Сарматсем страницӑн кодне пӑхни

{{урăх пĕлтерĕшсем|Сармат}}
[[File:028 Conrad Cichorius, Die Reliefs der Traianssäule, Tafel XXVIII (Ausschnitt 01).jpg|thumb|300px|<center>Сармат [[катафрактсем|катафракчĕсем]] [[Траянăн дак вăрçисем|дак вăрçинче]]. [[Траян колонни]]н барельефĕ.</center>]]

'''Сарма́тсем''' ({{lang-grc|Σαρμάται}}, {{lang-la|Sarmatae}}) — малтанхи [[Тимĕр ĕмĕрĕ]]н вĕçĕнче (п. эрч. VI—IV ĕм.) [[Тиса|Тисăпа]] [[Тăнай|Дунай]] шыв уйрăлăвĕнчен пуçласа Дон шывĕн бассейне çити (хальхи Украина территорийĕ) çеçенхир çĕрĕсенче пурăннă куçса çӳрен [[выльăх ĕрчетевĕ|выльăх ĕрчетекен]] [[иран чĕлхисем|иран чĕлхиллĕ]] йăхсем. Тĕпчевçĕсен шухăшĕпе<ref>''Доватур А. И., Каллистов Д. П., Шишова И. А.'' Народы нашей страны в «Истории» Геродота. — М., 1982. — С. 109.</ref> сарматсене, «савроматсем» ятпа, пĕрремĕш [[Геродот]] асăнать: «Танаис (хальхи [[Тан (юханшыв)|Дон]]) шывĕ урлă каçсан, унта скифсен çĕрĕ мар, савроматсен облаçĕ»<ref>Геродот. «История», 4. 21.</ref>. Н. Лысенко шухăшĕпе, «[[Марк Випсаний Агриппа]] тĕнче карттине хатĕрленĕ вăхтран шутласан (п.эрч. I ĕм.) „савроматсем“ тата „сарматсем“ этнонимсем синонимсем шутланнă»<ref>''Н. Лысенко''. Языги на дунайском Лимесе Рима в I—II вв. н. э. — С. 3—4.</ref>.

Авалхи авторсем сарматсен йышне кĕртнĕ йăхсем<ref name="Britannica">[http://global.britannica.com/EBchecked/topic/524377/Sarmatian Sarmatian] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200511125915/https://global.britannica.com/topic/Sarmatian |date=2020-05-11 }}. // Britannica.</ref>: [[аорссем]], [[языгсем]], [[сираксем]], [[алансем]], [[роксолансем]], [[сайă сармат йăхĕ|сайăсем]]<ref>Сайăсем (''ασάιοι'') — Хура тинĕс таврашĕнче галат кельт йăхĕ тапăнса киличчен пурăннă сармат йăхĕ. Сайăсен чи паллăрах патши — Сайтафарн.</ref>.

== Кун-çулĕ ==
=== Малтанхи кун-çулĕ ===

== Вуламалли ==
* ''Тадеуш Сулимирский''. [http://www.litmir.net/br/?b=144140&p=27 Сарматы. Древний народ юга России] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129040302/http://www.litmir.net/br/?b=144140&p=27 |date=2014-11-29 }}. — М., 2008.
* ''Вельтман А. Ф.'' [http://az.lib.ru/w/welxtman_a_f/text_0340.shtml#TOC_id20240075 Аттила и Русь IV и V века]. — М., 1858.
* ''М. А. Балабанова''. [http://new.volsu.ru/upload/medialibrary/c54/1_stgbamjdoepmrbwmdzlc.pdf Хозяйственно-культурный уклад и образа жизни сарматских племен по данным античных письменных источников] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130921054012/http://new.volsu.ru/upload/medialibrary/c54/1_stgbamjdoepmrbwmdzlc.pdf |date=2013-09-21 }}. // Вестник Волгоградского государственного университета. Сер. 4, История 2011. No 1.
* ''А. А. Немировский''. [http://kronk.spb.ru/library/nemirowsky-aa-2005.htm Массагеты Геродота и саки тиграхауда]. // Эдубба вечна и постоянна. — СПб., 2005. — С. 217—224.
* ''Доватур А. И., Каллистов Д. П., Шишова И. А.'' [http://sno.pro1.ru/lib/narody_nashey_strany_v_istorii_gerodota/narody_nashey_strany_v_istorii_gerodota.pdf Народы нашей страны в «Истории» Геродота]. — М., 1982.
* ''Н. Лысенко''. [http://www.bulgari-istoria-2010.com/booksRu/N_Lysenko_Yazigi_na_Dunay.pdf Языги на дунайском Лимесе Рима в I—II вв. н. э.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130921055803/http://www.bulgari-istoria-2010.com/booksRu/N_Lysenko_Yazigi_na_Dunay.pdf |date=2013-09-21 }}
* ''[[Бонгард-Левин, Григорий Максимович|Бонгард-Левин Г. М.]], [[Грантовский, Эдвин Арвидович|Грантовский Э. А.]]'' От Скифии до Индии. Древние арии: мифы и история. — 2-е изд., доп. и испр. — М.: Мысль, 1983.
* ''Зобов Ю. С.'' [http://www.samgaps.ru/oren/istor_1_2.htm Древние обитатели приуральских степей: сарматы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210520102456/http://www.samgaps.ru/oren/istor_1_2.htm |date=2021-05-20 }}
* ''[[Иловайский, Дмитрий Иванович (историк)|Иловайский Д. И.]]'' Начало Руси. — М.: Астрель; АСТ, 2006. — 629 c. — (Историческая библиотека). ISBN 5-17-012509-7 ; ISBN 5-271-05355-5
* ''[[Карышковский, Пётр Осипович|Карышковский П. О.]]'' Материалы к собранию древних надписей Сарматии и Тавриды // [[Вестник древней истории]]. 1966. № 2.
* ''[[Латышев, Василий Васильевич|Латышев В. В.]]'' Известия древних писателей о Скифии и Кавказе. СПб., 1993.
* ''Хазанов А. М.'' [http://liberea.gerodot.ru/a_hist/sarmaty02.htm Материнский род у сарматов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140807003435/http://liberea.gerodot.ru/a_hist/sarmaty02.htm |date=2014-08-07 }}.
* ''R. Brzezinski и др.'' The Sarmatians 600 BC — AD 450 (in series Men-At-Arms 373). ISBN 1-84176-485-X
* [http://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~29832~1140567:Sarmatia---Fenner-Sc-,-Paternoster- Sarmatia. Fenner Sc., Paternoster Row] (London, Joseph Thomas, 1835)
* ''Н. Ф. Шевченко''. [http://www.archaeology.ru/Download/Krasnodar/Krasnodar_1989.pdf Сарматы в восточном Приазовье (I в. до н. э. — II в. н. э.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150422111502/http://archaeology.ru/Download/Krasnodar/Krasnodar_1989.pdf |date=2015-04-22 }} // Кочевники Евразийский степей а античный мир (проблемы контактов). Материалы 2-го археологического семинара. — Новочеркасск, 1989.

== Каçăсем ==
* [http://osetini.com/view_post.php?id=8 Скифсем тата сарматсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150223075402/http://osetini.com/view_post.php?id=8 |date=2015-02-23 }}.
* [http://grants.rsu.ru/osi/Don_NC/Ancient/Earliron/Sarmats/sarmat.htm Предметы сарматского быта и украшения] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090205171549/http://grants.rsu.ru/osi/Don_NC/Ancient/Earliron/Sarmats/sarmat.htm |date=2009-02-05 }}.
* Научно-популярный фильм [http://www.youtube.com/watch?v=dMXHSeO6kEI «Сокровища сарматов»].
* [http://annals.xlegio.ru/sarmat/piiks.htm Проблемы истории и культуры сарматов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111204135531/http://annals.xlegio.ru/sarmat/piiks.htm |date=2011-12-04 }}.
* [http://www.silk-road.com/artl/sarmatian.shtml The Women Warriors — the Sarmatians].
* {{YouTube|Jbr9tj1RN5s|logo=1|О чем молчат степные курганы...}}
* {{YouTube|If3-9Lz-TB0|logo=1|Над временем}}

{{Иран йăхĕсем}}
{{Раççей археологийĕ}}

[[Категори:Сарматсем]]
[[Категори:Иран халăхĕсем]]
[[Категори:VIII ĕмĕрченхи Раççей историйĕ]]
[[Категори:Украина çĕрĕсен VIII ĕмĕрченхи историйĕ]]
[[Категори:Казахстан историйĕ]]
[[Категори:Археологи культурисем]]