Крым тутарĕсем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Интерактивная навигация по истории
← Унчченхи тӳрлетӳМалалли тӳрлетӳ →
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ВизуальныйВикитекст
п робот хушрĕ: be:Крымскія татары
Xqbot (Сӳтсе яв | хушни)
24 264 тӳрлетӳ
п робот хушрĕ: arz:كريمتتار; косметические изменения
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
{{{Халăх|
{{{Халăх|
|group = крым тутарĕсем, крымсем <br /> qırımtatarlar, qırımlar <br />къырымтатарлар, къырымлар
|group = крым тутарĕсем, крымсем <br /> qırımtatarlar, qırımlar <br />къырымтатарлар, къырымлар
|image = [[File:Ismail Gaspirali.jpg|91px]][[File:Noman Chelebicihan.jpg|60px]][[File:Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu.jpg|87px]]
|image = [[Ӳкерчĕк:Ismail Gaspirali.jpg|91px]][[Ӳкерчĕк:Noman Chelebicihan.jpg|60px]][[Ӳкерчĕк:Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu.jpg|87px]]
|caption = [[Гаспринский Исмаил|И. Гаспринский]] • [[Челебиджихан Номан|Н. Челебиджихан]] • [[Джемилев Мустафа Абдулджемиль|М. А. Джемилев]]
|caption = [[Гаспринский Исмаил|И. Гаспринский]] • [[Челебиджихан Номан|Н. Челебиджихан]] • [[Джемилев Мустафа Абдулджемиль|М. А. Джемилев]]
|poptime = 500&nbsp;000 - 2&nbsp;000&nbsp;000<ref>500 пине яыхăн малтанхи СССР республикисенче, Румынире тата Болгарире, темиçе çĕр пин Турцире. Турцире наци шучĕпе статистикăна пичетлемеççĕ, çавна пула тĕп-тĕрĕс хыпар çук.</ref>
|poptime = 500&nbsp;000 - 2&nbsp;000&nbsp;000<ref>500 пине яыхăн малтанхи СССР республикисенче, Румынире тата Болгарире, темиçе çĕр пин Турцире. Турцире наци шучĕпе статистикăна пичетлемеççĕ, çавна пула тĕп-тĕрĕс хыпар çук.</ref>
|popplace =
|popplace =
{{ялавлани|Украина}}:<br /> 248&nbsp;193 (2001 çулхи çырав)<ref name="perepisU">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/ |title=Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык|lang=|publisher=|}}</ref> <br />
{{ялавлани|Украина}}:<br /> 248&nbsp;193 (2001 çулхи çырав)<ref name="perepisU">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/ |title=Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык|lang=|publisher=|}}</ref> <br />
* [[File:Flag of Crimea.svg|22px]] [[Крым Автономи Республики|АР Крым]]:<br /> 243&nbsp;433 (2001 г.)<ref name="perepisU" />
* [[Ӳкерчĕк:Flag of Crimea.svg|22px]] [[Крым Автономи Республики|АР Крым]]:<br /> 243&nbsp;433 (2001 г.)<ref name="perepisU" />
{{ялавлани|Узбекистан}}:<br /> от 10 046 (2000 çулхи çырав)<ref>[http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=416&c_id=4480 Этноатлас Узбекистана]</ref> <br /> и 90&nbsp;000 (оценка, 2000 г.) <ref name="krod.narod.ru">[http://krod.narod.ru/oboz10.htm О миграционном потенциале крымских татар из Узбекистана и др. к 2000 г.]</ref> <br />до 150&nbsp;000 чел.<ref>1989 ç. Халăх çыравĕпеУзбекистанра 188 772 крым тутарĕ пурăннă.([http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4]) Кун чухне, СССР аркансан пĕр енчен, Узбекистанри крым тутарĕсен пĕр пайĕ тăван çĕршывне [[Крым]]а таврăннине, тепĕр енчен — Узбекистанри чылай крым тутарĕ хăйне çыравра «тутар» тесе палăртать. Хаклавсемпе, 2000-мĕш çулсенче Узбекистанра 150 пине майлă крым тутарĕ пурăннă. чел.([http://www.russiafederation.ru/ethnography/information/327.html]). 1989 ç. Узбекистанра тутарсен йышĕ 467 829 çын ([http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4]) тата 2000 çулта 324 100 яхăн çын шутланнă; тутарсем крым тутарĕсемпе пĕрле 1989 ç. Узбекистанра 656 601 çын, 2000 ç. — 334 126 çын пурăннă. Крым тутарĕсем çак шутран хăш пайĕ пулать чăннипе (!), тĕп тĕрĕсси паллă мар. Официаллă 2000 ç. Узбекистанра 10 046 крым тутарĕ пулнă ([http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=416&c_id=4480])</ref> <br />
{{ялавлани|Узбекистан}}:<br /> от 10 046 (2000 çулхи çырав)<ref>[http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=416&c_id=4480 Этноатлас Узбекистана]</ref> <br /> и 90&nbsp;000 (оценка, 2000 г.) <ref name="krod.narod.ru">[http://krod.narod.ru/oboz10.htm О миграционном потенциале крымских татар из Узбекистана и др. к 2000 г.]</ref> <br />до 150&nbsp;000 чел.<ref>1989 ç. Халăх çыравĕпеУзбекистанра 188 772 крым тутарĕ пурăннă.([http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4]) Кун чухне, СССР аркансан пĕр енчен, Узбекистанри крым тутарĕсен пĕр пайĕ тăван çĕршывне [[Крым]]а таврăннине, тепĕр енчен — Узбекистанри чылай крым тутарĕ хăйне çыравра «тутар» тесе палăртать. Хаклавсемпе, 2000-мĕш çулсенче Узбекистанра 150 пине майлă крым тутарĕ пурăннă. чел.([http://www.russiafederation.ru/ethnography/information/327.html]). 1989 ç. Узбекистанра тутарсен йышĕ 467 829 çын ([http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4]) тата 2000 çулта 324 100 яхăн çын шутланнă; тутарсем крым тутарĕсемпе пĕрле 1989 ç. Узбекистанра 656 601 çын, 2000 ç. — 334 126 çын пурăннă. Крым тутарĕсем çак шутран хăш пайĕ пулать чăннипе (!), тĕп тĕрĕсси паллă мар. Официаллă 2000 ç. Узбекистанра 10 046 крым тутарĕ пулнă ([http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=416&c_id=4480])</ref> <br />
{{Турци ялавĕ}} [[Турци]]:<br /> 50 000 пуçласа 5 000 000 çити<br />
{{Турци ялавĕ}} [[Турци]]:<br /> 50 000 пуçласа 5 000 000 çити<br />
19-мĕш йĕрке: 19-мĕш йĕрке:
|related = [[кумыксем]], [[карачайсем]], [[балкарсем]], [[турккăсем]], [[гагаузсем]], [[туркменсем]], [[азербайджансем]]
|related = [[кумыксем]], [[карачайсем]], [[балкарсем]], [[турккăсем]], [[гагаузсем]], [[туркменсем]], [[азербайджансем]]
}}
}}
[[File:Kok Bayraq.PNG|thumb|254px|[[Крым тутарĕсен ялавĕ]]]]
[[Ӳкерчĕк:Kok Bayraq.PNG|thumb|254px|[[Крым тутарĕсен ялавĕ]]]]
'''Кры́м тутарĕсем''' ({{lang-crh|qırımtatarlar, къырымтатарлар}}, ед. ч. {{lang-crh2|qırımtatar, къырымтатар}}) е '''кры́мсем'''<ref name="Тĕрĕк халăхĕсем">Тюркские народы Крыма. Караимы. Крымские татары. Крымчаки. Отв. ред. С. Я. Козлов, Л. В. Чижова. Мускав, Наука, 2003.</ref><ref name="Озенбашлы">Озенбашлы Энвер Мемет-оглу. Крымцы. Сборник работ по истории, этнографии и языку крымских татар. Акмесджит, Доля, 1997.</ref><ref name="Очерки">Очерки истории и культуры крымских татар. Под. ред. Э. Чубарова. Симферополь, Крымучпедгиз, 2005.</ref> ({{lang-crh|qırımlar, къырымлар}}, пĕр. х. {{lang-crh2|qırım, къырым}}) — историлле [[Крым]]ра чăмăртаннă халăх. [[Алтай чĕлхисем|Алтай çемьинчи]] [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк ушкăнĕнчи]] [[крым тутар чĕлхи]]пе пуплеççĕ.
'''Кры́м тутарĕсем''' ({{lang-crh|qırımtatarlar, къырымтатарлар}}, ед. ч. {{lang-crh2|qırımtatar, къырымтатар}}) е '''кры́мсем'''<ref name="Тĕрĕк халăхĕсем">Тюркские народы Крыма. Караимы. Крымские татары. Крымчаки. Отв. ред. С. Я. Козлов, Л. В. Чижова. Мускав, Наука, 2003.</ref><ref name="Озенбашлы">Озенбашлы Энвер Мемет-оглу. Крымцы. Сборник работ по истории, этнографии и языку крымских татар. Акмесджит, Доля, 1997.</ref><ref name="Очерки">Очерки истории и культуры крымских татар. Под. ред. Э. Чубарова. Симферополь, Крымучпедгиз, 2005.</ref> ({{lang-crh|qırımlar, къырымлар}}, пĕр. х. {{lang-crh2|qırım, къырым}}) — историлле [[Крым]]ра чăмăртаннă халăх. [[Алтай чĕлхисем|Алтай çемьинчи]] [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк ушкăнĕнчи]] [[крым тутар чĕлхи]]пе пуплеççĕ.
Крым тутарĕсен чылайрахăшĕ — [[ханафит мазхабĕ|ханафит]] [[мазхаб]]ĕ йышĕнчи [[ислам|мусульман]]-[[суннит]]сем.
Крым тутарĕсен чылайрахăшĕ — [[ханафит мазхабĕ|ханафит]] [[мазхаб]]ĕ йышĕнчи [[ислам|мусульман]]-[[суннит]]сем.
28-мĕш йĕрке: 28-мĕш йĕрке:


=== Крым ханлăхĕ ===
=== Крым ханлăхĕ ===
[[File:ТКМ татарское оружие.jpg|thumb|right|300px|Крым тутарĕсен XVI—XVII ĕмĕрсенчи кăралĕ]]
[[Ӳкерчĕк:ТКМ татарское оружие.jpg|thumb|right|300px|Крым тутарĕсен XVI—XVII ĕмĕрсенчи кăралĕ]]




34-мĕш йĕрке: 34-мĕш йĕрке:


=== Граждан вăрçи тата Крым АССР-ĕ ===
=== Граждан вăрçи тата Крым АССР-ĕ ===
[[File:Noman Chelebicihan.jpg|thumb|150px|[[Челебиджихан, Номан|Номан Челебиджихан]]]]
[[Ӳкерчĕк:Noman Chelebicihan.jpg|thumb|150px|[[Челебиджихан, Номан|Номан Челебиджихан]]]]


=== Крым нимĕç оккупацинче ===
=== Крым нимĕç оккупацинче ===
40-мĕш йĕрке: 40-мĕш йĕрке:


== Тĕн ==
== Тĕн ==
[[File:Mufti Dzhami Theodosia Mosque.jpg|thumb|right|200px|[[Феодоси]]ри [[Муфти-Джами мечетĕ]]]]
[[Ӳкерчĕк:Mufti Dzhami Theodosia Mosque.jpg|thumb|right|200px|[[Феодоси]]ри [[Муфти-Джами мечетĕ]]]]


== Крым тутарĕсен литератури ==
== Крым тутарĕсен литератури ==
110-мĕш йĕрке: 110-мĕш йĕрке:


[[an:Tartres de Crimeya]]
[[an:Tartres de Crimeya]]
[[arz:كريمتتار]]
[[az:Krım tatarları]]
[[az:Krım tatarları]]
[[be:Крымскія татары]]
[[be:Крымскія татары]]

23:15, 28 Авӑн уйӑхӗн 2010 вӑхӑтри верси

{

Крым тутарĕсен ялавĕ

Кры́м тутарĕсем (крым-тут. qırımtatarlar, къырымтатарлар, ед. ч. qırımtatar, къырымтатар) е кры́мсем[1][2][3] (крым-тут. qırımlar, къырымлар, пĕр. х. qırım, къырым) — историлле Крымра чăмăртаннă халăх. Алтай çемьинчи тĕрĕк ушкăнĕнчи крым тутар чĕлхипе пуплеççĕ. Крым тутарĕсен чылайрахăшĕ — ханафит мазхабĕ йышĕнчи мусульман-суннитсем.

Кун-çулĕ

Этногенез

Крым ханлăхĕ

Крым тутарĕсен XVI—XVII ĕмĕрсенчи кăралĕ


Раççей империнче

Граждан вăрçи тата Крым АССР-ĕ

Номан Челебиджихан

Крым нимĕç оккупацинче

1941 çулхи чӳкĕн варринчен пуçласа 1944 çулхи çăвăн 12-мĕшĕччен Крыма нимĕç çарĕсем ярса илнĕ.

Тĕн

Феодосири Муфти-Джами мечетĕ

Крым тутарĕсен литератури

Тĕп статья: Крым тутарĕсен литератури


XX ĕмĕрти паллă крым тутарĕсен паллă çыравçисем:

Субэтноссем

Апат-çимĕçĕ

Тĕп статья: Крым тутар апат-çимĕçĕ


Йăла ĕçми — буза.

Асăрхавсем

  1. ^ Тюркские народы Крыма. Караимы. Крымские татары. Крымчаки. Отв. ред. С. Я. Козлов, Л. В. Чижова. Мускав, Наука, 2003.
  2. ^ Озенбашлы Энвер Мемет-оглу. Крымцы. Сборник работ по истории, этнографии и языку крымских татар. Акмесджит, Доля, 1997.
  3. ^ Очерки истории и культуры крымских татар. Под. ред. Э. Чубарова. Симферополь, Крымучпедгиз, 2005.

Вуламалли

Çавăн пекех пăхăр

Крым тутарĕсем Викиампарта?

Каçăсем

Тĕрĕк халăхĕсем

Азербайджансем | Алтайсем | Балкарсем | Пушкăртсем | Гагаузсем | Долгансем | Сарă уйгурсем | Казахсем | Караимсем | Каракалпаксем | Караманлисем | Карапапахсем | Карачайсем | Кашкайсем | Крым тутарĕсем | Крымчаксем | Кумандисем | Кумăксем | Кăркăссем | Ногайсем | Саларсем | Тутарсем | Теленгитсем | Телеутсем | Тофаларсем | Трухменсем | Тупаларсем | Тувасем | Турккăсем | Турккă-месхетисем | Туркменсем | Туркомансем | Узбексем | Уйгурсем | Хакассем | Челкансем | Чăвашсем | Чулăмсем | Шорсем | Юрюксем | Якутсем

п • с • т
Крым Крым халăхĕсем
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/w/index.php?title=Крым_тутарĕсем&oldid=302955»