Карачай-балкар чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Çĕнни: ru:Карачаево-балкарский язык |
Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
||
1-мĕш йĕрке: | 1-мĕш йĕрке: | ||
'''Карачай-палкар''' (карачай, палкар) '''чĕлхи''' — [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхисенчен]] пĕри, [[карачайсем|карачайсемпе]] [[палкарсем|палкарсен]] тăван чĕлхи. Кăпчак ушкăнне кĕрет. |
|||
[[Карачай-Черкеси]]пе [[Кабарда-Палкари]]ре, [[Вăтам Ази]]ре, [[Турци]]ре, [[Çывăх Тухăç]] çĕршывĕсенче саралнă. [[Раççей]]ре чĕлхепе калаçакан 303 пин çын (2002 ç халăх çыравĕ) пурăнать. |
|||
Тĕп диалекчĕсем: литературă - карачай-баксан-чегем («ч»-диалекчĕ) тата тури палкар («ц»-диалекчĕ). |
|||
Литературă карачай-палкар чĕлхи карачай-баксан-чегем диалекчĕн никĕсĕнчен хунать. '''''[[Карачай-палкар çырулăхĕ|Çырулăхĕ]]''''' 1920-24 çç. [[арап çырăвĕ]]пе, 1924-36 çç. — [[латтиница|латтиницăпа]], 1936 çултанпа — [[кириллица|кириллицăпа]] çыхăннă. |
|||
Карачай-палкар чĕлхи Карачай-Черкесипе («Карачай-Черкеси Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1996) Кабарда-Палкарин («Кабарда-Палкари Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1995) республик патшалăх чĕлхисенчен пĕри шутланать. Пĕрремĕшĕнче вăл карачай (къарачай тил), иккĕмĕшĕнче ăна палкар чĕлхи (малкъар тил) тесе палăртаççĕ. |
|||
==Вуламалли== |
|||
* Акбаев Ш. Х. Фонетика диалектов карачаево-балкарского языка. Черкесск, 1963. |
|||
* Алиев У. Б. Синтаксис карачаево-балкарского языка. М., 1973. |
|||
* Аппаев А. М. Диалекты балкарского языка в их отношении к балкарскому литературному языку. Нальчик, 1960. |
|||
* Ахматов И. Х. Карачаево-балкарский язык. Синтаксис. Ч. 2. Нальчик, 1992. |
|||
* Гочиева С. А. Наречия в карачаево-балкарском языке. Нальчик, 1983. |
|||
* Грамматика карачево-балкарского литературного языка. Ч. 1. Фонетика и морфология. М., 1979. |
|||
* Грамматика карачаево-балкарского языка. Под ред. Н. А. Баскакова. Нальчик, 1966. |
|||
* Грамматика карачаево-балкарского языка. Фонетика. Морфология. Синтаксис. Нальчик, 1976. |
|||
* Карачаево-барлкарско-русский словарь. Под ред. Э. Р. Тенишева. М., 1965. |
|||
* Къарачай-малкъар тилни грамматикасы. Нальчик, 1970. |
|||
* Отаров И. М. Лексикология карачаево-балкарского языка. Нальчик, 1982. |
|||
* Русско-карачаево-балкарский словарь. Нальчик, 1970. |
|||
* Толковый словарь карачаево-балкарского языка. Т. 1. Нальчик, 1995. |
|||
* Урусбиев И. Х. Спряжение глагола в карачаево-балкарском языке. Черкесск, 1963. |
|||
* Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное словообразование. Черкесск, 1989. |
|||
* Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное формообразование. Черкесск, 1991. |
|||
* Хаджилаев Х.-М. И. Очерки карачаево-балкарской лексикологияя. Черкесск, 1970. |
|||
* Чеченов А. А. Историческая фонетика карачаево-балкарского языка. М., 1996. |
|||
* Чеченов А. А. Проблемы формирования языка карачаевцев и балкарцев. М., 1996.. |
|||
==Каçăсем== |
|||
* [http://in-yaz-book.narod.ru/kar-bal.html Карачай-палкар-вырăс сăмахсарĕ] |
|||
* [http://www.mpikbr.ru/mpi/smi/gazet/zaman/zaman.htm Заман] — КПР хаçачĕ |
|||
=== Карачай-Палкар чĕлхилĕ сайтсем=== |
|||
* [http://kcr.narod.ru/karachayk.html Къарачай-Черкес Республика] — Карачай-Черкес Республикин хыпарĕсем, сăмахсарсем, литература тĕслĕхĕсем |
|||
* [http://www.karachay.com.tr.tc/ Karacai Balkar] — Турккă сайчĕ, карачай-палкарла, турккăлла тата акăлчанла |
|||
* [http://www.geocities.com/karachayli/indexk.html Karachay-Малхар] — Карачай-палкарла/акăлчанла |
|||
* [http://www.karachay.com/ Karachay Malxar home page] — Австрали сайчĕ, карачай-палкарла/акăлчанла |
|||
* [http://millet.narod.ru/ Millet] — Этносăн кун-çулĕпе этеплĕхĕ — карачай-палкарла/вырăсла |
|||
* [http://salpagarov.narod.ru/ Silpagarlani Ahmad] — Кил страници, карачай-палкар алфавичĕн материалĕсем |
|||
* [http://www.elbrusoid.org/ www.elbrusoid.org] — карачай-палкар порталĕ. |
|||
{{stub}} |
|||
{{Тĕрĕк чĕлхисем}} |
|||
[[Категори:Кавказ чĕлхисем]] |
|||
[[Категори:Раççей чĕлхисем]] |
|||
[[Категори:Палкар чĕлхи]] |
|||
[[bg:Карачаево-балкарски език]] |
|||
[[br:Karachayeg-balkareg]] |
|||
[[ca:Karatxai-Balkar]] |
|||
[[crh:Qaraçay-Balqar tili]] |
|||
[[de:Karatschai-Balkarische Sprache]] |
|||
[[en:Karachay-Balkar language]] |
|||
[[eo:Karaĉaja-balkara lingvo]] |
|||
[[es:Idioma karachayo-bálkaro]] |
|||
[[fa:زبان کاراچای-بالکار]] |
|||
[[fi:Karatšai-balkaarin kieli]] |
|||
[[fr:Karatchaï-balkar]] |
|||
[[ja:カラチャイ・バルカル語]] |
|||
[[ko:카라차이발카르어]] |
|||
[[mk:Карачај-балкарски јазик]] |
|||
[[nl:Karatsjai-Balkarisch]] |
|||
[[ru:Карачаево-балкарский язык]] |
[[ru:Карачаево-балкарский язык]] |
||
[[sv:Balkariska]] |
|||
[[szl:Karačaj-baukarsko godka]] |
|||
[[th:ภาษาคาราไช-บัลคาร์]] |
|||
[[tr:Karaçay-Balkarca]] |
|||
[[zh:卡拉恰伊-巴尔卡尔语]] |
23:02, 5 Раштав уйӑхӗн 2008 вӑхӑтри верси
Карачай-палкар (карачай, палкар) чĕлхи — тĕрĕк чĕлхисенчен пĕри, карачайсемпе палкарсен тăван чĕлхи. Кăпчак ушкăнне кĕрет.
Карачай-Черкесипе Кабарда-Палкарире, Вăтам Азире, Турцире, Çывăх Тухăç çĕршывĕсенче саралнă. Раççейре чĕлхепе калаçакан 303 пин çын (2002 ç халăх çыравĕ) пурăнать.
Тĕп диалекчĕсем: литературă - карачай-баксан-чегем («ч»-диалекчĕ) тата тури палкар («ц»-диалекчĕ).
Литературă карачай-палкар чĕлхи карачай-баксан-чегем диалекчĕн никĕсĕнчен хунать. Çырулăхĕ 1920-24 çç. арап çырăвĕпе, 1924-36 çç. — латтиницăпа, 1936 çултанпа — кириллицăпа çыхăннă.
Карачай-палкар чĕлхи Карачай-Черкесипе («Карачай-Черкеси Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1996) Кабарда-Палкарин («Кабарда-Палкари Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1995) республик патшалăх чĕлхисенчен пĕри шутланать. Пĕрремĕшĕнче вăл карачай (къарачай тил), иккĕмĕшĕнче ăна палкар чĕлхи (малкъар тил) тесе палăртаççĕ.
Вуламалли
- Акбаев Ш. Х. Фонетика диалектов карачаево-балкарского языка. Черкесск, 1963.
- Алиев У. Б. Синтаксис карачаево-балкарского языка. М., 1973.
- Аппаев А. М. Диалекты балкарского языка в их отношении к балкарскому литературному языку. Нальчик, 1960.
- Ахматов И. Х. Карачаево-балкарский язык. Синтаксис. Ч. 2. Нальчик, 1992.
- Гочиева С. А. Наречия в карачаево-балкарском языке. Нальчик, 1983.
- Грамматика карачево-балкарского литературного языка. Ч. 1. Фонетика и морфология. М., 1979.
- Грамматика карачаево-балкарского языка. Под ред. Н. А. Баскакова. Нальчик, 1966.
- Грамматика карачаево-балкарского языка. Фонетика. Морфология. Синтаксис. Нальчик, 1976.
- Карачаево-барлкарско-русский словарь. Под ред. Э. Р. Тенишева. М., 1965.
- Къарачай-малкъар тилни грамматикасы. Нальчик, 1970.
- Отаров И. М. Лексикология карачаево-балкарского языка. Нальчик, 1982.
- Русско-карачаево-балкарский словарь. Нальчик, 1970.
- Толковый словарь карачаево-балкарского языка. Т. 1. Нальчик, 1995.
- Урусбиев И. Х. Спряжение глагола в карачаево-балкарском языке. Черкесск, 1963.
- Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное словообразование. Черкесск, 1989.
- Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное формообразование. Черкесск, 1991.
- Хаджилаев Х.-М. И. Очерки карачаево-балкарской лексикологияя. Черкесск, 1970.
- Чеченов А. А. Историческая фонетика карачаево-балкарского языка. М., 1996.
- Чеченов А. А. Проблемы формирования языка карачаевцев и балкарцев. М., 1996..
Каçăсем
- Карачай-палкар-вырăс сăмахсарĕ
- Заман — КПР хаçачĕ
Карачай-Палкар чĕлхилĕ сайтсем
- Къарачай-Черкес Республика — Карачай-Черкес Республикин хыпарĕсем, сăмахсарсем, литература тĕслĕхĕсем
- Karacai Balkar — Турккă сайчĕ, карачай-палкарла, турккăлла тата акăлчанла
- Karachay-Малхар — Карачай-палкарла/акăлчанла
- Karachay Malxar home page — Австрали сайчĕ, карачай-палкарла/акăлчанла
- Millet — Этносăн кун-çулĕпе этеплĕхĕ — карачай-палкарла/вырăсла
- Silpagarlani Ahmad — Кил страници, карачай-палкар алфавичĕн материалĕсем
- www.elbrusoid.org — карачай-палкар порталĕ.
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |