Корн чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
п r2.6.4) (робот хушрĕ: koi:Керновись кыв
п r2.6.5) (робот хушрĕ: pms:Lenga còrnica
170-мĕш йĕрке: 170-мĕш йĕрке:
[[pam:Cornish (amanu)]]
[[pam:Cornish (amanu)]]
[[pl:Język kornijski]]
[[pl:Język kornijski]]
[[pms:Lenga còrnica]]
[[pt:Língua córnica]]
[[pt:Língua córnica]]
[[rm:Lingua cornica]]
[[rm:Lingua cornica]]

09:47, 13 Ҫурла уйӑхӗн 2011 вӑхӑтри верси

Корн чĕлхи
Тăван ячĕ: Kernowek
Патшалăхсем: Аслă Британи
Регионсем: Корнуолл
Йĕркелекен: Cornish Language Partnership
Классификаци
Категори: Еврази чĕлхисем
Инди-европа çемьи
Кельт турачĕ
Бритт ушкăнĕ
Çырулăх: латиница
Чĕлхе кочĕсем
ГОСТ 7.75–97: кор 332
ISO 639-1: kw
ISO 639-2: cor
ISO 639-3: cor
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Ко́рн чĕлхи (Kernowek, акăл. Cornish, корнуэл тата корнвалли вариантсем те пур) — инди-европа чĕлхе çемьин кельт ушкăнĕнчи бритт турачĕ шутĕнчи чĕлхе. XIX ĕмĕрчен Корнуолл акăлчан графлăхĕнче пурăнакан халăхăн пĕр пайĕ пупленĕ, халĕ чĕлхене чĕрĕлтерес тĕллевпе тăрăшаççĕ.

Кун-çулĕ

Чĕрĕлӳ

Корн чĕлхине чĕрĕлтерекенĕ Генри Дженнерпа Роберт Мортон Нэнс шутланаççĕ, вĕсем, вăтам корн литература тексчĕсемпе усă курса, корн чĕлхин çĕнетĕвĕсене сĕнеççĕ; вĕсем çакăн чухне корн тексчĕсемпе çеç мар, çалах валли тата бретонь материалĕсемпе, ĕçленĕ, тĕслĕхрен, хальхи пурнăç сăмахĕсене шута илсен. Çак система, ăна «Пĕрлĕ корн чĕлхи» (Unified Cornish, Kernewek Unyes, кĕскен UC тенĕ), чылай хушă пурĕ те йышăннă йерке шутланнă, паянкуна та хăйĕн сĕмне упрса пырать.

1980-мĕш çулсен пуçламăшĕнче Ричард Гендалл, Нэнс юлташĕ, кайранхи тапхăрти прозаран пыракан акăлчан сĕмне лекнĕ çĕнĕ системăна сĕнет. Çак система («Хальхи корн чĕлхи», Curnoack Nowedga) анлă саралаймасть, авторĕ те ăна пĕрмаях çĕнетнĕ.

1986 çулта Кен Джордж «Пĕрлĕ корн чĕлхи» (Common Cornish, Kernewek Kemmyn, KK) системине пичетлет. Çак йĕркере UC системин чылай çитменлĕхне пĕтернĕ. KK-на хапăлласа кĕтсе илнĕ, уйрăмах ăна вĕрентӳçĕсем мухтанă. Корн чĕлхи канашĕ официаллă, хăш хаклавсемпе, корн чĕлхине пĕлекен 80 % халăхĕ те çакăнпа усă курать.

1995 çулта Николас Уильямс хăйĕн UCR, «Улăштарнă пĕрлĕ корн чĕлхи» (Unified Cornish Revised, Kernewek Unys Amendys) вариантне сĕннĕ. Уильямс UC системи КК–нчен аванрах тенĕ, çитменлĕхĕсене тӳрлетме пулать, если взять в расчет материалы рукописей, недоступных Нэнсу. UCR ытлах маралман, çапах та ăна Agan Tavas («Пирĕн чĕлхе») йĕркелӳ йышăнать. Чĕлхен тĕрлĕ варианчĕсем пирки вĕри тавлашу пынă, çапах та пур тĕрлĕхĕсем те пĕр-пĕринпе ăнлануллă шутланаççĕ.

Юлашки вăхăтри хаклавсемпе, корн чĕлхине тĕрлĕ степеньле пĕлекен йыш 3500 çын (Корнуолл халăхĕн пĕр процентĕнчен сахал); 300-400 яхăн çын таса калаçать. Хăшĕсем корн чĕлхипе калаçакан çемьере çуралса ӳснĕ, анчах та вĕсенчен чылайăшĕ ытларах акăлчанла пурлет. Корн чĕлхине вырăнти влаçсем пулăшу параççĕ, çул çине икĕ чĕлхеллĕ паллăсем лартаççĕ, корнла кунсерен радиопа инçекурава кăлараççĕ. Темиçе корн пĕрмай тухакан кăларăм пур, корн чĕлхипе статьясене акăлчан чĕлхиллĕ хаçатсенче пичетлеççĕ. Аслă Британи правительстви европа регионсемпе сахалрахăшсен чĕлхисен хартин сĕнĕвĕсене пурнăçа кĕртсе корн чĕлхине аталанма пулăшать.

Лингвистика пахалăхĕ

Çырулăхĕ

Çырулăхне латиницăпа никĕсленĕ, орфографийĕ чĕлхен пĕтĕм кун-çулĕнче те тăнăç пулман. Вăтам корн тата уйрăмах çĕнĕ корн тапхăрĕнче акăлчан орфографин сĕмĕ питĕ туйăнать.

Фонетикăпа фонологи

Морфологи

Синтаксис

Диалектсем

Лексика тĕслĕхĕсем

Корн (SWF) Валли Бретонь Чăваш
Kernowek Cernyweg Kerneveureg корн
gwenenen gwenynen gwenanenn пыл хурчĕ
cador cadair kador пукан, тенкел
keus caws keuz сыр
en-mes y ffordd allan er-maez тухăм
codha cwympo kouezhañ ӳкме
gaver gafr gavr качака
chi ti кил
gweus gwefus gweuz тута
aber aber, genau aber шыв вăрри
niver rhif, nifer niver хисеп
peren gellygen perenn груша
scol ysgol skol шкул
megy mygu mogediñ чĕлĕм туртма
steren seren steredenn çăлтăр
hedhyw heddiw hiziv паян
whibana chwibanu c’hwibanat шăхăртма

Вуламалли

Çавăн пекех пăхăр

Каçăсем

Wikipedia
Wikipedia
Википедин [[:{{{code}}}:|kw уйрăмĕ]].