Акăлчан чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
MerlIwBot (Сӳтсе яв | хушни)
п r2.7.3) (робот хушрĕ: min:Bahaso Inggirih
185-мĕш йĕрке: 185-мĕш йĕрке:
[[mhr:Англичан йылме]]
[[mhr:Англичан йылме]]
[[mi:Reo Pākehā]]
[[mi:Reo Pākehā]]
[[min:Bahaso Inggirih]]
[[mk:Англиски јазик]]
[[mk:Англиски јазик]]
[[ml:ഇംഗ്ലീഷ് (ഭാഷ)]]
[[ml:ഇംഗ്ലീഷ് (ഭാഷ)]]

23:03, 8 Нарӑс уйӑхӗн 2013 вӑхӑтри верси

Акăлчан чĕлхи
Тăван ячĕ: English, the English language
Патшалăхсем:
Аслă Британи Аслă Британи, АПШ, Ӳкерчĕк:Flag of IND.svg Инди, Австрали Австрали, Канада, Ирланди Ирланди, Çĕнĕ Зеланди Çĕнĕ Зеланди, Либери Либери, Мальта Мальта, КАР КАР, Ӳкерчĕк:Flag of PHL.svg
Официаллă статус: De jure: Австрали, Канада, АПШ 31 штачĕ, Çĕнĕ Зеланди, Либери, Белиз, Британ пĕртуслăхĕн чылай патшалăхĕ, Пĕрлешĕннĕ Нацисен Йĕркеленĕвĕ
De facto: Аслă Британи
De jure, ыттисемпе пĕрле: Ирланди, КАР, Инди; ЕП, ГУАМ, Европа канашĕ
Рейтинг: 3-мĕш е 4-мĕш тăванпа тан (испан), 2-мĕш мĕнпур калаçакан йышĕпе
Классификаци
Категори: Еврази чĕлхисем
Инди-европа çемьи
Герман турачĕ
Анăç герман ушкăнĕ
Анкăл-фриз кĕçĕн ушкăнĕ
Çырулăх: латиница (акăлчан алфавичĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ГОСТ 7.75–97: анг 45
ISO 639-1: en
ISO 639-2: eng
ISO 639-3: eng
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика
Акăлчан чĕлхин сарăлăвĕ[1]
     Акăлчан челхи официаллă чĕлхе е пурăнан халăхăн чылайрахăшĕн чĕлхи      Акăлчан чĕлхи официалла чĕлхесенчен пĕрри, ачах та пурăнан халăхăн чылайрахăшĕн чĕлхи пулмасть

Акăлчан чĕлхи (акăл. English, the English language) — Аслă Британире, АПШра, Нацисен Содружествине кĕрекен çĕр-шывсенче тата Британсен малтанхи ытти колонийĕсенче урăх чĕлхесенчен тăтăшрах усă куракан е патшалăх чĕлхи пулакан Анăç Герман чĕлхи. Акăлчан чĕлхи халĕ тĕнчери чи калаçакан тăван чĕлхесенчен тăваттăмĕшĕ (Китай, Испан, Хинди хыççăн) - 380 миллиона яхăн çыншăн тăван шутланать. Акăлчан чĕлхи Герман чĕлхисенчен чи анлă сарăлни. АЧ тĕнчен нумай кĕтесĕнче (Британ Империйĕ 18, 19, 20-мĕш ĕмĕрсенче çар, экономика, ăслăлăх, политика, культура енчен ытти çĕршывсене сарăлнине кура) Лингва франка статуспа çӳрет. Акăлчанла калаçакан халăхсем кино, сывлăш çӳлĕсем, телерадиовещани, ăслăлăх, Интернетпа пĕтĕм Çĕр чăмăрне витернине кура, халĕ Акăлчан чĕлхи тĕнчери чи вĕренекен ют (иккĕмĕш) чĕлхе. Пĕтĕм тĕнчипех вĕренӳ учрежденийĕсенче нумай вĕренекенсене сахалран кăшт акăлчанла вĕренме ыйтаççĕ, тĕрлĕ сферă, тĕрлĕ ĕç акăлчанла пĕлмесĕр пулмасть.

Кун-çулĕ

Акăлчан чĕлхи Кивĕ Саксон чĕлхипе Британие Европан çурçĕр хĕвелтухăçри Герман йăхĕсем илсе килнĕ диалектсенчен пулса кайнă. Малалла акăлчансен çĕрне ют халăхсем икĕ хут çĕнсе йышăнни ĕлĕкхи акăлчан чĕхине витĕм кӳнĕ. Пĕрремĕш хутĕнче 8-9-мĕш ĕмĕрсенче Герман чĕлхисен Скандинавла чĕлхепе калаçакансем Британин хăшпĕр пайĕсене колониленĕ. Иккĕмĕш хутĕнче 11-мĕш ĕмĕрте Француз чĕлхилле калаçакан Нормансем килнĕ.

"Агло-Сакс хроники" (Anglo-Saxon Chronicle) тăрăх 449-мĕш çулта Британи Утравĕсен патши Ворттикерн (Vortigern) англсене пиктсене хирĕç кĕрешме чĕннĕ. Уншăн Англсене кăнтăр хĕвеланăçра çĕр пама сăмах панă. Нумай пулăшу кирлине кура, кайрахпа Саксонсем, Англсем, Ютсем килнĕ. "Хроника" куçакан йăхсем йышлăн пулса килсе юлашкинчен çичĕ патшалăх йĕркелесе яни çинчен пĕлтерет. Хальхи ăсчахсем çак калавăн ытларахăшĕ çынсене политика енĕпе хавхалантаркан халап пулнă тесе шутлаççĕ.

Çак Герман колонизаторĕсем çав çĕрте унччен пурăнакан Кельтла калаçакансене доминацилесе витернĕ. Кельтла чĕлхе Шотландире, Уэльсра, Корнуоллра, Ирландире сыхланса юлнă. Çĕре йышăнса ларакансен тĕрлĕ диалекчĕсем (ĕлĕкхи акăлчан чĕлхи) хальхи çурçĕр хĕвеланăç Германипе Голланди чĕлхисем евĕрлĕ пулнă. Каярахпа ĕлĕкхи акăлчан чĕлхине çурçĕр хĕвелтухăçра ял-хула çавăрнă Викингсем калаçнă Çурçĕр Герман чĕлхи (ĕлĕкхи Норсе) вăйлă витĕм кӳнĕ.

1066-хи нормансен çĕнтерĕвĕ хыççăн 300 çула яхăн Норман патшисемпе улпутсем Француз чĕлхи тĕслĕ чĕлхепе калаçнă. Норман сăмахĕсем ĕлĕкхи акăлчан чĕлхине йышлăн кĕнĕ. Çапла вара Норман витĕмĕ чĕлхе эволюцине виç ĕмĕр хушши васкатнипе вăтам акăлчан чĕлхи пулса кайнă (Middle English).

15-мĕш ĕмĕрте уçă сасăсен аслă куçăвĕ(Great Vowel Shift) вăтам акăлчан чĕлхин сăн-сăпатне, янравне чылай улăштарнă. Малалла вара Лондонра аталанса кайнă акăлчан диалекчĕ правительствăра, администрацире вăй илсе пичетре те стандартланма тытăннă. Вара Уильям Шекспир(William Shakespeare) вăхăтнелле хальхи акăлчан чĕлхине анлăн усă курни палăрать.

Асăрхавсем

  1. ^ Çавăн пекех тĕплĕнрех 2011 ç. пуш уйăхĕн хыпарĕсем
Wikipedia
Wikipedia
Википедин [[:{{{code}}}:|en уйрăмĕ]].
«Викисăмахсар» логотипĕ
«Викисăмахсар» логотипĕ

Шаблон:Хальхи герман чĕлхисем

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA ak:English