Урал тăвĕсем

Урал тăвĕсем

Урал тăвĕсем — Тухăç-Европа тата Анăç-Çĕпĕр тӳремĕсем хушшинчи ту системи.

Тавралăхĕ

Тăсăлăвĕ 2000 çухрăма ытла (Пай-Хойпа, Мугоджарпа пĕрле — 2500 çухрама ытла. Нумай кӳлĕсем, чи палли — Таватуй (Екатеринбургран çурçĕр еннелле 50 çм), çаплах Челяба кӳллисем — темиçе вуннăна та çитет (Челепи облаçĕ çурçĕр çĕрĕсенче, Свердловск облаçĕн кăнтăр тухăçĕнче кӳлленнĕ, хăшĕсем (Увильды, Иртяш, Уелги 10 çм ытла тăсăлаççĕ, Челябăсем шутне татах Тургояк, Шаблиш, Мăн Касли тата ыттисем те.

Урал тăвĕсем кайри Протерозой тапхăрĕнче çĕкленнĕ. Урал тăвĕсен тухăç умĕ Европăпа Ази уйрăлу чикки шутланать.

Географи енчен Урал тăвĕсене пиллĕке пайлаççĕ:

• Кăнтăр Урал,
• Тĕп е Вăтам Урал,
• Çурçĕр Урал,
• Полярçум Уралĕ,
• Поляр Уралĕ.

Çурçĕрте Урал тăвĕсен хырçин тăсăлăвĕ Пай-Хой ту системи пулать, кăнтăрта — Мугоджар.

Истори

Авалхи çăлкуçсенче Урала Рифей е Гиперборей тăвĕсем тенĕ. Вырăс çул уçса çӳрекенĕсем ăна Чул (Камень) ятпа палăртнă, Урал тесе ăна вырăс çăлкуçĕсенче XVII ĕмĕр вĕçĕнче çырнă. Палăртăвне В. Татищев манси чĕлхинчи «ур»(ту) сăмахран илнĕ. Тепĕр версипе çак сăмах тĕрĕкрен тухнă. Уралăн чи каппай хули — Екатеринбург, часах «Уралăн тĕп хули теççĕ», вăл Раççей Федерацийĕн Урал федераллă округĕн административлă тĕпĕ шутланать. Ур белка, урас зверобой вепсла, финн-угрсем Уралтан килнӗ, тӑван ҫӗршыври пек топонимсем тенӗ.

Тăррисем

• Уралăн чи çӳллĕ тăрри — Народная (1895 м тинĕс шайĕнчен çӳллĕ).
• Кăнтăр Уралăн чи çуллĕ тăрри — Яманту (1640 м тинĕс шайĕнчен çӳллĕ).
• Вăтам Уралăн çӳллĕ тăрри — Кăншак чулĕ (1569 м тинĕс шайĕнчен çӳллĕ).

Im mittleren Norden des Urals befindet sich der mit 1895 m höchste Gipfel des Gebirges, die Narodnaja. Rund 180 km südlich des Polarkreises, stellt der dortige Teil des Uralgebirges nicht nur klimatisch betrachtet ein Hochgebirge dar.

Einige der höchsten Berge (der Höhe nach sortiert) im Überblick:

• Narodnaja (1.895 m, B = 65°02' Nord, L = 60°07' Ost)
• Манарага (1820)
• Neroika (1.646 m, ~64° Nord), nahe den Petschora-Quellen
• Ямантау (1.640 m, zwischen 55° und 54° Nord) - südlicher Ural
• Telpos-Is (1.617 m, ~64° Nord), nahe den Petschora-Quellen
• Большой Иремель (1.582 m, zwischen 55° und 54° Nord) südlicher Ural
• Конжаковский камень (1.569 m), ~60° Nord, östlich des Kama-Quellgebiets
• Pajer (1.499 m, ~67° Nord)
• Денежкин камень (1.492 m, ~60° Nord) östlich des Kama-Quellgebiets
• Otschenyrd (1.363 m, ~68° Nord)
• Iserim (1.331 m, ~61° Nord)

Галерея

• 
  Иремель
• 
  Ямантау
• 
  Таганай

Çав. пекех

• Урал тăвĕсем нацистсен планĕнче
• Урал океанĕ
• Урал эпохи

Литература

• . — Большая российская энциклопедия.
• Уральский хребет // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
• Малахов А. А. Как произошли Уральские горы / Обложка художника А. Ряудина. — Изд. 2-е, испр. и доп.. — Свердловск: Свердловское областное государственное издательство, 1951. — 15000 экз. (обл.)
• . — Большая российская энциклопедия.

Каçăсем

• Урал тăвĕсене уçни-тупни 2009 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
• Кăнтăр Уралăн чи çӳллĕшĕ - Мăн Иремель (ӳкерчĕк) 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
• Урал тăвĕсем 2022 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.
• Урал тăвĕсем, юханшывсем, пурăнан вырăнсем
• Как были открыты Уральские горы (выр.).