Шурă тăхлан: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
п робот хушрĕ: myv:Валдо киве; косметические изменения |
|||
59-мĕш йĕрке: | 59-мĕш йĕрке: | ||
Тăхланпа çын пирĕн эрăччен 4 пинçуллăхрах усă курнă. Вăл сайра тĕл пулакан хаклă металл шутланнă, çавăнпа унтан тунă япаласем [[Авалхи Рим|римпа]] [[Авалхи Греци|грек]] аваллăхĕсенче сахал пулнă. Тăхлан пирки [[Библи]]ре, [[Моиçей]] тăваттăмĕш кĕнекинче çырнă. |
Тăхланпа çын пирĕн эрăччен 4 пинçуллăхрах усă курнă. Вăл сайра тĕл пулакан хаклă металл шутланнă, çавăнпа унтан тунă япаласем [[Авалхи Рим|римпа]] [[Авалхи Греци|грек]] аваллăхĕсенче сахал пулнă. Тăхлан пирки [[Библи]]ре, [[Моиçей]] тăваттăмĕш кĕнекинче çырнă. |
||
==Этимологи== |
== Этимологи == |
||
''{{lang|la|stannum}}'' латтин ячĕ санскрит чĕлхинчен тухать, вăл çирĕп, хытă тени пулать, малтан çапла [[хура тăхлан]]па |
''{{lang|la|stannum}}'' латтин ячĕ санскрит чĕлхинчен тухать, вăл çирĕп, хытă тени пулать, малтан çапла [[хура тăхлан]]па [[кĕмĕл]] хутăшне, каярах 67 % яхăн тăхлан хутăшне палăртнă, [[IV ĕмĕр]] тĕлнелле çак сăмахпа тăхлана пĕлтереме тытăнаççĕ. |
||
==Тăхлан чул тăприне тупни== |
==Тăхлан чул тăприне тупни== |
||
Тĕнчере касситерит минералне Кăнтăр-Тухăç Азире, уйрăмах [[Китай]]ра, [[Индонези]]ре, [[Малайзи]]ре тата [[Таиланд]]ра тупăçлаççĕ. Касситерит янтăлăх вырăнĕсем [[Кăнтăр Америка|Кăнтăр Америкăра]] ([[Боливи]], [[Перу]], [[Бразили]]) тата [[Австрали]]ре пур. Раççейре тăхлан чул тăприне Инçет Тухăçра тата [[Якути]]ре кăлараççĕ. |
Тĕнчере касситерит минералне Кăнтăр-Тухăç Азире, уйрăмах [[Китай]]ра, [[Индонези]]ре, [[Малайзи]]ре тата [[Таиланд]]ра тупăçлаççĕ. Касситерит янтăлăх вырăнĕсем [[Кăнтăр Америка|Кăнтăр Америкăра]] ([[Боливи]], [[Перу]], [[Бразили]]) тата [[Австрали]]ре пур. Раççейре тăхлан чул тăприне Инçет Тухăçра тата [[Якути]]ре кăлараççĕ. |
||
==Тăхлан мурĕ== |
== Тăхлан мурĕ == |
||
Температура Цельсипе 13,2 градусран сивĕрех чухне шурă тăхлан кăвакланать, унăн удель калăпăшĕ 25,6 % çити ӳсет, металл темиçе çĕр цикл иртсен кăвак тусана куçса тĕпренет. Çак куçăма «тăхлан мурĕ» теççĕ. |
Температура Цельсипе 13,2 градусран сивĕрех чухне шурă тăхлан кăвакланать, унăн удель калăпăшĕ 25,6 % çити ӳсет, металл темиçе çĕр цикл иртсен кăвак тусана куçса тĕпренет. Çак куçăма «тăхлан мурĕ» теççĕ. |
||
«Тăхлан мурĕ» — [[Скотт Роберт Фолкон|Скотт]] [[экспедици]]йĕ [[1912]] çулта [[Кăнтăр полюсĕ]] патне кайнă чух пĕтнин пĕр сăлтавĕ шутланать. Çӳревçĕсен [[çунăк шĕвекĕ]] тăхланпа çыпăçтарнă «тăхлан мурĕ» ернĕ баксенчен юхса тухнă пулнă. |
«Тăхлан мурĕ» — [[Скотт Роберт Фолкон|Скотт]] [[экспедици]]йĕ [[1912]] çулта [[Кăнтăр полюсĕ]] патне кайнă чух пĕтнин пĕр сăлтавĕ шутланать. Çӳревçĕсен [[çунăк шĕвекĕ]] тăхланпа çыпăçтарнă «тăхлан мурĕ» ернĕ баксенчен юхса тухнă пулнă. |
||
==Усă курни== |
== Усă курни == |
||
==Асăрхатарусем== |
==Асăрхатарусем== |
||
<references/> |
<references/> |
||
142-мĕш йĕрке: | 142-мĕш йĕрке: | ||
[[mr:टिन]] |
[[mr:टिन]] |
||
[[ms:Timah]] |
[[ms:Timah]] |
||
[[myv:Валдо киве]] |
|||
[[nah:Amochitl]] |
[[nah:Amochitl]] |
||
[[nds:Tinn]] |
[[nds:Tinn]] |
12:23, 30 Раштав уйӑхӗн 2009 вӑхӑтри верси
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Тăхлан / Stannum (Sn) | |
---|---|
Атом номерĕ |
50 |
Ансат япалалăхăн курăмĕ |
Шурă кĕмĕл тĕслĕ çемçе металл (β-олово) е сăрă порошок (α-олово) |
Атом палăрăмĕсем | |
Атом масси (моль масси) |
|
Атом радиусĕ |
162 пм |
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
|
Электронсен конфигурацийĕ |
[Kr] 4d10 5s2 5p2 |
Химилле палăрăмсем | |
Ковалентла радиус |
141 пм |
Ион радиусĕ |
(+4e) 71 (+2) 93 пм |
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
1,96 |
Электрод потенциалĕ |
-0,136 |
Оксидлав капашĕсем |
+4, +2 |
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
Тачăлăх | |
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | |
Ăшăяраслăх | |
Шăрану температури |
505,1 K |
Шăраннин пайлавла ăшши | |
Вĕрев температури |
2543 K |
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | |
Моль калăпăшĕ | |
Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
Решетке тытăмĕ |
тетрагоналлă |
Решетке периочĕ | a=5,831;c=3,181 Å |
c/a танлашăнни |
0,546 |
Дебай температури |
170,00 K |
Sn | 50 |
118,69 | |
5s25p2 | |
Олово |
Тăхлан (лат. Stannum) — элементсен периодикăллă системин пилĕккĕмĕш тапхăрĕн IVА ушкăн хими элеменчĕ, атом йывăрăшĕ 118,69; шурă ялтăрккăа металл, йывăр, çăмăл тата пластичный.
Истори
Тăхланпа çын пирĕн эрăччен 4 пинçуллăхрах усă курнă. Вăл сайра тĕл пулакан хаклă металл шутланнă, çавăнпа унтан тунă япаласем римпа грек аваллăхĕсенче сахал пулнă. Тăхлан пирки Библире, Моиçей тăваттăмĕш кĕнекинче çырнă.
Этимологи
stannum латтин ячĕ санскрит чĕлхинчен тухать, вăл çирĕп, хытă тени пулать, малтан çапла хура тăхланпа кĕмĕл хутăшне, каярах 67 % яхăн тăхлан хутăшне палăртнă, IV ĕмĕр тĕлнелле çак сăмахпа тăхлана пĕлтереме тытăнаççĕ.
==Тăхлан чул тăприне тупни==
Тĕнчере касситерит минералне Кăнтăр-Тухăç Азире, уйрăмах Китайра, Индонезире, Малайзире тата Таиландра тупăçлаççĕ. Касситерит янтăлăх вырăнĕсем Кăнтăр Америкăра (Боливи, Перу, Бразили) тата Австралире пур. Раççейре тăхлан чул тăприне Инçет Тухăçра тата Якутире кăлараççĕ.
Тăхлан мурĕ
Температура Цельсипе 13,2 градусран сивĕрех чухне шурă тăхлан кăвакланать, унăн удель калăпăшĕ 25,6 % çити ӳсет, металл темиçе çĕр цикл иртсен кăвак тусана куçса тĕпренет. Çак куçăма «тăхлан мурĕ» теççĕ.
«Тăхлан мурĕ» — Скотт экспедицийĕ 1912 çулта Кăнтăр полюсĕ патне кайнă чух пĕтнин пĕр сăлтавĕ шутланать. Çӳревçĕсен çунăк шĕвекĕ тăхланпа çыпăçтарнă «тăхлан мурĕ» ернĕ баксенчен юхса тухнă пулнă.
Усă курни
Асăрхатарусем
- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) . — Советская энциклопедия. — Т. 3. — 50 000 экз. — ISBN 5—85270—039—8