Азов тинĕсĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
п r2.6.4) (робот хушрĕ: kbd:Хы МыутӀэ |
Luckas-bot (Сӳтсе яв | хушни) п r2.7.1) (робот хушрĕ: mk:Азовско Море |
||
48-мĕш йĕрке: | 48-мĕш йĕрке: | ||
[[Категори:Азов тинĕсĕ]] |
[[Категори:Азов тинĕсĕ]] |
||
⚫ | |||
[[ab:Азов амшын]] |
[[ab:Азов амшын]] |
||
89-мĕш йĕрке: | 91-мĕш йĕрке: | ||
[[ja:アゾフ海]] |
[[ja:アゾフ海]] |
||
[[ka:აზოვის ზღვა]] |
[[ka:აზოვის ზღვა]] |
||
⚫ | |||
[[ko:아조프 해]] |
[[ko:아조프 해]] |
||
[[ku:Deryaya Azov]] |
[[ku:Deryaya Azov]] |
||
96-мĕш йĕрке: | 97-мĕш йĕрке: | ||
[[lt:Azovo jūra]] |
[[lt:Azovo jūra]] |
||
[[lv:Azovas jūra]] |
[[lv:Azovas jūra]] |
||
[[mk:Азовско Море]] |
|||
[[mn:Азовын тэнгис]] |
[[mn:Азовын тэнгис]] |
||
[[mr:अझोवचा समुद्र]] |
[[mr:अझोवचा समुद्र]] |
16:03, 3 Ака уйӑхӗн 2011 вӑхӑтри верси
Азов тинĕсĕ (укр. Азовське море, крым. Azaq deñizi) — Хура тинĕсĕн çурçĕр-тухăç енчи шыв лаптăкĕ, Керчь пырĕпе (авалхи вăхăтра — Босфор Киммери, анлашĕ 4,2 км) Хура тинĕспе çыхăнать. Ӗлĕк грексем ăна Меоти кӳлли (греч. Μαιῶτις), римсем Palus Maeotis, скифсем Каргалук, меотсем Темеринда (тинĕс амăшĕ тенĕ); кайран арабсем Нитшлах е Бараль-Азов, турккăсем Барьял-Ассак е Бахр-Ассак (Тĕксĕм-кăвак тинĕс; паянкунхи турккă чĕлхипе Azakdenizi), генуэзсемпе венециансем Mare delle Zabacche (Mare Таnе) тенĕ. Азов тинĕсе хăйĕн ятне Азов хуларан илнĕ.
Географи
Пырсемпе лимансем
- Украина:
- кăнтăр-анăçра: Казантип пырĕ, Арапат пырĕ;
- анăçра: Сиваш пырĕ;
- çурçĕр-анăçра: Утлюк лиманĕ, Сĕтлĕ лиман, Обиточный пырĕ, Бердян пырĕ;
- Раççей:
- çурçĕр-тухăçра: Таганрог пырĕ, Миус лиманĕ, Ейск лиманĕ;
- тухăçра: Ясен пырĕ, Пейсук лиманĕ, Ахтар лиманĕ;
- кăнтăр-тухăçра: Темрюк пырĕ.
Çивĕтсемпе сăмсисем
- Украина:
- кăнтăр-анăçра: Хрони сăмси, Çук сăмси, Чаганы сăмси, Казантип сăмси (Казантип пырĕ);
- анăçра: коса Арапат Стрелка (Сиваш пырĕ);
- çурçĕр-анăçра: Федотова коса тата коса Бирючий остров (Утлюк лиманĕ), коса Обиточная (Обиточный пырĕ), Бердян коса (Бердян пырĕ);
- çурçĕр-тухăçра: Шурăсарай коса, Кукăр (Кривая) коса;
- Керчь пырĕнче: коса Тузла.
- Раççей:
- çурçĕр-тухăçра: коса Беглицкая;
- тухăçра: Чумбур сăмси, Глафировская коса, Долгая коса, Камышеватская коса, Ясенская коса (Бейсугский лиман), Ачуевская коса (Ахтарский лиман);
- кăнтăр-тухăçра: Ачуев сăмси, Чул сăмси (Каменный (Темрюк пырĕ).
- Керчь пырĕнче: коса Чушка.
Тинĕсе юхакан шывсем
- Украина:
- çурçĕр-анăçра: Малый Утлюк, Молочная, Корсак, Лозоватка, Обиточная, Берда, Кальмиус, Грузский Еланчик;
- Раççей:
- çурçĕр-тухăçра: Мокрый Еланчик, Миус, Самбек, Дон, Кагальник, Мокрая Чубурка, Ея;
- кăнтăр-тухăçра: Протока, Кубань.
Истори
Азов тинĕсне тепчев ĕçĕсенче виçĕ пусăма палăртаççĕ:
- 1. Авалхи (географи) — Геродот вăхăтĕнчен пуçласа XIX ĕмĕр пуçламăшне çитиччен.
- 2. Геолого-географический: XIX ĕмĕр — XX ĕмĕрĕн 40 çулĕсем.
- 3. Пур енлĕ (комплекслă) — XX ĕмĕрĕн варри — паянкуна çити.
Шыв тăварлăхĕ
Биологи ырлăхĕпе Азов тинĕсĕ тĕнчере пĕрремĕш вырăн йышăнать. Чи лайăх аталаннă тинĕс çимĕçĕ — фитопланктон тата бентос.
Тинĕспе çыхăннă хуçалăх
XIX ĕмĕр
Азов тинĕсĕ Раççейшĕн XIX ĕмĕрте питĕ кирлĕ пулнă, пĕр енчен, пулă пуянлăхне пула, тепĕр енчен — тинĕс урлă сутăç ĕçĕсене ӳстерес шутпа.