Якут чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

23:52, 5 Утӑ уйӑхӗн 2010 вӑхӑтри верси

Якут чĕлхи (якутла Саха тыла), — тĕрĕк чĕлхисен йышне кĕрекен, якут халăхěн чĕлхи. Эвенк, монгол тата ытти чěлхесемпе юнашар пулнă пирки фонетикăра, лексикăра тата грамматикăра ытти тěрěк чěлхисенчем нумай уйрăмлăхсем аталаннă.

Пěтěмпе 456 пин патнелле ку чěлхе çинче калаçать. Ытларах енěпе ку чěлхепе калаçакансем Якутинче пурăнаççě. Якутинче, сăмахран каласан, вăл вырăс чěлхипе пěрле патшалăх чěлхи шутне кĕрет. Çавăн пекех якут чěлхипе калаçакансем Амур тат Магадан облаçěсенче, Сахалинра, Таймырта тата Эвенкире пур.

Çавăн пекех пăхăр

Якут алфавичě

@@ 3-мĕш йĕрке: / 3-мĕш йĕрке: @@
 Пěтěмпе 456 пин патнелле ку чěлхе çинче калаçать. Ытларах енěпе ку чěлхепе калаçакансем [[Якути]]нче пурăнаççě. Якутинче, сăмахран каласан, вăл вырăс чěлхипе пěрле патшалăх чěлхи шутне кĕрет. Çавăн пекех якут чěлхипе калаçакансем [[Амур]] тат [[Магадан]] облаçěсенче, [[Сахалин]]ра, [[Таймыр]]та тата [[Эвенки]]ре пур.
-==Çавăн пекех пăхăр==
+== Çавăн пекех пăхăр ==
 * [[Якут алфавичě]]
 {{interwiki||чĕлхе кочĕ=sah}}
 {{тĕрĕк чĕлхисем}}
-[[Category:Тĕрĕк чĕлхисем]]
+[[Категори:Тĕрĕк чĕлхисем]]
-[[Category:Якути]]
+[[Категори:Якути]]
 [[af:Jakoeties]]
@@ 17-мĕш йĕрке: / 17-мĕш йĕрке: @@
 [[bg:Якутски език]]
 [[br:Yakouteg]]
-[[bxr:Саха хэлэн]]
 [[ca:Iacut]]
 [[de:Jakutische Sprache]]

п • с • т Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем
пратĕрĕк †
Пăлхар ушкăнĕ	авар (тĕрĕк) †¹ \| пулхар † \| хун †¹ \| хасар †¹ \| чăваш

Авалхи тĕрĕк	авалхи кăркăс (енисей-кăркăс) † \| орхон-енисей (ватă тĕрĕк) \| уйгур рунă (орхон-уйгур) †

Туçи алтай (вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ¹	кăркăс-кăпчак³: кăркăс (çурçĕр кăркăс, ферган-кăпчак (†), кăнтăр кăркăс), кăнтăр алтай (диал.: хăй алтай (ойрот), теленгит, телеут) \| çурçĕр алтай¹: шор челхин кондом диалекчĕ², чулăм челхин анат чулăм диалекчĕ², çурçĕр алтай (диал.: кумандă, челкан) \| тапалар³

Карлук ушкăнĕ	карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа (аргу)¹ \| карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, чагатай, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — айна ‡, или-тĕрĕк, лобнор ‡¹, узбек, уйгур (çĕнĕ уйгур), хотан², хотон (†) ‡¹, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем²

Кăпчак ушкăнĕ	авалхи кăпчак † \| нухай-кăпчак: алабуга-нухай², аçтăрхан-нухай², казах, каракалпак, нухай, крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡², ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем², кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем², юртă-нухай² \| атăл-кăпчак: пушкăрт, çĕпĕр-тутар, тутар (диал.: мишер) \| половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар¹ (караим, крым диалекчĕ², крым тутар (литература), крымчак², крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, урум (азовçум) — кăпчак пуплевĕсем²), кумăк-карачай-балкар¹ (эрмен-кăпчак †, карачай-балкар, кумăк), мамлюк-кăпчак †

Огуз ушкăнĕ	авалхи огуз † \| печенег †¹ \| салар \| çурçĕр узбек (икан-карабулак) \| хăй огуз: азербайджан (диалектсем) \| айналлу² \| афшар² \| балкан-гагауз \| гагауз \| кашкай² \| осман † \| салчук² \| сири-туркмен² \| сонкор-тĕрĕк \| турккă (диал.: кипр) \| туркмен (диал.: трухмен) \| урум (азовçум) — огуз пуплевĕсем \| хорасан-тĕрĕк (диал.: боджнурди) \| хорезм (ӳспек чĕлхин огуз диалекчĕсем)² \| цалк² \| крым тутар чĕлхин кăнтăр çыранĕн диалекчĕ

Саян (тобас) ушкăнĕ	çеçенхир: кёк-мончак (диал.: мончак, цэнгэл), тăва \| тайга: тухăç тăва, сойот-цатан (диал.: сойот, урянхай, цатан), тофалар

Хакас (кăркăс) ушкăнĕ	сарăк-югур (хара-йогур) \| фуюй-кăркăс \| хакас-алтай: шор чĕлхин мрас диалекчĕ², чулăм чĕлхин вăтам калаçăвĕ², хакас

Якут ушкăнĕ	ака теекен \| о-теекен, çав шутра долган², якут литератури

Çырулăх	орхон-ениçей рунисем \| пăлхар рунисем \| яналиф
Асăрхавсем: ¹ чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); ² «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); ³ кăпчак, пулас; † çухалнă, уйрăлнă е улшăннă чĕлхесем; (†) çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем