Тутар чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
MerlIwBot (Сӳтсе яв | хушни)
п робот хушрĕ: pa:ਤਤਾਰ ਭਾਸ਼ਾ
Addbot (Сӳтсе яв | хушни)
п Bot: Migrating 89 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q25285 (translate me)
49-мĕш йĕрке: 49-мĕш йĕрке:
[[Категори:Тĕрĕк чĕлхисем]]
[[Категори:Тĕрĕк чĕлхисем]]
[[Категори:Тутарстан]]
[[Категори:Тутарстан]]

[[af:Tartaars]]
[[am:ታታርኛ]]
[[ar:لغة تترية]]
[[arz:تتارى]]
[[ast:Tártaru (llingua)]]
[[az:Tatar dili]]
[[ba:Татар теле]]
[[bat-smg:Tuotuoriu kalba]]
[[be:Татарская мова]]
[[be-x-old:Татарская мова]]
[[bg:Татарски език]]
[[br:Tatareg]]
[[bxr:Татаар хэлэн]]
[[ca:Tàtar]]
[[ckb:زمانی تاتاری]]
[[crh:Tatar tili]]
[[cs:Tatarština]]
[[cu:Татарьскъ ѩꙁꙑкъ]]
[[da:Tatarisk (sprog)]]
[[de:Tatarische Sprache]]
[[en:Tatar language]]
[[eo:Tatara lingvo]]
[[es:Idioma tártaro]]
[[et:Tatari keel]]
[[eu:Tatarera]]
[[fa:زبان تاتاری]]
[[fi:Tataarin kieli]]
[[fr:Tatar]]
[[frr:Tatarisch]]
[[fy:Tataarsk]]
[[gag:Tatar dili]]
[[gl:Lingua tártara]]
[[he:טטרית]]
[[hi:तातार भाषा]]
[[hif:Tatar bhasa]]
[[hr:Tatarski jezik]]
[[hu:Tatár nyelv]]
[[id:Bahasa Tatar]]
[[it:Lingua tatara]]
[[ja:タタール語]]
[[ka:თათრული ენა]]
[[kk:Татар тілі]]
[[ko:타타르어]]
[[koi:Тотар кыв]]
[[kv:Тотара кыв]]
[[la:Lingua Tatarica]]
[[lt:Totorių kalba]]
[[lv:Tatāru valoda]]
[[mdf:Татаронь кяль]]
[[mhr:Суас йылме]]
[[mk:Татарски јазик]]
[[ml:താത്താർ ഭാഷ]]
[[mn:Татар хэл]]
[[mr:तातर भाषा]]
[[ms:Bahasa Tatar]]
[[myv:Татаронь кель]]
[[mzn:تاتاری]]
[[nl:Tataars]]
[[nn:Tatarisk]]
[[no:Tatarisk]]
[[os:Тæтæйраг æвзаг]]
[[pa:ਤਤਾਰ ਭਾਸ਼ਾ]]
[[pl:Język tatarski]]
[[pms:Lenga tatar]]
[[pnb:تاتاری بولی]]
[[pt:Língua tártara]]
[[ro:Limba tătară]]
[[ru:Татарский язык]]
[[sah:Татаар тыла]]
[[scn:Lingua tatara]]
[[simple:Tatar language]]
[[sk:Tatárčina]]
[[sr:Татарски језик]]
[[stq:Tatariske Sproake]]
[[sv:Tatariska]]
[[ta:தடர மொழி]]
[[th:ภาษาตาตาร์]]
[[tr:Tatarca]]
[[tt:Татар теле]]
[[udm:Бигер кыл]]
[[ug:تاتار تىلى]]
[[uk:Татарська мова]]
[[uz:Tatar tili]]
[[vep:Totaran kel']]
[[vi:Tiếng Tatar]]
[[wa:Tatår (lingaedje)]]
[[zh:鞑靼语]]
[[zh-min-nan:Tatar-gí]]
[[zh-yue:韃靼話]]

16:32, 7 Пуш уйӑхӗн 2013 вӑхӑтри верси

Тутар чĕлхи
Патшалăхсем: Раççей, малтанхи СССР республикисем, Турци, Румыни, Китай Халăх Республики, Австрали, ...
Регионсем: Тутарстан, Пушкăрт Республики, Мари Эл, Удмурт Республики, Мордва Республики, ...
Официаллă статус: Тутарстан ялавĕ Тутарстан
Калаçакансен пур йышĕ: 7 млн. [1]
Рейтинг: 95
Классификаци
Категори: Еврази чĕлхисем
Алтай çемьйи
Тĕрĕк турачĕ
Капчак ушкăнĕ
Атăлçи-кăпчак ушкăнĕ
Çырулăх: кириллица (тутар алфавичĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1: tt
ISO 639-2: tat
ISO 639-3: tat
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Тутар чĕлхи, — тĕрĕк чĕлхисен кăпчак йышĕ шутне кĕрекен чĕлхе. Ытларах енĕпе пушкăрт чĕлхине çывăх, унăн хыççăн каракалпак, казах, нугай, балкар, узбек тата кăмык чĕлхисемпе тăван. Тутарстанра вырăс чĕлхипе пĕрле патшалăх чĕлхи шутланать.

Тутарстансăр пуçне тата Пушкăрт Республикинче, Мари Элре, Удмуртире, Мордовире калаçаççĕ. Раççейре ку чĕлхепе калаçакан йышĕ 2002 çулхи халăх çыравĕпе 5,3 млн патнелле пулнă (1989 çулхи çыравпа — 5,1 млн).

Чĕлхе диалекчĕсем

Виçĕ тĕп диалект уйăраççĕ:

  • хĕвеланăç енчи (кăпчак чĕлхипе нумай пĕрлĕх пур).
  • вăтам (ку диалект çине пăлхар чĕлхи ыттисенчен ытларах витĕм кӳнĕ. Унпа Тутарстанăн ытларахăшĕ калаçать)
  • хĕвелтухăç енчи (çĕпĕр-тутар). Ку диалект уйрăм чĕлхене куçнă, анчах та Хусан тутарĕсен çĕпĕре куçнă пирки вăл ытларах енĕпе вăтам диалект патнелле улшăннă.

XIX ĕмĕр варринче тутарсен авалхи литература чĕлхи пулнă.

Тутар çырăвĕ

Пин çул патнелле каялла тутар чĕлхинче арап графиккипе усă курнă. 1927 çулта СССРа кĕрекен тĕрĕк халăхсем пурĕ те тенĕ пекех латин алфавичĕ (Яналиф графики) çине куçнă. 1939 çулта тутар алфавитне ултă çĕнĕ саспалли хушнă кириллица çине куçарнă. Анчах та çак алфавит та тутар фонетикине анлă сарма пулăшман. 80-мĕш çулсем варринелле лингвистсем тата виçĕ-тăватă саспалли хушмалли пирки шутланă.

1999 çулхи авăн уйăхĕн 15 Тутарстан парламенчĕ «О восстановлении татарского алфавита на основе латинской графики» саккуна йышăнать. 2001 çулхи авăнăн 1 ку саккун вăя кĕнĕ. Анчах та кăна Раççей Патшалăхĕн Конституци сучĕ саккуна хирĕçле тесе пăрахăçланă, латин алфавичĕ çине куçарма ирĕк паман.

Çавăн пекех пăхăр