла-тутарла-чăвашла-ирçелле-марилле сăмахсарăн чăвашла-тутарла пайне редакциленĕ. [[Сăмахсар]] умсăмахне те («Чăвашсем çинчен») вăлах çырнă.

[[1788]] çулта Ермей Рожанский «Кĕске катехизиса» чăвашла куçарнă, вăл вара [[1800]] çулта [[Петербург]]ра пичетленсе тухнă<ref>[http://www.all-cotteges-spb.ru/2012052514461400042.php Первая книга на чувашском языке]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.  Рожанский кивĕ чăваш çырулăхне йĕркелес ĕçе хастар хутшăннă, чăваш литературине никĕсленĕ.

Рожанский Ермей Иванович [[1813]]-мĕш çулта вилнĕ. Çав вăхăтрах В.Г.Родионов вилнĕ [[вăхăт]] пирки [[XIX]] [[ĕмĕр]] пуçламăшĕ тенипех çырлахать. 

Интернетра ак çапла калани пур<ref>mdobrokhot Долгожитель форума. [http://forum.vgd.ru/2306/32177/2190.htm?a=stdforum_view&o= Духовенство Нижегородской губернии (по материалам Нижегородских губернских ведомостей, иной периодической печати и других источников)] — Генеалогический форум ВГД — Форумçă пирки: Нижний Новгород Сообщений: 402 Регистрация: 14 фев. 2014 Рейтинг: 226 // Пĕлтернĕ [[вăхăт]]: 29 июля 2018 20:53  29 июля [[2018]] 22:00</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|В настоящее время совершенно точно установлено, что Ермей Иванович Рожанский скончался в [[1813]] году в г. Курмыше (Успенский Собор), в возрасте 72 лет.
Один из его сыновей Тимофей Ермеев Рожанский по выбытию из НДС с 1791 года служил в с. Кологриево и в с. Стексово Ард. у. Ниж. губ. С 1803 года в с. Богородское Грб. у. Рождественской ц-ви Священником и Благочинным и в 1806 году там же посвящен в Протопопы. С 1813 года был Цензором по Грб. уезду для рассмотрения сочиняемых ученым Духовенством проповедей и руководителем к сочинению систематических бесед. Так же им было обращено 40 крестьян из секты к Греко-росийской церкви и пр...
Тимофей Ермеев в Нижегородской губернии оставил большое количество потомков, кот. все сохранили фамилию Рожанский. Один из внуков был Надворным Советником и за награждение его орденом Свят. Владимира 4 степ. был причислен к Нижегородскому Дворянству. Далее Рожанские потомки этого рода известны в области медицины Н. Новгорода и г. Казани, инженер-строитель в г. Риге и дочь Статского Советника, врача г. Казани Юлия Васильевна Рожанская была 1-й женой писателя А.Н. Толстова, правда не долго. Этому роду я благодарна за свое появление на земле.}}<Куçару: Хальхи вăхăтра Ермей Иванович Рожанский [[1813]]-мĕш çулта Кăрмăш хулинче (Успени соборĕ) 72 çула çитсе вилнине пит тĕрĕссĕн тупса палăртнă. Ывăлесенчен пĕри Тимофей Ермеев Рожанский НДС пĕтернĕ хыççăн [[1791]]-мĕш çултан пуçласа Кологриево  тата Стексово ялĕсенче (Чулхула кĕпернин Ардатов уесĕ) хĕсметре тăнă. [[1803]]-мĕш çултан пуçласа Богородское ялĕн (Грб.у.) Раштав чиркĕвĕнче саваплăхçă тата благочиннăй пулса. [[1806]]-мĕш çулта унтах протопоп. [[1913]]-мĕш çултанпа Цензор (Грб.у.) — вĕреннĕ тĕн çыннисен ÿкĕтлевĕсене, хайланă тытăмла калаçăвĕсене пăхса тухма. Унтах вăл 40 хресчене сектăран Грек-раççей чиркĕвне куçарнă тата ытти те. Тимофей Ермеевăн Чулхула кĕпернинче Ражанский хушаматлă йышлă тахăмĕсем юлнă...Мăнкукĕсенчен пĕри "Надворный Советник", Сăваплă Владимирăн 4-мĕш капашлă орденне илнĕ хыççăн — Чулхула Дворянлăхĕнче. Малалла Рожжанский тăхăмĕсем Чулхулари, Хусанти медиксем пек, Ригăри инженер-çурттăвăмçă пек паллă. Хусанти "Статский Советникĕн" тата тухтăрăн хĕрĕ Юлия Васильевна Рожанская А.Н.Толстой çыравçăн пĕрремĕш арăмĕ пулнă, чăн та, вăрахлăха мар. Эп çак ăрăва хам çут тĕнчене килнишĕн тав тума тивĕç.>
{{Цитата вĕçĕ}}

== Ермей Рожанский пурнăçланă е хутшăнма пултарнă ăслав ĕçĕсем ==
[[File:First Chuvash book.jpg|thumb|Е.Рожанский хатĕрленĕ чи малтанхи чăвашла [[кĕнеке]]н ([[1800]]) пĕр страници]]
* «Краткий катехизис, переведенный на чувашский язык с соблюдением российскаго и чувашскаго просторечия, ради удобнейшаго онаго познания воспринявших святое крещение [[1788]] года» ([[Алçыру]])
*Словарь языков разных народов в Нижегородской епархии обитающих, именно: россиан, татар, чувашей, мордвы и черемис...». [[Чулхула]]. [[1785]]. Икĕ [[алçыру]] (вариантсем). Архивсенче упранаççĕ.
* «О чувашах, живущих в Нижегородской епархии», [[1785]]. 
* «Сочинений, принадлежащих к грамматике чувашского языка» (СПб., [[1769]]) 
* «Краткий катехизис, переведенный на чувашский язык с наблюдением российского и чувашского просторечия для оудобнейшего познания онаго восприявшым святое крещение».[[1800]]. Санкт-Петербург. 40 страницăран тăракан кĕнеке.
* «Речи для переводу на чувашский язык», [[1773]]. Алçыру. Л.И.Бакмейстер валли çырса ярса панă.
* «Перевод по-чувашски» [[1773]]. Умĕнхи алçырăвăн тепĕр варианчĕ.
* Действие Нижегородской духовной семинарии...приокончании годичного учения... [[1788]] года, 30 дня (кунта чăвашла [[сăвă]] пур)<ref>ЦГА (Чулхула облаçĕ), ф.2013, оп.602, д.1450, лл.7-8.</ref>.
* Всерадостное торжество, которым благочестивейшего ... императора Павла , по священном миропомазании и короновании на всероссийский престол, совершившемся в 5 день апреля 1797 года всемилостиво посещающего Нижний Новгород благоговейнейше приветствует Нижегородская семинария мая... дня [[1797]]года. (Кунта Пĕрремĕш Павăл килнĕ ятпа каланă чăвашла сăмахăн тексчĕ пур). 
=== "Ермей Рожанский букварĕ" пирки калаçма пулать-и? ===
[[1800]]-мĕш çулхи хыççан, — [[1804]]-мĕш çулта, — тата тепĕр чăвашла катехизис кун çути курнă. Вăл [[1807]]-мĕш çулта тепре пичетленсе тухнă. Асăннă кăларăмсем çумĕнче чăваш букварĕ те пур.  Çав кĕнекесене хăшпĕрисем Е.И.Рожанский ячĕпе çыхантараççĕ. Анчах та çакă йăнăш. Чăннипе асăннă кĕнекесене [[Талиев Петр Иванович]] хатĕрлесе кăларнă. Çапах та "Ермей Рожанский букварĕ" текен [[ăнлав]] сиксе тухма пултарать, çавнашкал [[ят]]лă кĕнеке, кĕнеке пайĕ е [[алçыру]] тавраш çук пулсан та. Мĕншен тесен Ермей Иванович [[1769]]-мĕш çулхи Пĕрремĕш чăваш грамматикине кăларас ĕçе хутшăннă е хутшăнма пултарнă. Асăннă "Грамматикăна" тĕпрен илсен вĕрентÿ тĕллевĕсемпе кăларнă. Вăл хатĕрленĕ ытти ĕçсем те вĕрентÿ япалисене çывăх. 

В.Г.Родионов каланичен: "Е. Рожанскин куçарăвĕсемпе паллашса, çак ĕçе унăн вĕренекенĕсем те хавхалансах пуçăннă. Г. Рожанскипе И. Русановский [[1789]]-[[1790]]-мĕш çулсенче 130 урока пайлана чăвашла вĕренмелли учебник хатĕрлеççĕ. Ку вĕренÿ пособине икĕ пине яхăн чăвашла сăмах çаврăнăшĕ кĕнĕ.
Ăна ăнланмалла чĕлхепе çырнă, авторĕсем Е. Рожанский традицийĕсене асра тытса ĕçленĕ. Асăннă учебникпе Чулхула семинарийĕнче XVIII ĕмĕр вĕçленичченех чăвашла вĕрентнĕ". Ку [[вĕренткĕч]], ахăртнех, пĕр-пĕр архивра упранать пулмалла.
== Вуламалли ==
* Родионов, Виталий Григорьевич. [http://www.i-sum.su/t/67369.html Ермей Рожанский : жизнь и творчество  ("Ермей Рожанский. Пурнăçĕпе пултарулăхĕ")] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170121075325/http://i-sum.su/t/67369.html |date=2017-01-21 }} / В. Г. Родионов ; Чуваш. гос. ин-т гуманитар. наук. Чебоксары : ЧГИГН, 2012. - 148 с. : ил. ; 21 см. - 500 экз. - ISBN 978-5-87677-135-3 : 30 р. Часть текста парал. чуваш., рус.
* Родионов, В. Г. [http://hnir.cerkov.ru/ermej-rozhanskij-novoe-o-deyatelnosti-chuvashskogo-missionera-xix-v/ Новое о деятельности Ермея Рожанского] / В. Г. Родионов // Актуальные проблемы чувашской литературы. - Чебоксары, 1983.
* Петров И.П. Чăваш литература чĕлхин историйĕ. Шупашкар, 1978.
* Терентьев В.Т. Еще раз о первой грамматике чувашского языка // Вопр. языкознания. 1959. № 3.
* Никольский Н.В. Распространение христианства среди нижегородских чуваш до 1764 г. Петроград, 1915.
* Никольский Н.В. Христианство среди чуваш Среднего Поволжья в XVI-XVIII вв. Исторический очерк. Казань, 1912.
* Димитриев В.Д. Документы об издании книги «Сочинения, принадлежащие к грамматике чувашского языка» // Учен. зап. ЧНИИ. Вып 34. Чебоксары, 1967.
* Егоров В.Г. Первая печатная грамматика чувашского языка 1769 г. // Тюрк. сб. Вып. 1. М.;Л., 1951.
* Егоров В.Г. Чувашские словари XVIII века // Зап. ЧНИИ. Вып. 2. Чебоксары, 1949.
* Проблемы письменности и культуры: материалы конференции, посвященной 250-летию со дня рождения чувашского ученого и просветителя Ермея Рожанского Авторы	Ермий Иванович Рожанский, Т. Д. Павлова, В. Г. Родионов, Г. И. Федоров, Научно-исследовательский институт языка, литературы, истории и экономики при Совете Министров Чувашской Республики Научно-исссл. ин-т языка, литературы, и экономики, 1992, С.118
* Семенова П.А., Соловьева Г.П. [https://cyberleninka.ru/article/v/uchebnaya-literatura-dlya-chuvashskih-shkol-xix-xx-vv УЧЕБНАЯ ЛИТЕРАТУРА ДЛЯ ЧУВАШСКИХ ШКОЛ XIX–XX ВВ] // Интернет-журнал «Проблемы современного образования» [[2013]], № 4
== Ермей Рожанские халалласа çырнă сонет<ref>[https://chuvash.org/blogs/comments/2157.html Agabazar: Ермей Рожанский]
</ref> ==
{{Цитата пуçламăшĕ}}
<poem>
ЕРМЕЙ РОЖАНСКИЙ
сонет

...Ун чух Раҫҫей Империйӗ ҫӗн "ҫимӗҫ"
Сӗнет чӑвашсене пӗрре вӑйпа,
Тепре илӗртӳпе: пулайӗ, имӗш,
Тӗне кӗрсессӗн пурлӑх пӗр купа!

Лару-тӑру хаяр пулсан та тивӗҫ
Ӗҫне тумашкӑн чи таса чунпа...
Ермей Рожанский, ак сана шӑпа
Сӗнет яваплӑ, йывӑр, хӑшкӑлти ӗҫ.

Тӑнлантаравҫӑ пулнине кура
Чиркӳсенче янрать сан лӑпкӑ сасӑ,
Ҫапах та урӑххи те пур пуҫра:

Тахҫан лӳппер ӗне хыпса ҫӑтсассӑн
Ҫухалнӑ кӗнеке тупӑнтӑр-и? —
Шурри ҫине шав акӑнтӑр хури!
</poem>
{{Цитата вĕçĕ}}
== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://www.grani21.ru/pub/sochinitel-knigi-seja-pohvalu-zasluzhivaet%E2%80%9D “Сочинитель книги сея похвалу заслуживает...”]
* [http://smi21.ru/?mode=publication&path=orgs&orgs=13&publication=990916&p_date=24.03.2012&date=24.03.2012 Чутай халăхĕн те мухтанмалăх ывăл пур]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} («Пирĕн пурнăç», Хĕрлĕ Чутай ) 

[[Категори:Пайăр çынсем, алфавитпа]]
[[Категори:Чăваш Енĕн паллă çыннисем]]
[[Категори:Чăваш çырулăхĕ]]