Хакассем

В. И. Суриков. Хакас хĕрарăмĕн сăн-пичĕ. 1909 çул.

Хакассем (хăйсене тадар, нум. х. тадарлар теççĕ), патша тытăмĕн тапхăрĕнче вырус докуменчĕсенче минуси́н тутарĕсем, абака́н (енисе́й) тутарĕсем, а́чин тутарĕсем) — Раççей тĕрĕк халăхĕ, Çĕпĕрĕн кăнтăр çĕрĕнче (Минусин котловини) пурăнакан халăх. Хакаси Республикин титуллă этносĕ.

Халăх йышĕ — 75,6 пин çын (2002).

Халăх тĕнĕ — шаман тĕнĕ, XIX ĕмĕрте нумайăшне православи тĕнне (хăш чух вăйпа хĕсĕрлесе) кĕртнĕ.

Этносăн ушкăнĕсем

• качинсем (хааш, хаас);
• сагайсем (са ай);
• кызылсем (хызыл);
• койбалсем (хойбал) - чи малтан камаси чĕлхипе усă курнă, вăл урал чĕлхе çемйин самоди чĕлхе ушкăнĕн кăнтăр пайне кĕрет;
• бельтирсем

Хакассемпе этеплĕхĕпе, чĕлхепе теленгитсем, телеутсем çывăх.

Чĕлхе

Хакас чĕлхи тĕрĕк чĕлхисен тухăç-хун пайĕн уйгур ушкăнне кĕрет, чĕлхе тăватă диалектран тытăнса тăрать: качин, сагай, кызыл тата шор. Хальхи çырулăхĕ кириллица никĕсĕпе.

Каçăсем

• Хакассем
• [1]Beyaz Arif Akbas, "Khakassia: The Lost Land", Portland State Center for Turkish Studies, 2007.

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.