Совет Союзĕн Маршалĕ страницӑн кодне пӑхни

'''Совет Сою́зĕн Маршалĕ''' — Совет Хĕçпăшаллă Вăйĕсенчи [[çар хисепĕ]]. 

[[1935]] çулхи  [[авăн, 22|авăнăн 22-мĕшĕнче]] Ĕçтеш-çĕрĕçтеш Хĕрлĕ çарĕпе Тинĕс-çар флотĕнче пайăр йышĕ валли пайăр çар хисепĕсене палăртас тĕллевпе Тĕп Ĕçтăвакан Комитетпа ССРП Халăх Комиссарĕсен Канашĕн йышăнăвĕпе кĕртнĕ. [[1945]] çулхи çĕртмен 26-мĕшĕччен, [[Совет Союзĕн Генералиссимусĕ]] хисепĕнчен кĕçĕнни ([[Сталин Иосиф Виссарионович|И. В. Сталин]] пĕртен-пĕр Генералиссимус [[1953]] çулта çĕре кĕрсен — каллех аслă хисеп де-факто) пулнă.

[[File:5marshals 01.jpg|thumb|300px|Пĕрремĕш пиллĕк маршал: Тухачевский, Ворошилов, Егоров (лараççĕ), Будённый тата Блюхер (тăраççĕ)]]
Флотри пĕр тан хисеп — [[Совет Союзĕн Флот Адмиралĕ]]. Çарсен хăшпĕр ятарлă ăрачĕсенче Совет Союзĕн Маршалĕ хисепĕ умĕн (анчах та эквивалентлă пулман) [[Çарсен ăрачĕн тĕп маршалĕ]] шутланнă.

Раççей Федерацинче 1993 çулта [[Раççей Федерацин Маршалĕ]] хисепе çирĕплетнĕ.  

Совет Союзĕн Маршалĕ хисепе пĕрремĕш тивĕçнисем: К. Е. Ворошилов, А. И. Егоров, М. Н. Тухачевский, В. К. Блюхер тата С. М. Будённый (1935 çулхи чӳкĕн 21-мĕшĕ).

Пурĕпе [[1935]]—[[1991]] çулсенче Совет Союзĕн Маршалĕ хисеппе 41 çынна тивĕçтернĕ, вĕсенчен 36 — профессиллĕ çар çынни, 4 — çар хĕсмечĕ вырăнĕнче ĕçленĕ политика ĕçченĕ ([[Сталин Иосиф Виссарионович|Сталин]], [[Берия Лаврентий Павлович|Берия]], [[Булганин Николай Александрович|Булганин]] тата [[Брежнев Леонид Ильич|Брежнев]]); «политика маршалĕсем» йышне çаплах [[Устинов Дмитрий Фёдорович|Д. Ф. Устинова]] хушма юрать. Асăннă пайăр çынсенчен Л. П. Берия кăна маршал хисепне «политика» мотивĕпе мар, ĕçлев йĕркипе — ССРП [[ПХХК]] аттестациленĕ мĕнпур йышне çар çыннисен хисепĕ çине куçарнă.

== [[Çар çыннисен хисеп паллисем|Хисеп паллисем]] ==
[[1935]] çулти тĕслĕх çинче:
Шинель петлицисем çинче пысăк ылтăн çăлтăр — диаметрĕ 6 см, френч тата гимнастерка на петлицисем çинче — диаметрĕ 5 см. Талкăшĕпе тĕрленĕ, çийĕнчи хĕррисене çинçе çипĕпе  перпендикулярлă тĕрленĕ, варрине хулăм çипĕпе тĕрленĕ. Петлица сăрĕ — хĕрлĕ. Çанăсем çинче — пысăк ылтăн çăлтăр: шинелĕ çинче —6 см диаметр, френчпе гимнастеркă çинче —  5 см диаметр, пĕр кĕтеслĕхĕ сарлака ылтăн галунран тата пĕр кĕтеслĕхĕ хĕрлĕ пусмаран.

[[Ӳкерчĕк:RA A F10-Marshal 1943.png|thumb|right|Петлица хисеп паллисем (1935-1940)]]
[[1940]] çулти тĕслĕх çинче:

Пысăк ылтăн çăлтăр хĕрлĕ петлицăсем çинче, петлицăн аялти кĕтесĕнче ылтăн çиппе тĕрленĕ лавăр çулçисем, варринче çурлапа мăлатук. Çанăсем вĕçĕнче — хĕрлĕ кантпа тытнă пысăк ылтăн çăлтăр, хĕрлĕ пусмаран çĕленĕ кĕтеслăх, унăн варринче эреш, иккĕ енчен — хĕрлĕ кантлă ылтăнпа çĕленĕ.

[[File:RA-SA_F10MarsSU_1955.png|thumb|1943 çулти Совет Союзĕн Маршалĕн погонĕ]]
[[1943]] çулхи [[кăрлач, 15|кăрлачăн 15-мĕшĕнче]] [[погонсем]] çинче уйрăмлăх паллисене кĕртнĕ: 50 мм диаметрлă пĕр пысăк çăлтăр. Çак погонсене йăтса çӳренĕ-и — паллă мар, мĕншĕн тесен [[1943]] çулхи [[нарăс, 6|нарăсăн 6-мĕшĕнче]]  Маршалсен уйрăмлăхĕсене каллех улăштарнă: пысăк çăлтăр çумне погонăн вертикаль тĕнĕлĕпе ССРП [[герб]]не вырнаçтарнă. Çавăнтанпа хисепе пăрахăçлачченех Маршал погонĕсене улăштарман.

Кунсăр пуçне, 1943 çул хыççăн Совет Союзĕн Маршалĕсен уйрăмла [[мундир]] тăхăннă, пĕрлехи генерал тумĕнчен уйрăлса тăрать; чи курăмлă та уйăру йĕрĕ — воротникăн мал енче юман çулçисен (лавăр çулçисен мар) тĕрри; çакăн пекех тĕрĕ çанăсен обшлагĕсем çинче те. Çак деталь [[1943]], [[1945]] тата [[1955]] çулсенче мундирсем çинче упранса юлнă. Çаплах маршал фуражки козырĕкĕсем тĕрлĕ сăрлă пулнă, генералсен хура е пусмаран.

[[1940]] çултанпа Совет Союзĕн Маршалĕ хисепĕн уйрăм палли мăй çине çакса çӳремелли  бриллиантсемпе илемлетнĕ платинăран тунă [[Маршал Çăлтăрĕ|«Маршал Çалтăрĕ»]], çакăн пек тĕсĕ хисепе тивĕçтерме пăрахичченех пулнă. Статуспа çак паллă нумай енĕпе Анăç Европа çарĕсенчи [[маршал жезлĕ]]пе пĕрех.

[[Image:Semyon Konstantinovich Timoshenko (1895-1970), Soviet military commander.jpg|thumb|left|С. К. Тимошенко 1945 çулти маршал тумĕпе]]
[[File:Marshal of the Soviet Union rank insignia.gif|thumb|right|Совет Союзĕн Маршалĕн погонĕ, 1955 çултанпа]]

== Совет Союзĕн Маршалĕсем ==
# [[Ворошилов Климент Ефремович]] ([[чӳк, 20]] [[1935]])
# [[Тухачевский Михаил Николаевич]] ([[чӳк, 20]] [[1935]], [[çĕртме, 11]] [[1937]] хисепе туртса илнĕ те [[çĕртме, 12]] [[1937]] персе пăрахнă, хисепе тата таса ята [[кăрлач, 31]] [[1957]] тавăрнă)
# [[Будённый Семён Михайлович]] ([[чӳк, 20]] [[1935]])
# [[Егоров Александр Ильич]] ([[чӳк, 20]] [[1935]]) - [[нарăс ,23]] [[1939]] персе пăрахнă. [[Пуш, 14]] [[1956]] таса ята тавăрнă.
# [[Блюхер Василий Константинович]] ([[чӳк, 20]] [[1935]]) - чӳк, 9 1938 ç. [[Лефорт тĕрми]]нче асапласа вĕлернĕ
# [[Тимошенко Семён Константинович]] ([[çу, 7]] [[1940]])
# [[Кулик Григорий Иванович]] ([[çу, 7]] [[1940]],  [[1942]]-мĕш çулхи [[нарăс, 19]] хисепе туртса илнĕ те,  вилнĕ хыççăн таввăрнă [[1957]]-мĕш çулхи [[авăн,28]] )
# [[Шапошников Борис Михайлович]] ([[çу, 7]] [[1940]])
# [[Жуков Георгий Константинович]] ([[чӳк, 18]] [[1943]])
# [[Василевский Александр Михайлович]] ([[нарăс, 16]] [[1943]])
# [[Сталин Иосиф Виссарионович]] ([[пуш, 6]] [[1943]]), [[Совет Союзĕн Генералиссимусĕ]] ([[çĕртме, 27]] [[1945]])
# [[Конев Иван Степанович]] ([[нарăс, 20]] [[1944]])
# [[Говоров Леонид Александрович]] ([[çĕртме, 18]] [[1944]])
# [[Рокоссовский Константин Константинович]] ([[çĕртме, 29]] [[1944]]; [[1949]]—[[1956]] польша çарĕнче)
# [[Малиновский Родион Яковлевич]] ([[авăн, 10]] [[1944]])
# [[Толбухин Фёдор Иванович]] ([[авăн, 12]] [[1944]])
# [[Мерецков Кирилл Афанасьевич]] ([[юпа, 26]] [[1944]])
# [[Берия Лаврентий Павлович]] ([[утă, 9]] [[1945]], унчен — [[патшалăх хăрушсăрлăх тĕп комиссарĕ]] нарăс, 1941, хисепне [[çĕртме, 26]] [[1953]] туртса илнĕ). [[Раштав, 26]] 1953 персе пăрахнă. 
# [[Соколовский Василий Данилович]] ([[утă, 3]] [[1946]])
# [[Булганин Николай Александрович]] ([[чӳк, 3]] [[1947]], [[чӳк, 26]] [[1958]] хисепне туртса илнĕ)
# [[Баграмян Иван Христофорович]] ([[пуш, 11]] [[1955]])
# [[Бирюзов Сергей Семёнович]] ([[пуш, 11]] [[1955]])
# [[Гречко Андрей Антонович]] ([[пуш, 11]] [[1955]])
# [[Ерёменко Андрей Иванович]] ([[пуш, 11]] [[1955]])
# [[Москаленко Кирилл Семёнович]] ([[пуш, 11]] [[1955]])
# [[Чуйков Василий Иванович]] ([[пуш, 11]] [[1955]])
# [[Захаров Матвей Васильевич]] ([[çу, 8]] [[1959]])
# [[Голиков Филипп Иванович]] ([[çу, 6]] [[1961]])
# [[Крылов Николай Иванович]] ([[çу, 28]] [[1962]])
# [[Якубовский Иван Игнатьевич]] ([[ака, 12]] [[1967]])
# [[Батицкий Павел Фёдорович]] ([[ака, 15]] [[1968]])
# [[Кошевой Пётр Кириллович]] ([[ака, 15]] [[1968]])
# [[Брежнев Леонид Ильич]] ([[çу, 7]] [[1976]])
# [[Устинов Дмитрий Фёдорович]] ([[утă, 30]] [[1976]])
# [[Куликов Виктор Георгиевич]] ([[кăрлач, 14]] [[1977]])
# [[Огарков Николай Васильевич]] ([[кăрлач, 14]] [[1977]])
# [[Соколов Сергей Леонидович]] ([[нарăс, 17]] [[1978]])
# [[Ахромеев Сергей Фёдорович]] ([[пуш, 25]] [[1983]])
# [[Куркоткин Семён Константинович]] ([[пуш, 25]] [[1983]])
# [[Петров Василий Иванович]] ([[пуш, 25]] [[1983]])
# [[Язов Дмитрий Тимофеевич]] ([[ака, 28]] [[1990]])

==Çавăн пекех пăхăр==
* [[Раççей Федерацин Маршалĕ]]

{{Совет Союзĕн Маршалĕсем}}
{{СССР тата Раççей Федерацин çар хисепĕсем}}

[[Категори:СССР Хĕçпăшаллă вăйĕсен çар хисепĕсем]]
[[Категори:Совет Союзĕн Маршалĕсем|*]]