Чăваш Республикин гимнĕ страницӑн кодне пӑхни

{{Гимн 
| ячĕ                   = Чăваш Республикин патшалăх гимнĕ
| транскрипци           = 
| вырăсла ячĕ           = Государственный гимн Чувашской Республики
| ӳкерчĕк            = 
| виçелĕх               = 
| алпусни               = 
| сăмахсен авторĕ       = [[Тукташ Илья Семёнович|Илья Тукташ]]
| сăмахсене çырнă вăхăт = 
| композитор            = [[Лебедев Герман Степанович|Герман Лебедев]]
| мусăка çырнă вăхăт    = 
| çирĕплетнĕ            = [[1997]], [[утă, 14]]
| кам усă курать        = 
| патшалăх              = {{Ялавлани|Чăваш Ен}}, [[РФ]]
| пăрахнă               = 
| аудиофайл             = Anthem of Chuvashia.ogg
| ăнлантарни            = Чăваш Республикин патшалăх гимнĕ
| ăнлантарни            = 
| формат                = Ogg
}}
[[File:Anthem of Chuvashia (instrumental).ogg|thumb|0x0px|Гимнăн инструментлӑ ҫырӑвӗ]]
'''Чăваш Республикин гимнĕ''' (Чăваш Енĕн гимнĕ) — Чăваш Республикин патшалăх символĕсенчен пĕри. Кĕввине Г.Лебедев, сăввине [[Тукташ Илья Семёнович|И.Тукташ]] çырнă.

== Истори ==

=== Малтанхи верси ===
Мĕнпур чăвашсен гимне тăвас шухăш 1905 çулта çуралнă. Яков Турхан сăвăç раççей гимнĕн мусăкĕ çине сăвă çырнă та «[[Хыпар]]» хаçатăн 1906 çулхи кăрлач уйăхĕнче тухнă пĕрремĕш номерĕнче пичетлесшĕн пулнă.

1917 çулхи çуркунне  [[Кириллов Тарас Кириллович|Тарас Кириллов]] сăваплăхçă «Чӑваш халӑх юрри» сăвă хайланă та кĕвĕленĕ. Анчах та юрă халăх кăмăлне юрайман<ref>{{Cite web|url=http://www.nbchr.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=10725|title=В поисках символики // Зал государственных символов|author=|publisher=[[Национальная библиотека Чувашской Республики]], www.nbchr.ru|lang=|accessdate=2017-11-10|archive-date=2017-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170530013344/http://www.nbchr.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=10725|deadlink=no}}</ref>.

1918 çулхи кăрлач уйăхĕн пуçламĕшĕнче Хусанти чăваш хорңе ертсе пыракан [[Алексеев Тихон Данилович|Тихон Алексеев]] пĕтĕм чăваш интеллигенцийĕ йышăннă гимна шăрçаланă. [[Гречанинов Александр Тихонович|А. Т. Гречанинов]] вырăс композиторĕн «[[Гимн свободной России|Да здравствует Россия, свободная страна]]» мусăкĕпе усă курса хăтланнă. Çак текстăн тӳррĕн куçарни кăна упранса юлнă:
{{цитата пуçламăшĕ}}
Слава живущему издревле чувашу,<br>
Слава великому в веках народу!<br>
Дружно беритесь за работу,<br>
За построение жизни новой.<br>
Пусть зазеленеют твои поля<br>
И морем волнуются хлеба.<br>
Народ, преодолев темноту,<br>
Умом поднимается высоко.<br>
Тогда и слава его труду<br>
Солнцем засияет высоко!
{{цитата вĕçĕ}}

Ăна пĕрремĕш хут 1918 çулхи кăрлачăн 27-мĕшĕнче (кăрлачăн 14-мĕшĕнче) Хусанта чăваш хорĕ [[Максимов-Кошкинский Иоаким Степанович|И. С. Максимов-Кошкинский]] [[Островский Александр Николаевич|А. Н. Островский]] драматургăн «[[Не так живи, как хочется]]» пьесин премьерине кăтартнă хыççăн юрланă.

Гимн хăвăрт халăх хушшинче сарăлнă — паллă мероприятисенче шăрантарнă пулин те, официаллă статуса тивĕçеймен<ref>{{Cite web|url=http://www.gia.archives21.ru/default.aspx?page=./3700/4984/4990/5654|title=Из истории первых государственных символов чувашского народа (2008)|author=Сергей Щербаков|publisher=БУ «Госистархив Чувашской Республики» Минкультуры Чувашии, www.gia.archives21.ru|accessdate=2017-09-24|archive-date=2021-08-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830223031/http://www.gia.archives21.ru/default.aspx?page=.%2F3700%2F4984%2F4990%2F5654|deadlink=no}}</ref>.

=== Хальхи вариант ===
[[File:1992_04_29_gimn.jpg|мини|1992-мĕш çулхи йышăну.]]
Гимн никĕсне XX ĕмĕрĕн варринче Чăваш халăх сăвăçи [[Илле Тукташ]] хайланă «Тăван Çĕршыв» сăвăна РСФСР тата Чăваш Енĕн тава тивĕçлĕ ӳнер ĕçченĕ [[Лебедев Герман Степанович|Герман Лебедев]] композитор кĕвĕленĕ юрăна хывнă<ref name="archives21">[http://www.archives21.ru/default.aspx?page=./4220/4227/4481/4712/4714 Авторы Государственного гимна Чувашской Республики] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210913133322/http://www.archives21.ru/default.aspx?page=./4220/4227/4481/4712/4714 |date=2021-09-13 }}</ref>.

Композитор юрăна [[Осипов Пётр Николаевич|Петр Осиповăн]] 1944—1945 çулсенче [[Чăваш патшалăх К. В. Иванов ячĕллĕ академи драма театрĕ|Чăваш драма театрĕңче]] «В родном краю» пьеса валли çырнă. Пĕрре итленĕ хыççăнах зал ăна хапăллăн йышăннă. Пĕрремĕш хăйĕн официаллă мар статусне Чăваш Енĕн гимне 1950 çулхи юпан 30-мĕшĕнче кĕнĕ. Ун чухне Мускавра [[Пĕрлешӳсен çурчĕн колонна залĕ]]нче [[Чăваш АССР]] 30 çул тултарнине уявланă. Çак мухтавлă пуçтарăнура [[Чăваш патшалăх юрăпа ташă академи ансамблĕ]], симфони оркестрĕпе пĕрле шăрантарнă<ref name="history">{{Cite web |url=http://gov.cap.ru/home/93/0/Biblioteka/pages/lebedev/gos_gimn.html |title=История создания гимна |accessdate=2013-08-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151013185911/http://gov.cap.ru/home/93/0/Biblioteka/pages/lebedev/gos_gimn.html |archivedate=2015-10-13 |deadlink=yes }}</ref>.

Акан 29-мĕшĕ Чăваш Енĕнче Патшалăх символĕсен — гимн, [[Чăваш Ен гербĕ|герб]] тата [[Чăваш Ен ялавĕ|ялав]] — кунĕ шутланать, ăна 2004 çултанпа уявлаççĕ. Ăна Чăваш Республики Президенчĕн 2004 çулхи акан 8-мĕшĕнчи 24-мĕш № «Чăваш Республикин патшалăх символĕсен кунĕ» Хутайĕпе тата 2004 çулхи акан 19-мĕшĕнчи 1-мĕш № Чăваш Республикин «Чăваш Республикин патшалăх символĕсен кунĕ» саккунĕпе кĕртнĕ<ref name="simbaday2004">[http://www.nbchr.ru/index2.php?option=com_irbis_calendar&month=4&day=29 День государственных символов Чувашской Республики] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305183908/http://nbchr.ru/index2.php?day=29&month=4&option=com_irbis_calendar |date=2016-03-05 }}. Знаменательные и памятные даты Чувашии.</ref>.

== Текст ==
{|class="toccolours" cellpadding="5" rules="cols"
!Чăвашла текст !! Вырăсла текст<ref>[http://nasledie.nbchr.ru/upload/pdf/zakon_simvol.pdf Закон Чувашской Республики от 14 июля 1997 года № 12 «О государственных символах Чувашской Республики»]</ref>
|-
!colspan="2"|Пĕрремĕш куплет
|-
|
Çурхи тĕнче вăраннă чух:<br />
Хаваслă кун шăраннă чух,<br />
Чун савăнать: чĕре сикет,<br />
Çĕршывăм çинчен юрлас килет.<br />
|
Когда весны высокий свод<br />
Лучи живые щедро льёт, -<br />
На добрый лад судьбу верша,<br />
О крае родном поёт душа.<br />
|-
!colspan="2"|Хушса юрламалли
|-
|
Тăван çĕршыв,<br />
Тăван çĕршыв,<br />
Асран кайми<br />
Юратнă çĕршыв.<br />
Тăван çĕршыв,<br />
Тăван çĕршыв,<br />
Мухтав сана,<br />
Çуралнă çĕршыв!<br />
|
Поклон тебе,<br />
О Родина,<br />
Красавица<br />
На все времена.<br />
Поклон тебе,<br />
О Родина,<br />
Да славится<br />
Родная страна!<br />
|-
!colspan="2"|Иккĕмĕш куплет
|-
|
Яшсем-херсем вылянă чух,<br />
Атте-анне ăс панă чух,<br />
Чун савăнать: чĕре сикет,<br />
Татах та нумай пурнас килет.<br />
|
Отцам на смену выйдя в путь,<br />
Ты, юность, им опорой будь.<br />
На добрый лад судьбу верша,<br />
О жизни большой поёт душа.<br />
|-
!colspan="2"|Виççĕмĕш куплет
|-
|
Тăвансемпе пĕрлешнĕ чух,<br />
Чăваш тĕнчи çĕкленнĕ чух,<br />
Чун савăнать: чĕре сикет,<br />
Татах та хастар пулас килет.<br />
|
Народ народу — друг и брат,<br />
Отныне и чуваш крылат,<br />
На добрый лад судьбу верша,<br />
О силе людской поёт душа.<br />
|}

== Çав. пекех ==
* [[Чăваш Республикин ялавĕ]]
* [[Чăваш Республикин гербĕ]]

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://gov.cap.ru/home/93/0/Biblioteka/pages/lebedev/gos_gimn.html История создания гимна] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151013185911/http://gov.cap.ru/home/93/0/Biblioteka/pages/lebedev/gos_gimn.html |date=2015-10-13 }}
* [http://enc.cap.ru/?t=publ&hry=132&lnk=1760 Статья «Государственные символы Чувашской Республики» в ''Чувашской энциклопедии'']
* [http://gov.cap.ru/home/12/1/2009/sounds/гимн%20чр%20хор%20и%20оркестр.mp3 Гимн Чувашской Республики в формате (MP3 FILE)]
* [http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=yzhOmw2Fm8o  Гимн Чувашской республики (Видео)]

{{Раççей Федераци субъекчĕсен гимнĕсем}}

[[Категори:Чăваш Енĕн символĕсем]]
[[Категори:Юрăсем, алфавитпа]]
[[Категори:Раççей юррисем]]
[[Категори:Чăвашла юрăсем]]
[[Категори:Чăваш Ен]]