Кăмпасем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
п робот хушрĕ: rue:Грибы |
п робот хушрĕ: mr:बुरशी; косметические изменения |
||
1-мĕш йĕрке: | 1-мĕш йĕрке: | ||
'''Кăмпа''' (Fungi е Mycota) — [[эукариотсем|эукариотлă]] организмсене пĕрлештерекен, [[ӳсентăран]]семпек |
'''Кăмпа''' (Fungi е Mycota) — [[эукариотсем|эукариотлă]] организмсене пĕрлештерекен, [[ӳсентăран]]семпек [[чĕрчун]]сем хушшинче тăракан чĕрĕ çутçанталăкăн [[патшалăх (биологи)|патшалăхĕ]]. |
||
Кăмпа пур биологи шайĕче те — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл [[биосфера|биосферăра]] паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене те аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) [[паразит ĕçлĕхĕ|паразичĕ]] шутланать, хăрушă чирсем сарать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăхра тата медицинăра усă кураççĕ. |
Кăмпа пур биологи шайĕче те — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл [[биосфера|биосферăра]] паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене те аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) [[паразит ĕçлĕхĕ|паразичĕ]] шутланать, хăрушă чирсем сарать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăхра тата медицинăра усă кураççĕ. |
||
14-мĕш йĕрке: | 14-мĕш йĕрке: | ||
Кăмпа малтан таврари çимĕçлĕ хутлăха ферментсем уйăрса кăларать, вĕсем [[биополимерсем|полимерсене]] ĕмсе илме юрăхлă мономерсене çити салатать., в [[Цитоплазма|цитоплазму]]. Хăш кăмпасем çимĕçе йӳçтерекен ферментсен пур тĕсĕсем — [[белоксем|белоксене]] аркатакан [[протеазсем]]; [[çу (биологи)|çăва]] аркатакан [[липазсем]]; [[полисахаридсем|полисахаридсене]] аркатакан [[карбогидразы]], çапла ĕнтĕ кăмпасем куллен пурнăçра кăмпасем кирек епле [[субстрат]] çинче çитĕнме пултарать. Урăх кăмпасем хăйсене кирлĕ ферментсене хатĕрлесе кăлараççĕ те килĕшӳллĕ япаласемлĕ [[субстрат]]а йышăнаççĕ. |
Кăмпа малтан таврари çимĕçлĕ хутлăха ферментсем уйăрса кăларать, вĕсем [[биополимерсем|полимерсене]] ĕмсе илме юрăхлă мономерсене çити салатать., в [[Цитоплазма|цитоплазму]]. Хăш кăмпасем çимĕçе йӳçтерекен ферментсен пур тĕсĕсем — [[белоксем|белоксене]] аркатакан [[протеазсем]]; [[çу (биологи)|çăва]] аркатакан [[липазсем]]; [[полисахаридсем|полисахаридсене]] аркатакан [[карбогидразы]], çапла ĕнтĕ кăмпасем куллен пурнăçра кăмпасем кирек епле [[субстрат]] çинче çитĕнме пултарать. Урăх кăмпасем хăйсене кирлĕ ферментсене хатĕрлесе кăлараççĕ те килĕшӳллĕ япаласемлĕ [[субстрат]]а йышăнаççĕ. |
||
==Çиме юрăхлă кăмпасем== |
== Çиме юрăхлă кăмпасем == |
||
===Чи тутлисем шутне кĕрекен кăмпасем=== |
=== Чи тутлисем шутне кĕрекен кăмпасем === |
||
*[[Шур кăмпа]] |
* [[Шур кăмпа]] |
||
*[[Каска кăмпи]] |
* [[Каска кăмпи]] |
||
*[[Симĕс кăмпа]] |
* [[Симĕс кăмпа]] |
||
*[[Сар кăмпа]] |
* [[Сар кăмпа]] |
||
*[[Масла кăмпи]] |
* [[Масла кăмпи]] |
||
*[[Çерем кăмпи]] |
* [[Çерем кăмпи]] |
||
*[[Хурăн кăмпи]] |
* [[Хурăн кăмпи]] |
||
*[[Ăвăс кăмпи]] |
* [[Ăвăс кăмпи]] |
||
*[[Хыр кăмпи]] |
* [[Хыр кăмпи]] |
||
*[[Симĕс яка кăмпа]] |
* [[Симĕс яка кăмпа]] |
||
*[[Кăвак яка кăмпа]] |
* [[Кăвак яка кăмпа]] |
||
*[[Сăрă ăвă кăмпи]] |
* [[Сăрă ăвă кăмпи]] |
||
*[[Ахаль çерем кăмпи]] |
* [[Ахаль çерем кăмпи]] |
||
*[[Кăтра кăмпа]] |
* [[Кăтра кăмпа]] |
||
===Çиме юрăхлă теме пулакан кăмпасем=== |
=== Çиме юрăхлă теме пулакан кăмпасем === |
||
*[[Çемçе кăмпа]] |
* [[Çемçе кăмпа]] |
||
*[[Хĕрлĕ кăрăç]] |
* [[Хĕрлĕ кăрăç]] |
||
*[[Йÿç кăрăç]] |
* [[Йÿç кăрăç]] |
||
*[[Хура кăрăç]] |
* [[Хура кăрăç]] |
||
*[[Пăнчăллă юман кăмпи]] |
* [[Пăнчăллă юман кăмпи]] |
||
*[[Юман кăмпи]] |
* [[Юман кăмпи]] |
||
*[[Кĕрхи уплюнкка]] |
* [[Кĕрхи уплюнкка]] |
||
*[[Шĕвĕр кăтра кăмпа]] |
* [[Шĕвĕр кăтра кăмпа]] |
||
*[[Ахаль кăтра кăмпа]] |
* [[Ахаль кăтра кăмпа]] |
||
===Ятарласа ÿстерекен кăмпасем=== |
=== Ятарласа ÿстерекен кăмпасем === |
||
*[[Кил каска кăмпи]] |
* [[Кил каска кăмпи]] |
||
*[[Карта уплюнкки]] |
* [[Карта уплюнкки]] |
||
*[[Сар уплюнкка]] |
* [[Сар уплюнкка]] |
||
*[[Сад çерем кăмпи]] |
* [[Сад çерем кăмпи]] |
||
== Вуламалли == |
== Вуламалли == |
||
127-мĕш йĕрке: | 127-мĕш йĕрке: | ||
[[mk:Габа]] |
[[mk:Габа]] |
||
[[ml:പൂപ്പൽ]] |
[[ml:പൂപ്പൽ]] |
||
[[mr:बुरशी]] |
|||
[[ms:Kulat]] |
[[ms:Kulat]] |
||
[[myv:Пангт]] |
[[myv:Пангт]] |
22:10, 28 Нарӑс уйӑхӗн 2011 вӑхӑтри верси
Кăмпа (Fungi е Mycota) — эукариотлă организмсене пĕрлештерекен, ӳсентăрансемпек чĕрчунсем хушшинче тăракан чĕрĕ çутçанталăкăн патшалăхĕ.
Кăмпа пур биологи шайĕче те — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл биосферăра паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене те аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) паразичĕ шутланать, хăрушă чирсем сарать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăхра тата медицинăра усă кураççĕ.
Кăмпасем хунани
Несĕллĕхсĕр ĕрчени
Кăмпасем çимĕç пуçтарни
Пур кăмпа гетеротрофлă организм пулать. Минерал япалисене кăмпа йĕри-таврари хутлăхран «туянать», çапах та органика япалине кăмпа хатĕррине çеç илет. Мĕнле çимĕç япали кăмпана кирлĕ, çавăнта унăн тĕсĕ тымар ярать. Кăмпа çимĕçĕн пысăк пĕрчисене çăтаймасть, шĕвек япаласене çеç хăйĕн кĕлетки çийĕ витĕр ĕмсе илме пултарать, çакăн чух мицели пысăк лаптăклă пулни питĕ пайталлă пулса тухать.
Кăмпа тулаш çимĕçĕпе хăналанни
Кăмпа малтан таврари çимĕçлĕ хутлăха ферментсем уйăрса кăларать, вĕсем полимерсене ĕмсе илме юрăхлă мономерсене çити салатать., в цитоплазму. Хăш кăмпасем çимĕçе йӳçтерекен ферментсен пур тĕсĕсем — белоксене аркатакан протеазсем; çăва аркатакан липазсем; полисахаридсене аркатакан карбогидразы, çапла ĕнтĕ кăмпасем куллен пурнăçра кăмпасем кирек епле субстрат çинче çитĕнме пултарать. Урăх кăмпасем хăйсене кирлĕ ферментсене хатĕрлесе кăлараççĕ те килĕшӳллĕ япаласемлĕ субстрата йышăнаççĕ.
Çиме юрăхлă кăмпасем
Чи тутлисем шутне кĕрекен кăмпасем
- Шур кăмпа
- Каска кăмпи
- Симĕс кăмпа
- Сар кăмпа
- Масла кăмпи
- Çерем кăмпи
- Хурăн кăмпи
- Ăвăс кăмпи
- Хыр кăмпи
- Симĕс яка кăмпа
- Кăвак яка кăмпа
- Сăрă ăвă кăмпи
- Ахаль çерем кăмпи
- Кăтра кăмпа
Çиме юрăхлă теме пулакан кăмпасем
- Çемçе кăмпа
- Хĕрлĕ кăрăç
- Йÿç кăрăç
- Хура кăрăç
- Пăнчăллă юман кăмпи
- Юман кăмпи
- Кĕрхи уплюнкка
- Шĕвĕр кăтра кăмпа
- Ахаль кăтра кăмпа
Ятарласа ÿстерекен кăмпасем
Вуламалли
- «Funghi», — Instituto Geografico De Agostini, Novara, Italia, 1997
- Гарибова Л. В., Сидорова И. И. Грибы. Энциклопедия природы России. — М.: 1999
- Горленко М. В. и др. Грибы СССР. — М.: 1980
- Ф. В. Фёдоров, Грибы. — М., Росагропромиздат
- Черепанова Н. П. Систематика грибов. — СПб.: Изд-во СГУ, 2005
- Бондарцева М. А. Определитель грибов России. Порядок афиллофоровые. СПб.: Наука, 1998. Вып. 2
- Дьяков Ю., Шнырева А., Сергеев А. Введение в генетику грибов. М.: Академия, 2005
- Гарибова Л. В., Лекомцева С. Н. Основы микологии (морфология и систематика грибов и грибоподобных организмов). М.: КМК, 2007
- Тобиас А. Морфология и размножение грибов. М.: Академия, 2006